Họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc – Di sản đặc biệt của Mỹ thuật Đông Dương

Họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc (1912 - 1997) quê ở Bắc Giang. Ông là nhà thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên của Việt Nam. Ông từng được đào tạo ở Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương khóa 9 (1933 - 1938) và thuộc lớp họa sĩ tinh hoa thế hệ trước. Giới hội họa không chỉ gọi ông là họa sĩ mà còn là thiền sư và là 1 người thầy trong mỹ thuật thiết kế.

Ông là người đã thiết kế và làm toàn bộ nội thất đồ gỗ cho ngôi nhà lịch sử số 48 Hàng Ngang (Hoàn Kiếm, Hà Nội) của nhà tư sản yêu nước Trịnh Văn Bô, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã soản thảo Tuyên ngôn Độc lập Việt Nam vào ngày 26/8/1945.

Ngoài ra, họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc cũng gắn với các công trình thiết kế, mỹ thuật mang tính lịch sử như: tham gia xây dựng kỳ đài lễ Tuyên ngôn Độc lập tại quảng trường Ba Đình; thiết kế các mặt hàng đồ gỗ của phòng lâm sản Tổng cục Lâm nghiệp Việt Nam; làm nội thất mới cho phòng khánh tiết và văn phòng thị trưởng tại ủy ban hành chính TP. Hà Nội từ năm 1964 – 1966 và trong giai đoạn này, dấu ấn hội họa của ông được ghi lại qua bộ sơn khắc “Tiếp quản Thủ đô” với bố cục và kỹ thuật mới mẻ, được ủy ban treo tại phòng khánh tiết.

Họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc – Di sản đặc biệt của Mỹ thuật Đông Dương là cuốn sách mà họa sĩ Trịnh Lữ viết về sự nghiệp hội họa, thực hành và giảng dạy thiết kế nội thất gỗ của cha ông – họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc. Với độ dày gần 400 trang khổ lớn cùng hơn 600 hình ảnh và tranh vẽ được in màu, sách được viết bằng song ngữ Việt – Anh gồm có 3 phần nội dung chính: Cuộc đời và sự nghiệp (Tuổi thơ, lập thân, học nghề, Cách mạng và chiến tranh, cuộc đời mới…); Di sản đặc biệt (Tác phẩm từ thời sinh viên, đồ gỗ Mémo, tác phẩm minh họa, tranh sơn ta, từ Ấn tượng đến Thiền tọa…); Bình luận, tưởng niệm (Cảm tưởng, một số trích đoạn báo chí, thư gửi thầy giáo…).

Chia sẻ tại tọa đàm, nhà nghiên cứu Vũ Huy Thông cho rằng, sự nghiệp hội họa của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc mang đầy tính tư tưởng, đó là thiết kế nội thất để xây dựng nếp sống chứ không phải chỉ là sự khoe khoang. Anh chia sẻ sự ấn tượng của anh trong lần đầu được xem những tác phẩm của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc và cho rằng những tác phẩm đó mang tầm nhìn của một nhà thiết kế lớn, gắn với ý thức hệ, với những chuyển đổi mô hình xã hội và mô hình thẩm mỹ.

Họa sĩ, nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế khẳng định, khi nhắc đến những người tiên phong về thiết kế bền vững với tư tưởng bảo vệ môi trường, chắc chắn phải kể tên họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc. Anh cũng nhấn mạnh về môi trường đào tạo ở Trường Mỹ thuật Đông Dương hồi đó, đó là cách giáo dục mở ra những giá trị, phẩm chất con người và tất cả được phát lộ thông qua lao động.

Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam - họa sĩ Lương Xuân Đoàn nhận định: “Thế giới hội họa của Trịnh Hữu Ngọc lôi kéo ta vào sự quyến rũ. Những bức tranh thiên nhiên của ông chính là đời sống tâm hồn của ông. Ông gần như đã rũ bỏ những ngổn ngang cuộc sống để tìm cho mình một góc khuất và từ đó tạo ra những mỹ cảm mới. Họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc là một dấu ấn đặc biệt trong nền hội họa Việt Nam”./.

Lý Uyên