Đền Thanh Nhàn (huyện Sóc Sơn)
Đền Thanh Nhàn ở xóm Trung, thôn Thanh Nhàn, xã Thanh Xuân, huyện Sóc Sơn, Hà Nội.
Đền thờ Phù Đổng Thiên Vương Thánh Gióng, còn được gọi là đền Tam Tổng do ba tổng Cổ Bái, Kim Anh và Gia Thượng cùng lo việc thờ cúng.
Tương truyền đây là nơi đức Thánh Gióng đi qua, nghỉ ngơi, lấy thêm quân trong dân làng để đánh giặc Ân. Ngôi đền có lịch sử rất lâu đời, theo sắc phong và bi ký ghi lại, đền đã có từ cuối thế kỷ XVI. Năm 1947, thực dân Pháp cùng tay sai đã phá hoại đền chỉ còn cung đệ nhất. Cung đệ nhị, cung đệ tam mới được khôi phục lại trên nền cũ. Mặt bằng đền Thanh Nhàn bố cục hình chữ “tám” gồm các cung Tiền tế, cung đệ tam, cung đệ nhị (tức Hậu cung). Ở cả ba cung đều có tượng Đức Thánh Phù Đổng và một số đồ vật tế lễ.
Tượng Đức Thánh Phù Đổng được đúc bằng đồng. Pho tượng được đúc liền với án gốc thành một thể thống nhất. Án ngồi kích thước cao 0,4m; rộng 0,6m, dài 1m. Pho tượng cao 2,05m, vai 0,72m, dưới nếp áo ngang là 1,3m từ sau ra trước là 1,05m. Toàn bộ tượng khoảng 2,5 tấn. Ngoài tượng Đức Thánh, trong đền còn có tượng ngựa thờ cũng đúc bằng đồng, một con là ngựa bạch, một con là ngựa hồng. Đền còn lưu giữ được những đạo sắc phong, bia đá cổ...
Hàng năm đền tổ chức mở hội vào ngày 6 tháng giêng âm lịch để tưởng nhớ ngày Đức Thánh qua đây nghỉ lại.
Đình đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01