Nhà thờ danh y Nguyễn Hữu Đạo (quận Bắc Từ Liêm)
Di tích Nhà thờ danh y Nguyễn Hữu Đạo (Thái y miếu) nằm ở Cổ Nhuế, quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội.
Nguyễn Hữu Đạo quê ở thôn Đống, Cổ Nhuế, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội. Theo tộc phả và các bản sắc phong cùng các tài liệu văn tự còn lưu giữ được tại nhà thờ ông hiện nay thì: Nguyễn Hữu Đạo là một danh y có công đóng góp cho sự nghiệp y học nước nhà.
Nguyễn Hữu Đạo là một người học giỏi song không ra làm quan mà đi vào nghiên cứu y thuật, tài năng của ông sớm được trọng dụng. Ông được vua Lê Hiển Tông cho gọi vào cung chữa bệnh cho hoàng hậu và phong chức “Thái y viện thượng ngự”. Sau đó, theo Hoàng Ngũ Phúc phục vụ việc đánh dẹp hai sứ Thuận Quảng và được phong nhiều chức tước.
Vì có nhiều công lao được triều đình thưởng chức “Huấn khoa” rồi được thăng “Tướng sĩ thứ lang y học huấn khoa phủ Trường Khánh”. Đạo sắc thứ hai đề ngày 21 tháng tư năm Cảnh Hưng thứ 47 (1786) cho biết: Ông là danh y nổi tiếng, có công lao trong việc trông nom sức khoẻ cho gia thần, chăm chỉ công việc làm thuốc ở Thái y viện nên được thăng chức “Tiến công thứ lang Thái y viện lương y chính hạ”; rồi lại được thăng Mậu Lâm.
Khi về già, ông xin nghỉ hưu tại quê nhà. Nói là nghỉ, nhưng vẫn bốc thuốc, đi thăm bệnh nhân không lấy tiền. Triều đình vẫn thường đem xe ngựa về đón ông ra Kinh đô để bắt mạch, bốc thuốc cho các hoàng hậu, hoàng tử, công chúa trong cung cấm. Có lần vua về thăm ông tại quê nhà, thấy ông làm quan mà sống trong cảnh bần hàn, vua hỏi: “Làm quan mà ông liêm khiết thì con cháu thế nào? Ông đáp: Thần có ruộng, con cháu cấy cầy đủ ăn, thần cần nhiều sách, chúng có học, lại theo hầu vua, và cần nhất là có ơn với dân, thần không cần giàu”. Nhà vua nói: “Khanh ở quan mà liêm khiết quá, nhà như chùa, trẫm khó nói quá”.
Vua về triều bèn phát 3.000 quan tiền, giao cho một văn quan xem đất, cắm hướng nhà, một quan võ làm đốc công, đem ba con voi đến đắp nền làm nhà cho ông, hẹn 100 ngày phải xong. Ngôi nhà của ông được xây bằng gạch Bát Tràng, có 36 cột gỗ đỡ mái. Khi ông mất ngôi nhà được sử dụng làm nơi thờ cúng.
Trải qua những biến động của lịch sử, mưa nắng và chiến tranh đã làm ngôi nhà cũ bị sập đổ. Trên nền cũ con cháu ông đã xây lại một nhà thờ nhỏ lấy tên là: “Thái y miếu”.
Tại Thái y miếu hiện còn nhiều đôi câu đối có bài thơ mừng tặng, khắc trên gỗ, được giữ gìn cẩn thận. Đáng chú ý là bài thơ của vua Lê Hiển Tông (1740 - 1786) ban cho ông có nội dung như sau:
Âm Hán Việt:
Xa tiền, sở trí lục mao nghề
Thục đoán sinh ca tiểu lộng đề
Đại phụ xuân thâm hoa tan tịch
Tiền hồ phong tống nguyện đông tê
Giang Sơn thắng khí quy long nhân
Châu khổn nhàn du sách mã đề
Nhật tử thiên môn hồi có hậu
Hương phiêu quế phụ ảnh cao đê
Tạm dịch:
Xa tiền đưa đón vui trẻ già
Nhạc sáo theo sau rộn tiếng ca
Tuổi cao sức yếu cần thuốc bổ
Tiền hồ hiệu nghiệm tựa xuân về
Non nước nơi đây phong cảnh đẹp
Thong thả nhàn vui tìm mã đề
Vị thuốc thiên môn lòng ưu ái
Quốc phụ hương thơm ngát lẫy lừng.
Trong nhà thờ (Thái y miếu) còn lưu giữ nhiều hiện vật quý liên quan đến cuộc sống của lương y Nguyễn Hữu Đạo như: 1 hương án, 1 hoành phi, 4 câu đối, 3 long ngai, 1 y môn, 3 biển gỗ, một đôi nghê đỡ giá văn sơn son thếp vàng có niên đại nghệ thuật thế kỷ XVIII (?). Đền còn 1 tộc phả, 2 sắc phong năm Cảnh Hưng thứ 3 (1728) và Cảnh Hưng thứ 47 (1786), 7 cuốn sách thuốc.
Đền Thái y đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử lưu niệm danh y Nguyễn Hữu Đạo năm 1994./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01