Chùa Bạch Nao (huyện Thanh Oai)
Chùa Bạch Nao thuộc địa phận xã Thanh Văn, huyện Thanh Oai, Hà Nội.
Chùa được gọi theo tên làng và còn gọi là chùa Bồ Nâu theo tên Nôm của làng. Chùa còn có tên chữ là “Đại Bi tự”. Đầu thế kỷ XIX, thôn Bạch Nao là xã Hoa Nao, thuộc tổng Động Cứu, huyện Thanh Oai, phủ Ứng Thiên, trấn Sơn Nam Thượng.
Căn cứ vào dấu tích vật chất còn lại trong di tích như gạch hoa chanh thời Trần, gạch hòm sớ thời Mạc... có thể khẳng định ngôi chùa đã được khởi dựng ít nhất từ thời đó. Sang thế kỷ XVII ngôi chùa được tu bổ và mở rộng theo kiểu chùa Trăm Gian như hiện tại. Năm Duy Tân thứ 4 (1910), ngôi chùa được trùng tu lớn. Chùa Bạch Nao hiện nay gồm các hạng mục công trình: Cổng, Tiền đường, Tam bảo, nhà Tổ, nhà Mẫu, hai dãy hành lang, nhà khách.
Tiền đường của chùa Bạch Nao gồm 5 gian 2 chái theo kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái chảy trên mặt bằng 4 hàng chân cột. Hai hàng cột quân được xây tường thay thế. Các bộ vì nhà Tiền đường được làm theo kiểu “Thượng giá chiêng rường cụt, hạ xà nách rường cụt có bẩy hiện”.
Tam bảo chùa Bạch Nao là một ngôi nhà dọc năm gian được nối liền với gian giữa Tiền đường thành hình chữ “đinh”. Các bộ vì đỡ mái Tam bảo được làm theo kiểu “chồng rường con nhị, hạ xà nách cốn mê”.
Ở hai bên Tam bảo nối thông với hai gian hồi nhà Tiền đường là Tả hữu hành lang. Các bộ vì của hai dãy hành lang được làm theo kiểu “Giá chiêng rường cụt quá giang trốn một hàng cột”. Trước đây hành lang này là nơi bày tượng thổ Thập bát La Hán. Hiện tại hành lang bên trái bỏ trống, hành lang bên phải được ngăn làm hai, gian tiếp giáp với Tiền đường làm nơi thờ đức Thánh Trần tức Trần Quốc Tuấn (1232 - 1300).
Phía sau nhà chính là nhà Tổ, nhà Mẫu và nhà ở của sư trụ trì, nhà khách làm cạnh đó. Xung quanh các công trình kiến trúc là ao chùa, vườn tháp mộ sư và cây ăn quả, cây cảnh. Tất cả tạo nên một cảnh trí nên thơ, quyến rũ.
Các công trình kiến trúc của chùa Bạch Nao thiên về độ bền chắc, trang trí đơn giản nên nghệ thuật điêu khắc trong chùa tập trung vào hệ thống tượng tròn trên Phật điện. Trước đây tượng chùa Bạch Nao rất phong phú nhưng do chiến tranh nên hiện tại chùa Bạch Nao còn 26 pho tượng Phật lớn nhỏ. Tuy vậy các pho tượng được tạo tác hết sức công phu tỉ mỉ và có niên đại trải dài từ đầu thế kỷ XVII cho đến nay. Những pho tượng như Quan Âm nam hải, Quan Âm toạ sơn hay Bát bộ Kim Cương là những pho tượng tạo hình rất đẹp, có thể tiêu biểu cho tượng Phật thế kỷ XVII.
Chùa Bạch Nao còn lưu giữ được 1 quả chuông niên hiệu Cảnh Thịnh thứ 6 (1798), 3 tấm bia đá ghi chép về việc xây dựng và tôn tạo chùa Bạch Nao và nhiều gạch hoa chanh thời Trần và gạch hòm sớ thời Mạc đã bị nứt vỡ được rải làm đường đi vào chùa.
Chùa Bạch Nao đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2008./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02