Đình Vân Điềm (huyện Đông Anh)
Đình Vân Điềm hay còn gọi theo tên nôm là Kẻ Đóm hiện ở thôn Vân Điềm, xã Vân Hà, huyện Đông Anh, Hà Nội.
Từ xa xưa mảnh đất Vân Điềm đã có nhiều người khoa cử, nhiều bậc công hầu từng nổi tiếng đất Kinh Bắc với truyền thống hiếu học, trong đó nổi bật có dòng họ Nguyễn Thực. Ông Nguyễn Thực hiệu là Tiết Trai đã từng giữ đến chức Thượng thư Bộ Hộ và là người góp phần không nhỏ trong việc xây dựng làng Vân Điềm.
Không chỉ đóng góp cho đời những người tài ba, lỗi lạc, Vân Điềm còn là ngôi làng kháng chiến, trong suốt thời kỳ kháng chiến chống Pháp làng đã có thành tích bảo vệ giữ gìn nhiều cơ sở cách mạng.
Đình Vân Điềm thờ đức thánh Tam Giang là thành hoàng làng. Theo cuốn thần tích còn lưu giữ được ở đình làng cho biết: “Ở tỉnh Bắc Ninh, huyện Võ Giang, xã Vân Mẫu có người con gái họ Phùng tên hiệu là Từ Nhan tiết hạnh hiền hoà, nhan sắc tuyệt đẹp. Năm 18 tuổi ngày 15 tháng 11 năm Canh Thìn đêm chiêm bao đi tắm ở sông Lục Đầu, giật mình thấy thần Long bao bọc quanh mình, từ đó mang thai 14 tháng, đến ngày 5 tháng giêng năm Nhâm Ngọ (502) đi lễ chùa trở về đến xứ Đông Cửa sinh một bọc 4 con trai, một con gái. Các con trai đặt tên là Hống - Hát - Lừng - Lẫy, con gái là Đạm Nương”. Năm anh em lớn lên trí tuệ hơn người, trong đó 2 vị có công lao hơn cả là Trương Hống và Trương Hát đã từng có công giúp Lý Nam Đế dẹp giặc dựng nhà nước Vạn Xuân. Sau khi Lý Nam Đế truyền ngôi cho Triệu Việt Vương, vì chủ quan mất cảnh giác, Triệu Việt Vương đã để mất ngôi vào tay Lý Phật Tử, biết 2 anh em Trương Hống và Trương Hát là ngưòi tài Lý Phật Tử đã mang lễ vật mời 2 anh em ra làm quan. Để giữ vững chữ “trung” không phò hai chúa, anh em Trương Hống và Trương Hát đã tự vẫn trên dòng sông Nguyệt Đức vào ngày 10 tháng 4 năm Tân Mão (571). Để tưởng nhớ công lao của các ông, nhân dân đã lập đền thờ.
Về niên đại xây dựng đình Vân Điềm tuy không còn tư liệu thành văn để biết thời gian chính xác xây dựng đình, tuy nhiên căn cứ vào những di vật còn lưu giữ lại, đặc biệt là hệ thống bia đá, có thể thấy đình Vân Điềm đã từng tồn tại từ thời Lê Trung hưng (trước năm 1663). Trong suốt quá trình tồn tại, đình Vân Điềm đã từng nhiều lần thay đổi vị trí và qua nhiều đợt trùng tu sửa chữa. Trận lụt năm Quý Tỵ (1893) làm đình bị hư hỏng nặng, ngay sau đó dân làng đã đóng góp tiền của để tu sửa lại đình. Khoảng những năm đầu thế kỷ XX, đình đã từng được sử dụng làm trường học. Năm 1958 nhân dân lại một lần nữa tu sửa lại đình, riêng Hậu cung được tu sửa lần gần đây nhất là năm 1988.
Đình Vân Điềm được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 2006./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02