Đình Xuân Canh (huyện Đông Anh)
Đình Xuân Canh hay còn có tên đình Thượng Lão, hiện thuộc thôn Xuân Canh, xã Xuân Canh, huyện Đông Anh, Hà Nội.
Xuân Canh là vùng đất cổ, xưa kia khu vực này là rừng rậm, trải qua bao đời khai phá tạo dựng nên xóm làng trù phú. Cùng với sự hình thành và phát triển của xóm làng, những công trình tín ngưỡng để phục vụ cho đời sống tinh thần cũng ra đời.
Đình Xuân Canh là nơi tưởng niệm sơn thần Cao Sơn đại vương một nhân vật quan trọng trong hệ thống thần điện của người Việt cổ. Phối thờ trong di tích còn có bộ long ngai bài vị của thần Linh Lang đại vương.
Di tích được xây dựng từ khá lâu đời, nhưng trải qua những bước thăng trầm của lịch sử dân tộc, đến nay đình không còn lưu giữ được những tư liệu nói về năm khởi dựng ngôi đình. Với hệ thống sắc phong còn lưu giữ được, có đạo sắc niên đại sớm là sắc Cảnh Hưng thứ 4 (1743), những hiện vật mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII... thì chúng ta có thể nhận định di tích được ra đời từ trước năm 1743.
Hiện nay, các hạng mục cấu thành nên di tích gồm: Tam quan, sân đình, hai dãy nhà tả, hữu mạc và Đại đình. Tam quan được xây bằng gạch, dạng trụ biểu và trang trí hoa văn, thân ghi câu đối. Hai dãy nhà tả, hữu mạc có kiến trúc đơn giản kiểu tường hồi bít đốc gồm 3 gian 2 dĩ, kết cấu theo lối chồng rường, bào trơn, kẻ soi. Mái lợp ngói ta, nền lát gạch Bát Tràng cổ.
Toà Đại đình gồm 5 gian 2 dĩ kiểu 4 mái, điều này tạo cảm giác nhẹ nhàng, bay bổng cho kiến trúc. Gian giữa làm nơi tế lễ, các gian bên tôn nền cao làm nơi hội họp việc làng. Cấu trúc bộ khung toà Đại đình rất vững chắc, bộ vì làm kiểu “thượng giá chiêng, hạ kẻ chuyền”.
Trang trí kiến trúc và điêu khắc tại đình cho thấy nghệ thuật được thể hiện phong phú về đề tài và đa dạng về nội dung, và hầu hết đều mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII - XIX. Hơn nữa, số lượng di vật còn lưu giữ tại di tích cũng rất nhiều chủng loại với nhiều chất liệu khác nhau. Một số di vật tiêu biểu như: Sắc phong Cảnh Hưng 4 (1743), sắc phong Tự Đức 10 (1857) và 33 (1880), sắc phong Khải Định 2 (1917); 2 pho tượng phỗng đá nghệ thuật thế kỷ XVIII; 1 khám thờ nghệ thuật thế kỷ XIX... Ngoài ra còn rất nhiều đồ thờ tế tự khác như: lọ hoa, đèn cầy, bát hương... Các di vật này đã gắn bó chặt chẽ với di tích và làm tăng thêm phần giá trị cho di tích.
Đình Xuân Canh là một di tích ra đời sớm ở nước ta, sự tồn tại suốt mấy trăm năm của di tích khẳng định vai trò quan trọng của ngôi đình làng trong đời sống tinh thần của nhân dân địa phương.
Đình Xuân Canh đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2000./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02