Đình Tuân Lề (huyện Đông Anh)
Đình Tuân Lề thuộc thôn Tuân Lề, xã Tiên Dương, huyện Đông Anh, Hà Nội.
Thôn Tuân Lề trước đây có tên nôm là Cửa Ải, cái tên gợi nhớ đến vùng đất này một thời là cửa ngõ phía tây nam thành Cổ Loa của vua Thục An Dương Vương.
Đình Tuân Lề thờ Thành hoàng làng là Lý Nam Đế, một nhân vật lịch sử có nhiều công lao đóng góp cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Thần tích rằng: Vua họ Lý huý Bôn (hay còn gọi là Lý Bí) người Thái Bình, Long Hưng, vua có tài văn võ, trước làm quan cho nhà Lương, khi gặp loạn trở về Thái Bình. Bấy giờ các thú lệnh tàn bạo, hà khắc, người lấn ấp, cướp biên giới, vua dấy binh đánh đuổi, xưng là Lý Nam Đế đặt quốc hiệu Vạn Xuân đóng đô ở Long Biên. Khi Trần Bá Tiên đem quân xâm lược nước Vạn Xuân, trong một lần tiến quân đi qua Đông Ngàn, Nam Đế đã cho nghỉ đóng quân ở trang Tuân Lề, một đêm được 2 vị nữ thần của làng là Ả Nương và Ả Đê ngự ở miếu làng báo mộng âm phù giúp nước. Hôm sau, vua lấy 30 trai tráng trong làng làm gia thần đi đánh giặc. Sau khi thắng trận trở về vua đã ban phong 2 vị âm phù là công chúa gia phong hiệu là Tuệ Tĩnh phu nhân. Sau khi vua mất, dân làng theo lệ phụng thờ Lý Nam Đế cùng 2 vị nữ thần làm thành hoàng làng và giữ nguyên phong tục đến ngày nay.
Đình Tuân Lề toạ lạc trên khu đất cao, thoáng đãng ở vị trí trung tâm của làng. Ngôi đình có kiến trúc không lớn, được bố cục hài hoà trong một không gian rộng thoáng, các nếp nhà cổ ẩn mình dưới những tán cây cổ thụ quanh năm xanh tốt tạo cho di tích một vẻ đẹp thâm nghiêm, huyền bí. Kiến trúc của đình còn bảo lưu những nét đẹp độc đáo riêng so với các kiến trúc tôn giáo khác. Nó được khẳng định qua sự tồn tại của các mảng chạm khắc trên cốn nách, đầu dư, rường cốn, bẩy hiên mang phong cách nghệ thuật TK XIX - XX. Nhà Tiền tế xây kiểu tường hồi, bít đốc được trang trí các hình tứ linh, tứ quý mang đậm phong cách kiến trúc đình làng Việt Nam thời Nguyễn.
Bộ sưu tập hiện vật trong di tích hiện còn rất phong phú, đa dạng các di vật được chạm khắc tinh xảo mang giá trị thẩm mỹ cao với các đề tài quen thuộc như: Tứ linh quần hội, phượng vũ, hổ phù, rồng mây, qua đó người nghệ nhân đã gửi gắm những ước mơ nguyện vọng của mình cầu mong mưa thuận giá hoà, dân khang vật thịnh. Đặc biệt 3 đạo sắc phong thần triều Lê là nguồn sử liệu quý giá cho công tác nghiên cứu lịch sử, phong tục tập quán của làng quê Việt.
Lễ hội làng Tuân Lề được tổ chức vào ngày 6 tháng giêng âm lịch, đây là dịp gặp gỡ sum họp của những người con xa quê mỗi khi tết đến xuân về. Lễ hội làng được tổ chức với nghi lễ trang nghiêm, sau lễ tế thần là lễ rước kiệu thánh. Lễ vật cúng thánh là các sản phẩm nhà nông như xôi nếp, thủ lợn, gà trống, hoa quả bốn mùa. Phần hội có tổ chức các trò chơi dân gian như cờ tướng, chọi gà, kéo co, du tiên, hát thờ cửa đình...
Với những giá trị về lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật, năm 2006 đình Tuân Lề được UBND thành phố Hà Nội ra quyết định và cấp bằng công nhận di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02