Di chỉ khảo cổ học Gò Dền (huyện Mê Linh)
Gò Dền nằm ở phía đông làng Phú Mỹ, xã Tự Lập, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. Di chỉ khảo cổ học Gò Dền có diện tích khoảng 2,5ha.
Dựa vào vị trí có thế đất cao hơn khu ruộng trũng, xung quanh khoảng 3m, những năm đầu Công nguyên, trong cuộc đấu tranh chống giặc Hán, Hai Bà Trưng đã dùng nơi đây làm thành luỹ đánh quân Mã Viện ở Thành Viện (đọc chệch là thành Vượn) cách đó khoảng 1.500m về phía đông bắc, nên đây còn được gọi là Thành Dền.
Phát hiện năm 1970, cho đến nay Gò Dền đã qua 4 lần khai quật vào các năm 1983, 1984, 1996 và 2002 với tổng diện tích 195m2, với hàng nghìn hiện vật bao gồm các loại: đồ đá, đồng và gốm; trong đó, số lượng di vật bằng đồng rất lớn, bao gồm các loại rìu, mũi nhọn, mũi tên, lưỡi câu, dây đồng, cục đồng, xỉ đồng... Số lượng di vật đồng tương đương với di vật đá được tìm thấy trong các đợt khai quật. Đặc biệt, đã phát hiện hàng trăm mảnh khuôn đúc bằng đá, đất nung, hàng chục mảnh nồi nấu đồng, cốt đúc họng và lò nấu đồng. Đây là hiện tượng hiếm thấy ở Việt Nam.
Thông qua khuôn đúc, nồi nấu và lò đúc đồng được biết: ngoài các loại công cụ, vũ khí nêu trên, người thợ Gò Dền còn đúc các loại: giáo, lao có ngạnh, đục, dao, khuôn loại hai mang có đậu rót và đậu ngót (chứng tỏ kỹ thuật rất cao), nồi nấu bằng đất trộn trấu dùng đi dùng lại nhiều lần. Qua nghiên cứu đã khẳng định rằng nghệ thuật luyện kim đồng rất phát triển ở giai đoạn này và đặc biệt di chỉ Gò Dền có thể là một trong những trung tâm luyện kim đồng ở Việt Nam.
Di chỉ Gò Dền mang đặc trưng điển hình của giai đoạn văn hóa Đồng Đậu, sát lớp sinh thổ còn dấu tích của các yếu tố Phùng Nguyên (của giai đoạn trước) và lớp mặt đã xuất hiện các yếu tố Gò Mun (giai đoạn tiếp theo).
Từ di tích và di vật của Gò Dền cho phép hình dung về diện mạo của một cộng đồng cư dân thời Đồng Đậu (nửa sau Thiên niên kỷ II trước Công nguyên). Tại đây, con người sống định cư lâu dài nhờ nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước, ngoài việc làm ruộng con người thời kỳ này còn giỏi nhiều nghề: đan lát và dệt vải. Nhưng đặc biệt nhất là người Gò Dền đã rất thành thạo với nghề luyện kim đồng, sản xuất ra nhiều loại sản phẩm phong phú: công cụ lao động sản xuất, săn bắn, đồ dùng sinh hoạt và vũ khí rất tinh xảo. Gò Dền xứng đáng là một di chỉ khảo cổ học đặc biệt quan trọng cho việc phục dựng diện mạo của Văn hoá Đồng Đậu tại Việt Nam.
Di chỉ khảo cổ học Gò Dền đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích năm 1986./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01