Đình Phú Mỹ (huyện Thường Tín)
Đình Phú Mỹ thuộc xã Thư Phú, huyện Thường Tín, Hà Nội.
Đình Phú Mỹ ở trong một khuôn viên rộng, cây xanh bốn mùa thuộc xã Thư Phú, huyện Thường Tín. Đình được xây dựng vào đầu thời Nguyễn vua Gia Long cho chuyển một bộ phận dân cư Vĩnh Tuy (Hà Nội) về lập làng mới này và lập đình làng.
Đình Phú Mỹ thờ Thành hoàng làng là ông A Thái Lạt, một vị tướng người Chiêm Thành. Sự tích như sau: Đời Lý Thái Tông (1028 - 1054) vào năm Kỷ Mão (1039) trong nước có bọn Tồn Phúc làm phản ở Cao Bằng, âm mưu cát cứ. Vua thân chinh cầm quân đi dẹp loạn thắng lợi. Tình hình nội trị tạm yên nhưng ở phía Nam, giặc Chiêm Thành thường xuyên đem quân xâm lấn. Biết việc làm đó phi nghĩa, một số quan quân Chiêm Thành đã nhiều lần can vua không nên gây binh đạo với nước Đại Việt, trong đó có ông A Thái Lạt nhưng vua Chiêm Thành không nghe. Ông đã cùng một số quân sĩ xin quy phục nước Đại Việt, ở lại nước Việt, lấy vợ người Việt là bà Nguyệt Nga. Ông bà đã có nhiều công lao giúp vua Lý. Vì vậy, sau khi ông mất, nhà Lý đã cho phép một số nơi lập đền thờ, trong đó có làng Phú Mỹ.
Đầu thời Nguyễn, từ năm 1802 - 1810, sau khi đã ổn định xong địa bàn cư trú mới, ba vị người họ Dương, họ Trần và họ Nguyễn đã đứng ra hưng công xây dựng đình làng Phú Mỹ. Đến năm Gia Long thứ 13 (1814) thì công việc hoàn thành.
Kết cấu kiến trúc kiểu đình khá đăng đối, hoàn chỉnh, gồm Toà Đại bái, Trung cung (Phương đình), Hậu cung, hai dãy Tả hữu vu xây dựng phía sau Đại bái tạo thành hình chữ “khẩu” khép kín từ Đại bái vào Hậu cung. Khoảng trống giữa Đại bái và Hậu cung là toà Phương đình. Toà Đại bái dài 18m, rộng 8,5m được chia làm 3 gian 2 chái. Bộ vì gian giữa kết cấu theo kiểu “thượng giá chiêng chồng rường; hạ cốn, bẩy hiên”, bộ vì gian hồi kết cấu vì kèo ván mê, bẩy hiên. Hệ thống cột, xà, kèo, bẩy... đều được cổ nhân làm bằng gỗ lim. Cột cái khá lớn, chu vi trung bình là 1,4m. Về nghệ thuật điêu khắc chủ yếu tập trung ở toà Đại bái. Vì nách là các bức cốn chạm tứ linh với rồng là linh vật trung tâm. Vì nóc áp hồi chạm hổ phù đăng đối, tỉ mỉ. Các bẩy hiên là các đề tài trúc hoá long, mai hoá long trong tư thế uốn lượn. Hầu hết các mảng chạm đều chạm bong kênh - kỹ thuật chạm công phu, tinh xảo bậc nhất. Qua Đại bái tới Phương đình. Toà Phương đình lộng lẫy hai tầng tám mái. Các đầu đao cong vút, đều đặn bay vút lên cao tạo cho bộ mái thanh thoát, uyển chuyển.
Đình đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1987./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01