Hoạt động hội

Văn học chiến tranh và bài ca giữ nước

Yến Ly • 10/08/2023 14:23

Sáng ngày 10/8/2023, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Hà Nội đã tổ chức buổi nói chuyện chuyên đề thơ “Văn học chiến tranh và bài ca giữ nước”, hướng tới kỷ niệm Cách mạng tháng Tám (19/8) và Quốc khánh 2/9.

Trải qua hàng nghìn năm lịch sử với bao cuộc chiến chống quân xâm lược nhưng nhắc tới văn học chiến tranh Việt Nam, thường gắn liền với hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Trong giai đoạn đó, đã có nhiều ngôi sao nổi lên trên bầu trời văn chương, tác phẩm của họ góp phần tăng thêm tinh thần và sức mạnh chiến đấu cho quân và dân ta. Đó là những tên tuổi như: Chính Hữu, Hoàng Trung Thông, Nguyễn Đình Thi, Quang Dũng, Hoàng Cầm, Lê Anh Xuân, Vũ Quần Phương, Bằng Việt, Nguyễn Khoa Điềm, Lưu Quang Vũ, Hữu Thỉnh, Bế Kiến Quốc, Nguyễn Đức Mậu, Thanh Thảo, Hoàng Nhuận Cầm,… và nhiều hơn thế.

Nhà thơ Nguyễn Linh Khiếu khẳng định: Cùng viết về chiến tranh nhưng trong từng giai đoạn, các tác giả đã khai thác theo cách khác nhau. Nếu giữa cuộc chiến, chủ đề thiên về mặt trận, chiến trường, tình yêu đất nước thì sau cuộc chiến, bước sang thời kỳ đất nước đổi mới, các tác giả đã đi vào khai thác các vấn đề cá nhân, đời thường. Dù ở giai đoạn nào, tình yêu đất nước vẫn là mạch nguồn trường tồn.

*Nói chuyện chuyên đề thơ “Văn học chiến tranh và bài ca giữ nước”*

Trong dòng chảy ấy, theo nhà thơ Nguyễn Linh Khiếu thì một trường hợp thú vị phải kể đến là nhà thơ Trần Mạnh Thái. “Trần Mạnh Thái sáng tác từ hồi còn trong chiến tranh, mang tâm thế của người trong cuộc chiến. Nhưng phải đến sau này, khi cho ra đời các trường ca, thơ Trần Mạnh Thái mới thực sự để lại những dấu ấn mạnh mẽ. Đó là những tác phẩm viết về những mất mát ở quê hương, thông qua cuộc đời những người phụ nữ, những con người ở hậu phương. Trần Mạnh Thái đã đánh động được vào lòng trắc ẩn con người thông qua tác phẩm viết về chủ đề này”, nhà thơ Nguyễn Linh Khiếu nhấn mạnh.

Trong không khí ôn lại lịch sử và văn học chiến tranh một thời, các văn nghệ sĩ đã đọc lại cho nhau nghe những áng thơ bi tráng và xúc động; cùng đàn hát những bài thơ viết về chiến tranh được phổ nhạc, những ca khúc gợi về một thời đã qua đầy đau thương mà anh dũng của nhân dân ta. Đó là Chiếc vòng cầu hôn, Biết ơn chị Võ Thị Sáu, Màu hoa đỏ, Em vẫn đợi anh về, Bài ca cánh võng…

Tiếp nối mạch nguồn về tình yêu đất nước và giữ gìn biên cương, rời khỏi hai cuộc chiến chống Pháp và chống Mỹ, đất nước ta lại bước vào hành trình bảo vệ biên giới hải đảo. Tranh chấp biển đảo đã trở thành mối quan tâm của cả xã hội. Đã có nhiều cuộc thi viết về biển đảo diễn ra, và nhiều đầu tư cho các cuộc thực tế biển đảo nhằm tạo điều kiện để các nhà văn, nhà báo thỏa dịp sáng tác và viết.

Nhắc đến các nhà thơ viết về biển đảo, phải kể đến người tiên phong và thành công với chủ đề này, đó là nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, với tác phẩm Tổ quốc nhìn từ biển.

Chia sẻ về tác phẩm của mình, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến cho biết: Bài thơ Tổ quốc nhìn từ biển ra đời năm 2019, trong bối cảnh người ta còn đang ngại nhắc về Hoàng Sa. Và giai đoạn đó, thơ viết về biển đảo hầu như còn ít, thậm chí chưa có. Đã có nhiều nhà phê bình đồng tình với nhận định rằng: Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến đã đặt văn học vào một góc nhìn mới, tầm nhìn mới ở thời đại mới – đó là thời đại văn học chiến tranh sang văn học bảo vệ biên giới biển đảo.

Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến cũng chia sẻ: Tổ quốc nhìn từ biển là một tiểu trường ca. Tại mỗi chương của trường ca, câu hỏi được đặt ra và cần trả lời ngay trong chương ấy. Và Tổ quốc nhìn từ biển đã hoàn thành nhiệm vụ của một tiểu trường ca.

Nhà phê bình Vũ Nho chia sẻ, có những nhà văn viết về chiến tranh rất hay dù không tham gia cuộc chiến, ví dụ như nhà văn Khuất Quang Thụy với tiểu thuyết Góc tăm tối cuối cùng. Một câu chuyện hấp dẫn về cuộc chiến chống Pháp dù nhà văn Khuất Quang Thụy không trải qua cuộc chiến này…

Và thơ ca cũng vậy, cho đến nay, kể cả những tác giả ra đời sau chiến tranh, nhưng viết về chiến tranh vẫn xúc động. Đó là bởi tình yêu đất nước luôn cháy bùng trong trái tim họ, để cảm xúc dạt dào và kết tinh thành những tác phẩm hay.

Nói như nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, mỗi tác phẩm ở một thời điểm nhất định đều có số phận riêng, tiếng nói riêng và tầm nhìn riêng. Điều quan trọng của nhà văn là tình yêu quê hương đất nước luôn chảy trong tâm hồn họ, và chưa bao giờ thôi mạnh mẽ. Mỗi tác giả và mỗi tác phẩm có những sứ mệnh riêng ở từng thời điểm khác nhau. Và chính họ đã góp mặt vào những đợt sóng thi ca, làm giàu thêm nền văn chương Việt Nam./.

Yến Ly