Đình thôn Thượng (huyện Sóc Sơn)
Đình thôn Thượng hiện nay thuộc thôn Thượng, xã Đức Hoà, huyện Sóc Sơn ngoại thành Hà Nội. Xã Đức Hoà ở phía bắc Thủ đô Hà Nội, cách trung tâm Thành phố khoảng 40km, là vùng đất cổ giàu truyền thống lịch sử văn hoá.
Đình thôn Thượng có khởi nguồn tạo dựng từ cuối thời Lê. Các tư liệu thành văn còn lưu tại đình cho biết: di tích đã trải qua trùng tu nhiều lần, ngôi đình hiện nay mang dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn. Đình thôn Thượng phụng thờ hai vị phúc thần là: tướng quân Tế Thế quê ở thôn Đoài - Hà Tây, theo truyền thuyết, năm 16 tuổi là người văn võ song toàn, ông có diện mạo to lớn khác thường có thể cầm một thanh sắt đánh bại hàng trăm người. Ông đã giúp Đinh Tiên Hoàng thu phục 12 xứ quân sau đó được phong là Thượng tướng trấn giữ ở Long Biên. Vị thần thứ hai được thờ là đức thánh Tam Giang, đây là tên gọi chung của hai anh em họ Trương đều làm tướng dưới triều Lý Nam Đế và Triệu Việt Vương. Trương Hống, Trương Hát quê ở xã Vân Mẫu, huyện Võ Giàng, tỉnh Bắc Ninh. Anh em họ Trương được Lã tiên sinh dạy học có trí tuệ thông minh nên đã học thuộc các sách binh thư yếu lược, giỏi võ nghệ, hai anh em tập hợp bạn hữu giúp Lý Bí dẹp giặc ngoại xâm lập nên nhà nước Vạn Xuân. Sau đó lại giúp Triệu Quang Phục dẹp giặc cứu nước và một lòng trung quân. Khi Lý Phật Tử lên ngôi, biết hai anh em họ Trương là người tài bèn sai người mang lễ vật đến mời hai anh em ra làm quan, nhưng Trương Hống, Trương Hát chối từ giữ vững chữ trung với câu nói: “Tôi trung không phò hai chúa”. Hai ông cùng gia đình dùng thuyền chia theo hai luồng trên sông Nguyệt Đức rồi chọc thuyền cho nước vào đắm xuống sông, tự vẫn. Hôm ấy là ngày mùng 10 tháng 4 năm Tân Mão (571). Sau khi mất đã ngầm giúp Lê Đại Hành dẹp giặc Tống, nên được truy phong Tình Mẫn đại vương, lập miếu thờ ngã ba sông Long Nhãn. Một người là Khước Mấn đại vương, lập miếu thờ ở ngã ba sông Như Nguyệt.
Đình thôn Thượng toạ lạc trên một khu đất rộng cao thoáng, phía trước đình là sông Cà Lồ. Đình có kết cấu mặt bằng kiểu chữ “nhị” gồm Tiền tế và Hậu cung. Toà Tiền tế 3 gian 2 dĩ xây gạch kiểu mái có các đao cong, mái lợp ngói ta, chính giữa bờ nóc đắp hình “lưỡng long chầu nhật”, bờ dải trang trí hàng hoa chanh chạy suốt. Bộ khung đỡ mái có sáu bộ vì kèo đỡ mái làm kiểu “giá chiêng chồng rường con nhị”. Hậu cung nối liền với gian giữa tiền tế gồm 3 gian 2 dĩ xây song song với nhà Tiền tế, vì kèo kết cấu kiểu “kèo cầu quá giang”. Hiện nay đình thôn Thượng còn lưu giữ bộ sưu tập di vật khá đa dạng về chủng loại gồm: hai cuốn thần tích chữ Hán bản sao ghi chép về sự tích của thần, ba cỗ long ngai bài vị chạm hình rồng, hương án được chạm khắc công phu đề tài tứ linh phong cách nghệ thuật thời Nguyễn.
Hàng năm tại đình tổ chức lễ hội vào ngày 05 tháng giêng để tôn vinh công trạng của thần đồng thời ôn lại truyền thống văn hoá của địa phương.
Đình thôn Thượng đã được Uỷ ban nhân dân Thành phố Hà Nội xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2007./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02