Nhà thờ họ Nguyễn Thái Bảo (quận Thanh Xuân)
Nhà thờ họ Nguyễn Thái Bảo hiện nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.
Nhân Chính là một vùng đất cổ đã từng chứng kiến nhiều chiến công oanh liệt chống giặc ngoại xâm của nhân dân Thăng Long trong lịch sử chống giặc ngoại xâm. Tương truyền từ thời vua Hùng dựng nước, Cự Chính đã là nơi dừng chân của tướng Lã Đại Liệu giúp vua Hùng dẹp giặc ngoại xâm.
Theo cuốn gia phả của họ Nguyễn Thái Bảo soạn năm Tân Mùi Cảnh Hưng thứ 31 (1771), thì cụ thủy tổ họ Nguyễn là cụ Thái Bảo - là công thần thời Lê Trung hưng (1533 - 1788), bắt đầu từ đời cụ Nguyễn Thái Bảo trở xuống đến đời thứ 14 (1835) tất cả 14 đời. Cụ Thái Bảo được vua cử đi dẹp loạn ở Thanh Hoa (nay là tỉnh Thanh Hóa). Có loạn chúa thượng thân chinh, tiến quân qua thôn ta, voi ngự trình hình gục đầu phủ phục dưới gốc cây to. Quân không tiến được, chúa thượng hạ lệnh tra xét. Dân thôn khiếp sợ chạy trốn. Một mình ông đến trước hàng quân xin bái yết. Chúa thượng xét hỏi tên Thành hoàng và tên thôn xã, ông cứ thật chân tình, lập tức chúa thượng hạ lệnh mở cửa đình tự vào làm lễ. Lễ xong thay cờ lệnh triều, thúc ba quân lên đường. Tiền quân bị lạc đường, chúa thượng phái ông làm tiên phong nhằm thẳng Thanh Hoa tiến quân. Nhờ uy quyền của chúa giặc giã dẹp yên. Tới ngày thắng trận luận công xét thưởng ông được phong đặc tiến công thần lập ấp. Đời thứ hai cụ Nguyễn Pha hiệu là Phúc Đại được phong là Anh liệt tướng quân độ chỉ huy sứ. Đời thứ ba là Minh nghị tướng quân tổng binh sứ Nguyễn Quỹ. Đời thứ tư là Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân kim cẩm y vệ Nguyễn Bang, làm quan đời Lê. Đời thứ 8 họ Nguyễn phát triển hai chi. Chi I có cụ Nguyễn An (1666 - 1734) làm tri huyện Mỹ Lộc. Đời thứ 9 phát triển 5 chi. Đời thứ 10 có bốn nhánh, 9 chi. Đời thứ 11 có 3 nhánh 10 chi. Đời thứ 12 có 3 nhánh, 9 chi. Đời thứ 13 có 4 chỉ, chỉ 2 có cụ Nguyễn Khả đỗ tú tài làm Giám sinh huyện Kim Động và được truy tặng Trung nghị đại phu. Cụ Nguyễn Nhạ chỉ III làm Giám sinh tri huyện Vĩnh Bảo. Cụ Nguyễn Chiêu đỗ tú tài làm Giám thị tri phủ Thái Bình. Đời thứ 14 có hai chỉ trong đó có 5 người đỗ tú tài, một người đỗ cửu phẩm, một người được truy tặng Trung phụng đại phu - Phó đô ngự sử. Họ Nguyễn có truyền thống hiếu học lâu đời nề nếp, truyền thống đó đến nay vẫn được duy trì và phát huy tốt.
Nhà thờ họ Nguyễn Thái Bảo có khởi nguồn tạo dựng từ sớm để thờ phụng tổ tiên của dòng họ Nguyễn. Căn cứ khối kiến trúc vật chất hiện còn và những di vật còn lưu tại di tích có thể đoán định niên đại khởi dựng nhà thờ khoảng thời Lê. Tồn tại đến nay, di tích đã trải qua nhiều lần tu sửa vào thời Nguyễn và những năm gần đây. Kiến trúc kết cấu kiểu chữ “nhị” gồm: Tiền bái 5 gian xây kiểu tường hồi bít đốc mái lợp ngói ta, nền nhà lát gạch bát. Bộ khung đỡ mái gồm 6 bộ vì làm kiểu vì “chồng rường”. Hậu cung 3 gian, hai chái xây kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói mũi hài, bì kèo làm kiểu “chồng rường”. Hiện nay nhà thờ họ Nguyễn còn lưu giữ được nhiều di vật có giá trị như: khám thờ, hoành phi, câu đối, hương án, đặc biệt là cuốn gia phả chữ Hán được soạn vào thời Lê - là một cổ vật quý hiếm không phải dòng họ nào cũng có và còn giữ được cho hậu thế.
Hiện nay nhà thờ họ Nguyễn được bảo quản, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị văn hoá truyền thống, nơi lưu giữ những nét đẹp văn hoá của một dòng họ có truyền thống hiếu học ở vùng quê Mọc phía nam kinh thành Thăng Long./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01