Đình Yên Thôn (huyện Thạch Thất)
Đình Yên Thôn thuộc địa phận xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, Hà Nội.
Ngôi đình được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1998.
Đình Yên Thôn gồm Nghi môn, Đại bái, Hậu cung, Tả vu, Hữu vu, kiến trúc thời Lê và thời Nguyễn kế nối nhau, kết hợp hài hoà thành tổng thể khu di tích. Thời Lê xây dựng nhà Đại bái và Hậu cung, cấu trúc kiểu chữ “đinh”. Đây là công trình được xây dựng sớm nhất. Đến thời Nguyễn làm thêm Tả vu, Hữu vu ở phía trước. Khu di tích nằm giữa làng, phía trước là khoảng không gian thoáng đãng và đường trục chính.
Nghi môn xây theo kiểu tứ trụ, bốn trụ biểu đồ sộ, đắp hoa văn theo tích cổ. Đỉnh trụ đắp tứ trụ cách điệu hoa giành, tiếp đến ô đèn lồng trang trí tứ linh, tứ quý. Thân trụ đắp nhiều câu đối chữ Hán ca ngợi công đức thành hoàng và cảnh quan đình.
Giữa sân có 2 voi chiến đứng chầu và nhiều cây cảnh. Hai bên sân là nhà tả, hữu mạc, đầu hồi xây kiểu bít đốc, bộ vì kiểu quá giang trụ trốn. Đây là nơi sửa lễ trước khi vào đình lễ thánh.
Đại bái là hạng mục kiến trúc thời Lê có chiều dài 19,7m, chiều rộng 10,85m chia làm 3 gian 2 chái, 4 mái đao cong lợp ngói ri cổ, bờ nóc, bờ guột trang trí diềm hoa chanh và những con giống bằng đất nung, đặc trưng nghệ thuật thời Lê. Bộ vì Đại bái làm theo kiểu giá chiêng, kẻ, bẩy trên 6 hàng chân cột. Hệ thống cột cái và cột quân khá lớn, cột cái cao 4,5m, chu vi 1,7m, đường kính 0,55m, có đấu vuông thót đáy trên đỉnh để khớp với câu đầu, là kiểu thức bộ vì từ thế kỷ XVIII trở về trước. Trên thân cột còn có lỗ đục để ghép sàn. Cột quân cao 3,4m, chu vi 1,55m, đường kính 0,5m. Ở các khúc rường cụt, đầu dư, thân kẻ, cột đội, kẻ góc, bẩy hiện... đều chạm khắc mây, rồng, lá lật rất tinh xảo. Bốn bộ vì giữa có 8 đầu dư chạm bong kênh, tạo tác đầu rồng rất công phu phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII - XIX, đặc biệt bốn đầu dư bộ vì thứ 4 phong cách nghệ thuật rất hiếm gặp như ở đình Đồng Trúc (Thạch Thất), chùa Cả (An Khánh - Hoài Đức).
Hậu cung là công trình kiến trúc cổ kính cùng thời với Đại bái. Đặc biệt việc bài trí khám thờ trang nghiêm, đồ sộ, chạm khắc nhiều lớp, trang trí hoa văn tứ linh. Ba cỗ ngai thời Lê đặt trang trọng chính giữa. Đây là những cỗ ngai cổ ít thấy ở huyện Thạch Thất. Ngoài ra còn nhiều đồ thờ có niên đại sớm như hạc, choé, kiệu...
Đình Yên Thôn thờ ba vị thánh Tản, là những vị có công với nước với dân. Thánh Tản Viên là công thần bậc nhất thời đại Hùng Vương, là người khai sáng trăm nghề cho muôn dân Việt cổ. Đình thờ ba vị thánh Tản là thành hoàng làng nhằm giáo dục về truyền thống yêu nước, yêu lao động cho các thế hệ./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02