Đình Ninh Sơn (huyện Chương Mỹ)

Chuyện rằng ở làng Thụy Phương, huyện Từ Liêm, đất Giao Chỉ, có người họ Lý, tên Thân (nay là phường Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội).

Theo các sách xưa như Việt điện u linh, Lĩnh nam chích quái, Đại việt sử ký toàn thư, Thiên nam ngữ lục, Hồng Đức quốc âm thi tập... và An Nam chi nguyên của Cao Hùng Trưng (đời nhà Minh - Trung Quốc) đều chép: lúc sinh ra, Lý Thân đã to lớn, dần cao đến 2 trượng 3 thước, sức khỏe hơn người, khí chất cứng rắn, mạnh mẽ. Lúc trẻ, ông làm một quan chức nhỏ ở huyện ấp đã bị vua quở phạt. Vì sao ông bị quở phạt, các sách có ghi khác nhau. Có sách ghi: vì ông thấy một tên lính đánh đập dân phu nên ông đã tức giận giết chết tên lính đó. Có sách ghi lại: vì ông phá kho thóc chia cho dân nghèo đang bị đói... Vua thương ông là người khỏe và tài giỏi nên không bắt giết.

Về cuộc đời Lý Thân, có sách nêu như sau: Lúc còn trẻ đến phục dịch ở huyện ấp, bị trưởng quan đánh, lấy làm tức giận nói rằng: “Làm người nên có chí hăng hái như chim loan, chim phượng bay muôn dặm xa, sao chịu làm tôi tớ người, để cho người mắng nạt”). Sau đó Lý Thân bỏ việc về đi học, trở nên một người làu thông kinh sử. Lúc bấy giờ Hùng Duệ Vương tuổi đã cao, việc triều chính bỏ bê trễ, chủ hộ Ai Lao là Thục Phán An Dương Vương kéo vào đánh phá cướp ngôi báu. Có thuyết cho là Hùng Duệ Vương (tức vua Hùng thứ 18) không có con trai nối dõi mới nhường ngôi cho Tản Viên Sơn Thánh. Có Thuyết cho là Tản Viên khuyên nên nhường ngôi cho An Dương Vương. Lý Thân thấy cảnh tượng vua quan như thế mới bỏ sang Tần, thi đỗ hiếu liêm, Tần Thủy Hoàng phong cho làm Tư Lệ Hiệu úy. Cũng có sách nêu rằng: sang thời đầu An Dương Vương, Lý Thân phải đưa sang cống cho nhà Tần; lại có sách ghi là ông được vua cử sang sứ nước Tần.

Khi ấy biên giới phía Bắc nhà Tần bị quân Hung Nô quấy nhiễu. Tần Thủy Hoàng đã xây Vạn Lý Trường Thành để ngăn chặn mà vẫn không trừ được tai họa. Vua Tần sai Lý Ông Trọng đem quân trấn giữ ở đất Lâm Thao (nay thuộc tỉnh Cam Túc - Trung Quốc). Ông đánh trận nào thắng trận đó, làm cho quân Hung Nô khiếp sợ, không dám quấy nhiễu nữa. Vua Tần trọng thưởng, phong tước Vạn Tín hầu và đem công chúa gả cho, định lưu giữ ông lại. Vì lưu luyến quê cha đất tổ, Lý Thân đã xin về nước, rồi không sang Trung Quốc nữa. Hung Nô dò biết được chuyện đó mới cất quân trở lại quấy nhiễu. Tần Thủy Hoàng nhớ đến Lý Thân, cho người sang triệu, Lý Thân không đi, bỏ trốn vào rừng sâu. Vua Tần đưa thư quở trách, An Dương Vương sai người đi tìm nhưng không thấy. Triều đình An Dương Vương lo sợ bàn nhau lập mưu nói dối Lý Thân đã bị bệnh tả mà chết. Tần Thủy Hoàng không tin, lại cho sứ sang đòi được khám xét, Lý Thân lo sợ, phải tự vẫn mà chết. An Dương Vương sai lấy thủy ngân rắc lên xác rồi đem nộp vua Tần. Lúc bấy giờ vua Tần mới chịu tin là chuyện thật. Để đối phó với quân Hung Nô, Tần Thủy Hoàng bèn sai quan mở kho lấy đồng đem đúc thành tượng Lý Thân đặt ở cửa Tư Mã, đất Hàm Dương. Tương truyền, tượng rất to, trong bụng có thể chứa mấy chục người, có máy móc có thể làm cho tượng cử động như người sống thật. Hung Nô tưởng quan Tư Lệ Hiệu úy họ Lý lại được cử ra trấn ải, sợ mà rút quân. Lại có sách ghi: Khi có sử giả Hung Nô đến, vua Tần sai người vào trong tượng, làm cử động mặt mũi, chân tay, quân Hung Nô cho rằng Lý Thân còn sống, không dám đem quân sang quấy nhiễu nữa.

Lý Ông Trọng được thờ ở đình Chèm, xã Thụy Phương, huyện Từ Liêm. Nhân dân Ninh Sơn lập đình thờ Lý Ông Trọng để ghi công và nhớ ơn một người có khí tiết, tài năng lừng lẫy cõi ngoài, làm rạng danh cho đất nước.

Đình Ninh Sơn là công trình kiến trúc được xây dựng từ lâu đời, bao gồm Đại bái, Trung cung và Hậu cung với lối kiến trúc có nhiều đề tài chạm khắc trang trí có giá trị, cùng cảnh quan khuôn viên thoáng đãng và các hiện vật quý hiếm.

Đình Ninh Sơn đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2001./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01

Sơn Dương (t/h)