Quán Thượng (huyện Quốc Oai)
Quán Thượng thuộc địa phận xã Đồng Quang, huyện Quốc Oai, Hà Nội.
Thôn Đồng Lư, xã Đồng Quang, huyện Quốc Oai, Hà Nội từ cổ xưa dân làng cư trú trên một quả núi đất gọi là núi Đồng Lư. Chân núi phía tây và gần đỉnh núi có hai di tích kiến trúc, người xứ Đoài gọi là quán Thượng và quán Hạ để thờ thần Thành hoàng làng.
Quán Thượng được xây dựng ở độ cao 60m đến 70m so với mặt nước biển. Mặt chính của quán nhìn về hướng đông, phía trước là xóm Núi Chằm (gọi là xóm Thanh Bình). Đứng ở đây nhìn xa xa là đồi So, Sở nhấp nhô uốn lượn như thân rồng. Những người theo thuyết phong thuỷ cho rằng: núi Đồng Lư là đầu rồng, toàn bộ hệ thống núi từ đây đến So, Sở, Trăm Gian là thân và đuôi rồng. Theo thuyết ấy thì vị trí quán Thượng là quan trọng trên đầu rồng - nơi thờ ba vị anh hùng đã giúp Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước ở thế kỷ X.
Nhìn tổng thể, quán Thượng có nhà Tiền tế và Hậu cung, bố cục không gian mặt bằng kiến trúc theo kiểu chữ “đinh”, ở trên thế cao. Qua hai bậc đá xanh và hàng cột hiên bằng đá là đến Tiền tế đền. Ngôi nhà gồm ba gian hẹp. Trên Thượng điện bên trái có một cuốn thư gỗ khắc bài chạm ca ngợi vùng đất địa linh, thờ thần thành hoàng. Gian giữa có bức chạm nổi đề tài lưỡng long chầu nguyệt, xung quanh mặt trời là hoa lá cách điệu, thân rồng uốn lượn trong mây, phía dưới là hai con long mã. Xung quanh là mảng chạm thực vật đó là chùm đào (ước vọng sống lâu), chùm lựu (ước vọng con cháu).
Bên trong Tiền tế, qua hệ thống cửa bức bàn là đến Hậu cung. Ngôi nhà trong có ba gian nhỏ, kiến trúc hình thức khá đơn giản với những bộ vì chồng rường trên câu đầu đều bào trơn đóng bén. Gian giữa có khám gỗ lớn, sơn son, thếp vàng, bài trí cỗ long báu có bài vị thờ ba vị đại vương là thành hoàng của làng Đồng Lư.
Trong tâm thức dân làng, nghìn năm về trước ba vị Hổ Lang đã được mẹ chạy từ chùa Hương về đây sinh nở ra các vị. Thời trẻ, các vị đã được dân làng Đồng Lư cưu mang đùm bọc. Hơn 30 chàng trai Đồng Lư theo ba vị làm những việc nghĩa lớn là giúp Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân ở thế kỷ thứ X. Khi mất, dân làng lại suy tôn làm thần hoàng làng Đồng Lư.
Quán đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1996./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02