Đình Ninh Xá

Theo thần phả của Tả tham tri bộ Lễ triều Lê soạn năm Phúc Thái thứ hai (1644) hiện lưu tại đình cùng 20 đạo sắc phong vào thời Lê, Nguyễn thì đình Ninh Xá thờ Pháp Công đại vương. Tiên tổ của Pháp Công vốn là người Đà Châu đất Bắc, ngụ cư ở Hải Dương. Đến đời Pháp Công thì di cư đến trang Tạ Xá (Ninh Xá ngày nay). Vào đời vua Lê Thần Tông, niên hiệu Vĩnh Tộ (1619 - 1629), trong nước giặc giã nổi lên như ong, vua ban chiếu người dẹp giặc. Pháp Công ra ứng thí. Do có tài thao lược, ông được phong làm tướng quân. Ông chỉ huy hơn 10 trận thắng, được nhà vua khen ngợi. Ngày mồng 4 tháng giêng, niên hiệu Dương Hoà thứ nhất (1635), ông không bệnh tật mà mất tại Ninh Xá. Nhà vua thương tiếc, phong làm Thành hoàng làng Ninh Xá và gia phong làm Phó quốc vương. Dân làng Ninh Xá đã lập đền thờ. Bấy giờ quy mô đình còn nhỏ. Đến năm Tự Đức thứ 3 (1850) đình được xây dựng với quy mô như hiện nay. Nghi môn gồm các trụ biểu và các cổng pháo. Chính giữa Nghi môn là hai cột trụ biểu lớn được tạo tác cầu kỳ theo kiểu truyền thống đặc biệt đỉnh trụ là nghê chầu trong tư thế hướng về phía trước kiểm soát tâm linh kẻ hành hương. Nối với hai trụ biểu là bốn cổng pháo, ngăn giữa các cổng pháo là các cột trụ biểu có kích thước nhỏ dần. Nhìn từ xa đã thấy Nghi môn đình nguy nga, đồ sộ, phủ lớp rêu phong cổ kính làm nổi bật ngôi đình. Từ Nghi môn qua một khoảng sân lát gạch là tới hạng mục chính của đình kết cấu theo kiểu chữ “đinh” gồm toà Đại bái và Hậu cung. Đại bái dài 17m, rộng 8,4m được chia làm 5 gian. Kết cấu kiến trúc theo kiểu thức bốn hàng chân cột và vì nóc kiểu chồng rường. Về điêu khắc, các bức cốn được đục chạm với đề tài “tứ linh truyền bát” hoặc “ngư long hý thuỷ”. Đặc biệt mặt sau các bức cốn đều chạm nổi hoa lá cách điệu hoặc “sơn thuỷ lâu đài”. Trên các quá giang, con rường, kẻ bẩy... đều chạm nổi các hoạ tiết lá lật, lá ngô đồng… rất uyển chuyển.

Đáng chú ý trước cửa Hậu cung treo bức đại tự “Phó quốc vương từ” (đền thờ Phó quốc vương) và câu đối:

Trung hưng huân tích truyền Dương Tộ

Thượng quốc tinh thần thoả Nhị Tô

Tạm dịch:

Công tích trung hưng truyền hai đời Dương Hoà, Vĩnh Tộ.

Tinh thần thượng quốc trải dài sông Nhị, sông Tô.

Đình Ninh Xá đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1993.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01

Phương Anh