Đình, chùa Phú Mỹ (huyện Quốc Oai)

Đình, chùa mang tên địa danh của làng Phú Mỹ, xã Ngọc Mỹ, huyện Quốc Oai, Hà Nội. Thời Nguyễn (đời Duy Tân 1907-1916) thôn Phú Mỹ đổi thành xã Phú Mỹ, huyện An Sơn, phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây. Sau Cách mạng tháng Tám (1945), xã Phú Mỹ cùng với xã Ngọc Than lập thành xã Ngọc Mỹ, huyện Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây.

Đình, chùa Phú Mỹ cách trung tâm Hà Nội khoảng 23km về phía tây. Từ Hà Nội theo đường cao tốc Láng - Hoà Lạc qua thị trấn Quốc Oai, rẽ trái theo đường liên xã 2km, qua UBND xã Ngọc Mỹ là tới di tích.
Đình thờ tam vị Thành hoàng, trong đó chính vị tên là Thanh Hoà đại vương, là người đã có công phò giúp vua Hùng đánh thắng giặc Thục, được vua phong cho là Đinh Thanh thống thuỷ bộ lạc tướng, cho trấn nhậm ở đất Sơn Nam.

Đình toạ lạc trên một thế đất cao ráo, thoáng đãng, nhìn về hướng tây bắc. Mặt bằng, bố cục kiến trúc tổng thể của ngôi đình theo kiểu chữ “quốc” gồm: Nghi môn, Đại bái, Hậu cung, hai dãy Tả hữu mạc. Nghi môn của ngôi đình được xây dựng theo kiểu thức nghi môn trụ biểu. Đại bái đình được tôn tạo vào đời vua Duy Tân (1911) gồm 5 gian, 2 dĩ, bốn mái đao cong. Nền đình cao (rộng 7,15m, dài 16,8m), thềm được bó bằng gạch vồ thời Lê Trung hưng. Bốn mái đình rộng lợp ngói mũi nhỏ. Trên góc mái, bờ dải gắn những con xô đất nung gân guốc, thanh mảnh của thời Hậu Lê và những con xô mập mạp hiền lành của thời Nguyễn. Các bộ vì đỡ mái được làm theo kiểu thức: Thượng giá chiêng, hạ kẻ chuyền xà nách, bẩy trên mặt bằng bốn hàng chân cột gỗ. Hậu cung đình Phú Mỹ là một dãy nhà ngang gồm 1 gian, 2 dĩ, kiến trúc theo kiểu thức chồng diêm hai tầng ba mái chảy. Các bộ vì làm theo kiểu thức giá chiêng chồng rường con nhị trên bốn hàng chân cột.

Hiện tại, toàn bộ kiến trúc và điêu khắc trên ngôi đình Phú Mỹ đều mang dấu ấn của thời kỳ tôn tạo. Bên cạnh đó, ngôi đình còn giữ được dáng dấp của một ngôi đình thời Lê và đặc biệt còn bảo lưu được nhiều di vật quý gồm: 1 cỗ kiệu bát cống, 1 hương án, 3 bộ long ngai, 3 bia đá, 1 bình hương sành thời Lê Trung hưng, 2 cửa võng, 2 bức hoành phi, một đôi hạc đồng thời Nguyễn cùng 15 đạo sắc phong từ thời Lê Trung hưng đến thời Nguyễn...

Cũng như nhiều ngôi chùa khác, chùa Phú Mỹ là kiến trúc tôn giáo thờ Phật. Theo nội dung bài minh “Điền chủ bị chỉ” làm năm Minh Mệnh thứ 10 (1829) thì chùa Phú Mỹ được xây dựng từ lâu đời. Đến năm Bảo Đại vạn niên chi thập nhất tuế (1936) ngôi chùa được trùng tu lớn. Mặt bằng, bố cục kiến trúc của ngôi chùa kiểu chữ “đinh” gồm toà Tiền đường và toà Tam bảo, phía trước có Tam quan. Tiền đường là toà nhà ngang gồm 5 gian, 2 dĩ làm kiểu tường hồi bít đốc, tay ngai với hai mái chảy lợp ngói ri cổ. Các bộ vì đỡ mái được làm theo 3 kiểu thức khác nhau chút ít trên mặt bằng bốn hàng chân cột gỗ. Hai bộ vì hồi được tạo tác theo kiểu thức: Thượng chồng rường, hạ rường nách, kẻ hiện. Hai bộ vì gian giữa được làm theo kiểu kèo kẻ tiết diện vuông đơn giản. Các bộ vì còn lại được làm theo kiểu: Thượng giá chiêng, hạ kẻ chuyền xà nách, kẻ hiện.

Tam bảo là một ngôi nhà dọc ba gian nối thông với gian giữa toà Tiền đường, làm theo kiểu thức chồng diêm hai tầng bốn mái. Kết cấu bộ vì được làm theo kiểu kèo kẻ tiết diện vuông đơn giản. Trong nhà Tam bảo xây các bệ cao dần từ ngoài vào làm nơi toạ lạc cho Phật điện.

Các bộ phận kiến trúc gỗ của chùa tuy có trang trí hoa văn nhưng điêu khắc nghệ thuật trong chùa chủ yếu tập trung vào hệ thống tượng tròn trên Phật điện. Hiện tại, chùa Phú Mỹ có 37 pho tượng Phật, một toà Cửu long, một số pho tượng Mẫu và tượng đức thánh Trần. Hệ thống tượng tròn chủ yếu được làm từ gỗ và giấy luyện, có niên đại thế kỷ XVIII - XIX. Ngoài ra, trong chùa còn lưu giữ được 1 quả chuông đồng niên đại 1818, 2 bát hương Thổ Hà niên đại thế kỷ XVIII, 1 bát hương đất nung thế kỷ XIX, 2 bia đá thời Nguyễn, 1 hoành phi, một đôi câu đối cùng nhiều đồ tự khác như: cờ, mõ, chuông...

Lễ hội truyền thống làng Phú Mỹ được mở vào các ngày từ 11 đến 13 tháng 11 âm lịch hằng năm, trong đó ngày chính hội là 12 tháng 11.

Đình, chùa Phú Mỹ đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc, nghệ thuật năm 2001./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01

Sơn Dương (t/h)