Đình Đa Chất
Thôn Đa Chất thuộc xã Đại Xuyên, huyện Phú Xuyên. Thời Lê, là trang Tông Chất. Thời Nguyễn là thôn Đa Chất, thuộc xã Đường Xuyên, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Đông. Đến nay, thôn Đa Chất thuộc xã Đại Xuyên, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội.
Theo cuốn Thần phả còn lưu giữ tại đình thì đình Đa Chất thờ thần Trung Thành đại vương, thời kỳ Hùng Vương. Cuốn Thần phả được soạn ngày mùng 10 tháng giêng năm Hồng Phúc nguyên niên (1572) và đến năm Vĩnh Hựu thứ 3 (1737) được soạn lại. Cuốn thần tích ghi rõ về thân thế và sự nghiệp của thần Trung Thành đại vương. Thần là một trong năm anh em trai của ông Đào Công Bột, giữ chức Đô trưởng Hoan Châu, kiêm Đô trưởng quận Hải Dương. Thời đó, thần theo Tản Viên Sơn Thánh giúp vua Hùng Duệ Vương đánh giặc ngoại xâm giữ gìn bờ cõi nước Văn Lang. Thần trở về trang Tông Chất lập hành cung, dạy dân cày cấy, ươm tơ và dệt vải. Ngày 10 tháng tám, ngài hoá tại trang Tông Chất. Ghi nhận công lao của ngài, nhà vua đã tổ chức buổi quốc lễ, và ban phong mỹ tự Thượng đẳng thần cho ngài. Nhân dân ở nhiều nơi trong đó có làng Đa Chất đã tưởng nhớ công đức và lập đền thờ ngài.
Đình Đa Chất toạ lạc ở vị trí đẹp theo hướng tây nam, giữa trung tâm làng. Phía trước đình có hồ bán nguyệt ven dòng sông Châu Giang, ranh giới giữa hai tỉnh Hà Tây (cũ) với tỉnh Hà Nam.
Đình có kết cấu kiến trúc kiểu chữ “công”, với ba toà: Đại bái, Trung Cung (ống muống) và Hậu cung. Toà Đại bái và Hậu cung là hai dãy nhà song song, kết cấu kiểu 1 tầng, 4 mái, đao cong. Toà Đại bái được chia làm 5 gian, các bộ vì được làm thống nhất kiểu vì kèo. Toà Hậu cung nhìn từ bên ngoài giống với toà Đại bái chỉ khác là bộ vì bên trong được làm cầu kỳ hơn, theo kiểu thức: “Thượng giá chiêng, hạ con chồng rường”. Các mảng chạm chủ yếu tập trung trên thân và đầu các bảy, đó là các vấn xoắn cách điệu với những đạo mác biểu hiện mây mưa sấm chớp, thể hiện ước vọng cầu mùa của người dân trồng lúa nước.
Ngoài giá trị về kiến trúc, đình còn lưu giữ được các di vật quý như: 01 cuốn thần phả, 10 đạo sắc phong, bát hương đá thời Nguyễn, long ngai bài vị...
Đình Đa Chất là công trình kiến trúc có giá trị về nghệ thuật thời Lê. Đình đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1995./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01