Đền Ngọc Liên (quận Hoàn Kiếm)

Đền Ngọc Liên nằm ở khu đất thuộc số nhà 23 phố Trần Bình Trọng. Đây là công trình kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng, nơi thờ một thần tượng văn hoá anh hùng dân tộc thời Hùng Vương: Đức Thánh Tản Viên.

Đền Ngọc Liên phân thành hai khu thờ chính, đền thờ Thánh Tản Viên quay về hướng đông nam, đặt trên nền cao khoảng hơn 1m so với mặt đường và ngôi đền thờ Mẫu (là mẹ đẻ, mẹ nuôi của Thánh Tản Viên) có nền thấp hơn.

Sách Đại Việt sử ký toàn thư có chép: “Cuối đời Hùng Vương, vua có con gái là Mỵ Nương, người xinh đẹp. Thục Vương nghe tiếng đến cầu hôn. Vua muốn gả, nhưng Hùng hầu can rằng: “Họ muốn chiếm nước ta, chỉ lấy việc hôn nhân làm cớ mà thôi”. Thục Vương vì việc ấy mà để bụng oán giận. Vua muốn tìm người xứng đáng để gả, bảo các bề tôi rằng: “Đứa con gái này giống tiên, người nào có đủ tài, đức mới cho làm rể”. Bấy giờ, có hai người đến, quỳ lạy dưới sân để cầu hôn. Vua lấy làm lạ, hỏi thì họ thưa rằng: một người là Sơn Tinh, một người là Thuỷ Tinh, đều ở trong cõi cả, nghe nhà vua có thánh nữ, đánh bạo đến xinh lĩnh mệnh. Vua nói: “Ta có một người con gái lẽ nào lại được cả hai rể hiền?”. Vua bèn hẹn đến ngày hôm sau, ai đem đủ sính lễ đến trước thì gả cho người ấy. Hai người vâng lời, lạy tạ ra về. Hôm sau, Sơn Tinh đem các đồ châu báu, vàng bạc, chim núi, thú rừng đến dâng. Vua y hẹn gả con gái cho Sơn Tinh. Sơn Tinh đón vợ về ở ngọn núi cao nhất trên núi Tản Viên. Thuỷ Tinh cũng đem sính lễ đến nhưng không kịp bèn kéo mây làm mưa, dâng nước tràn ngập, đem loài thuỷ tộc đuổi theo... Rốt cuộc, Thuỷ Tinh không thể xâm phạm được núi Tản Viên”. Núi Tản Viên là dãy núi cao của nước Việt ta, ở đây rất linh thiêng, ứng nghiệm. Để ghi nhớ công ơn, dân chúng nhiều nơi đã lập đền thờ Đức Tản Viên Sơn Thánh. Các vương triều về sau đều có sắc phong.

Kiến trúc đền Ngọc Liên xây theo kiểu chữ “đinh”. Hai đầu hồi xây nối ra, tạo thành hai bức tường chắc, có hai ngôi miếu thờ đối mặt với nhau. Mỗi miếu có các đôi câu đối được trang trí đắp nổi hình con dơi ngậm quả đào, trên các bức tường có trang trí tứ linh: long, ly, quy, phượng...

Những di vật còn lại trong di tích rất quý giá, mang dấu ấn phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX. Đáng lưu ý trong khu vực đền là những tấm bia hậu, ghi công đức của những người góp tiền của sửa chữa đền. Trong tấm bia “Liên Thuỷ Giáp bi ký” niên hiệu Tự Đức (1869) có nói tới giáp Liên Thuỷ “khi đó còn là một vùng hồ ao...”, như vậy có nhiều khả năng đền được xây dựng ít nhất là vào thời Tự Đức.

Đền Ngọc Liên là di tích thờ một thần lớn trong “Tứ bất tử”, nằm ở vị trí trung tâm của thủ đô Hà Nội, nơi có vô số các di tích lịch sử - văn hoá nối liền với khu phố cổ và hồ Hoàn Kiếm.

Đền Ngọc Liên đã được Uỷ ban nhân dân Thành phố Hà Nội quyết định xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2007./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01

Sơn Dương (t/h)