Cẩm nang tôi - có Hà Nội lâu rồi

Khoảng thời gian tôi đặt chân tới Hà Nội học tập dù ngắn ngủi nhưng giúp tôi được nhìn thấy, nghe thấy và chạm vào Hà Nội để rồi quyến luyến đắm say, để thấu hiểu hơn nữa nơi này tôi tìm về lịch sử, văn chương, dõi theo điện ảnh hội hoạ. Hà Nội nồng nàn giản đơn, trầm tư và thanh lịch, nhộn nhịp với ân cần. Tôi yêu mọi thứ thuộc về Hà Nội.

Đâu đó những thanh âm vọng về từ Hoàng thành Thăng Long xưa- mảnh đất bằng phẳng, cao ráo, bốn ngôi đền Bạch Mã, Voi Phục, Kim Liên, Quán Thánh trấn yểm tứ phương giúp cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà muôn dân thành Thăng Long thời Lý được no đủ. Tôi lại nhìn thấy sóng nước hồ Gươm khi rùa vàng ngoi lên đòi vua Lê Lợi trả kiếm, màu xanh lục thủy bao quanh, đảo Ngọc cầu Thê Húc thiêng khí trong lành, đẹp như một đóa hoa giữa lòng thành phố. Ngọn lửa hiếu học vẫn sáng bừng trong Văn Miếu Quốc Tử Giám từ thuở khai sơ, tôi cùng lũ bạn ngây thơ rủ nhau chạm tay vào đầu rùa trên lưng cõng những tấm bia trạng nguyên cùng được khắc chạm bằng đá. Chùa Trấn Quốc như đoá sen bên Hồ Tây, chùa Một Cột như đoá sen giữa hồ Linh Chiểu. Còn một bông sen đặc biệt cách điệu giữa quảng trường Ba Đình là lăng Hồ Chủ Tịch nghiêm minh, tôi lẫn vào dòng người thăm viếng, lòng nguyên thổn thức như mới vừa hôm qua. Nơi có sáng tháng năm trời thu xanh thắm, có lời tuyên ngôn hào hùng, có không khí sôi nổi mít tinh ngày độc lập, và đến mai sau sẽ còn vô vàn sự tôn kính mà nhân dân Việt Nam dâng lên người lãnh tụ vĩ đại.

Tôi lặng người đi khi tận mắt trông thấy gông cùm xiềng xích, xà lim, rào thép mà nhà tù Hoả Lò như một minh chứng về “địa ngục trần gian” dưới thời Pháp thuộc. Đường cống còn đây, bao chiến sỹ hao gầy vượt ngục mà trở về tiếp tục cách mạng hăng hái. Tôi neo đậu trầm tư vào từng thớ thép trên cây cầu Long Biên lịch sử, một chứng tích trải bao thăng trầm từ hai cuộc kháng chiến. Cầu lặng thinh để nhớ hay quên bao khói lửa đã dội xuống thân mình. Nắng gió vẫn reo ca, sông Hồng đằm mình theo những hạt phù sa chắt chiu từ những mạch nguồn bi tráng. Vườn nhãn bây giờ xanh biếc, cúc hoạ mi thì thầm, có những ngày bạn bè hồi âm cho nhau bằng những cuộc dã ngoại hạnh phúc.

Nếu ai có về làng cổ Đường Lâm, cho tôi gửi gắm nỗi nhớ thêm đôi lần, nơi hồn quê đủ đầy vẹn nguyên như ngày thơ ấu. Tôi muốn mãi ngả mình dưới bóng cây đa, chạy nhảy quanh sân đình rồi vục tay vào gầu nước giếng khơi mát rượi. Kìa bức tường đá ong thắm đỏ từ sâu trong đất mẹ cứ dãi dầm bền bỉ nắng mưa chạy theo những con ngõ gạch nâu rêu trầm, những ngôi nhà có năm, bảy gian với kèo cột thang chấn. Những chum tương truyền thống, những vò rượu hạ thổ, cánh đồng xanh vàng... thật êm ru đậm đà thuần Việt. Tôi mong nơi ấy sẽ mãi còn những nét cổ kính của hồn quê xứ Đoài, hồn quê làng Việt cũng chính là hồn cốt quê giữa một Hà Nội mà trong hình dung chỉ đầy có phố.

Đúng rồi, Hà Nội nhiều phố lắm. Những con phố, những ngả đường mang tên các vị anh hùng từ thời hào khí đông a, những trạng nguyên tú tài, những chiến sỹ cách mạng tiêu biểu, hay tên tuổi bao văn nghệ sĩ, bác sĩ, cho đến các vĩ nhân chính khách có công lao to lớn với xã hội. Nhắc tới Hà Nội, ai có thể không biết tới nhà văn Thạch Lam cùng bút kí “Hà Nội băm sáu phố phường”, bóng dáng phố xưa với những ngành nghề nhộn nhịp buôn bán. Những con ngõ không tên nằm bé mọn, nép vào lòng Thủ đô nhưng sự lạc quan lại khổng lồ đến từ những người đang ở đó.

Hoàng thành Thăng Long khi xưa là nơi cấm thành thiết triều vì bình an xã tắc và chính nơi đây bộ chính trị quân uỷ trung ương họp bàn tác chiến sách lược để nam bắc thống nhất một nhà những năm chống Mỹ. Thì hôm nay, giữa thời bình, trong toà nhà Quốc hội, các khu trung tâm chính trị và văn phòng chính phủ tại Hà Nội, các vị lãnh đạo đứng đầu đất nước ta vẫn ngày đêm tận tâm đức, tận trí tài với những chính cương sách lược nhằm bảo vệ, gìn giữ và phát triển ổn định mọi mặt của đất nước. Cha ông ta đã chọn vị trí đắc địa làm kinh đô thì hà cớ gì lớp con cháu không bỉ bền gây dựng. Đó là một hành trình nhẫn nại, sáng suốt không tránh khỏi những tồn đọng vướng mắc khó khăn. Hà Nội chưa bao giờ chùn bước.

Tôi gửi gắm lòng mình vào một Hà Nội dịu dàng để giao thoa với những cung bậc không lời ngân lên từ mạch nguồn văn hiến. Tôi thấy nỗi niềm chứa chan bên ánh mắt một giảng viên hay một bác sĩ nghỉ hưu sau hành trình cống hiến với nghề nghiệp. Sớm tối, họ viết sách, làm thơ và chăm chút cho mảnh vườn nho nhỏ. Bên ô cửa đèn khuya, có cô giáo trung niên vẫn âm thầm vén vun mảnh đất lòng để ươm gieo những hạt bình minh trong veo nảy mầm bên đôi mắt trẻ. Những nhân viên công sở hoạt bát năng động, những người thợ trong nhà máy thoăn thoắt giỏi giang. Người hoạ sĩ Bùi Xuân Phái khi xưa với bút cọ khẽ khàng, vẽ Hà Nội không thấy mỏi. Có nhà văn Vũ Bằng viết “Miếng ngon Hà Nội” mới ấm lòng mời gọi làm sao. Còn nhiều lắm những nét đẹp thanh tao mà người ta tự hào và trân trọng. Giọng hát trầm bổng ngọt ngào như tên lời của phố, tiếng ghi ta nâu hay tách cà phê thẫm mầu, hương trà thơm, thoảng bay theo tiếng chuông nhà thờ đổ. Phấp phỏng quẩy bộ, gánh hàng rong xuôi ngược tự bao giờ, khi kẽo kẹt đợi chờ lúc khẩn trương hoan hỉ. Người đánh giày tỉ mỉ, người xích lô, người xe ôm tranh thủ chợp mắt vì muốn đợi khách lúc cạn ngày. Bóng người phụ hồ lom khom giữa bê tông sắt thép. Những ước mơ của bao thế hệ sinh viên tươi đẹp muốn học tập trau dồi, tiếp bước truyền thống “con Lạc cháu Hồng” mai này dựng xây non sông. Bao du khách nước ngoài đặt chân tới Hà Nội với nước lọc, ba lô. Họ trầm trồ về một Hà Nội giản dị đời thường, không phô trương kiêu hãnh.

Có người sinh ra ở Hà Nội, có người từ nơi khác chuyển về. Có người rời tỉnh, rời quê đến nơi đây mưu sinh tạm trú. Ai đỏng đảnh mà rằng văn hoá Hà Nội - một Tràng An đang từng ngày mất đi. Hãy chầm chậm để nghe, hãy từ từ để thấy, những giá trị truyền thống mãi còn kín kẽ tiềm sâu theo nếp phố nếp nhà. Dung hoà hay phân loại, chấp nhận hay khước từ, đó chẳng phải là một điều khó làm ư. Ngay trong chúng ta, ưu nhược điểm cũng luôn tồn tại những điểm cộng trừ, hài hoà xen mâu thuẫn. Bởi vậy, tôi yêu Hà Nội vì những điều vốn có hơn là vốn phải. Yêu thương, tự hào không đơn thuần chỉ là quyền mà còn là hai tiếng nghĩa vụ, nghĩa vụ với trái tim của cả nước, trái tim khoẻ mạnh thì non sông gấm vóc mới tráng kiện huy hoàng và để trái tim vững nhịp là khi cả nước hướng về gìn giữ, dựng xây và đồng hành sâu sắc. Hà Nội đất chật người đông nhưng phúc hậu thảo thơm ấm nồng mà đời người mấy ai từng có thể.

Tôi trở lại thăm Hà Nội vào một ngày cuối thu khi lòng đầy mong nhớ. Tôi thấy mình của hơn mười năm về trước cùng chúng bạn ăn phở, ăn kem, uống trà đá, đạp vịt ở Hồ Tây, chạy xe dưới con đường cổ thụ bóng cây, hít hà bao vòm hoa sữa, nheo mắt mà tìm quả sấu năm nào. Cốm thơm chia nhau lao xao. Bàn tay nắm khẽ của tuổi đôi mươi cùng ánh nhìn rất vội để lòng cứ chật chội vì đựng kín cả xốn xang. Hà Nội vẫn trầm mặc rêu phong, cổ kính Thăng Long. Hà Nội dẫn tôi đi một vòng có nghe tiếng lòng tôi đang thốt lên vì ngỡ ngàng với những đổi thay rõ rệt. Không gian đô thị Hà Nội với những toà cao ốc, khu chung cư, những khu trung tâm vui chơi giải trí, các tuyến đường mới và mở rộng. Bao hệ thống hầm chui cầu vượt trên các nút giao thông trọng yếu. Những hồ nước, công viên, cây xanh được sửa sang cải tạo. Kìa, vài nhóm các bác cao tuổi đang nhẹ nhàng động tác dưỡng sinh, các bạn trẻ đang thích thú chụp cho nhau những bức hình. Tiếng em bé vui khanh khách trong vòng tay bố mẹ. Rực rỡ chiếc áo dài, lịch lãm bộ veston, Hà Nội tựa chiếc cầu vồng mà lứa đôi trao nhau tình yêu đầy lãng mạn. Cô bán hoa dừng lại bên vỉa hè bán cho bao người qua lại. Tôi chưa thấy một chiếc xe đạp nào đẹp lung linh như thế. Nụ cười của cô, nụ cười của hoa. Chao ôi! Hà Nội đẹp mê mẩn kiêu sa. Bấy nhiêu giác quan trong tôi lúc này chẳng có gì ngoài hai tiếng Hà Nội.

Tôi muốn kể về Hà Nội dẫu chỉ một phần nhỏ thôi góp vào mênh mông tuyệt vời của Hà Nội mà bao người đang kể. Người gắn bó, người ở lại, người ra đi, người lúc thì, đâu thể dối lòng từng ít nhiều vấn vương Hà Nội. Hà Nội chưa từng kén chọn hay đòi hỏi cho mình tất cả những lẽ phải điều hay. Tôi thương Hà Nội từ gần đến xa, thương bằng tất cả sự thật thà của một công dân bé nhỏ. Hà Nội luôn ở đó mộc mạc kiên cường, hiền hoà diễm lệ và sôi nổi bao dung. Có người ví Hà Nội như một cô gái thanh tân hay một chàng trai vạm vỡ. Hà Nội cũng có thể là một cụ già, một em thơ, là bất cứ ai trong chúng ta bây giờ. Một Hà Nội chưa từng có tuổi. Một Hà Nội yêu dấu đầy tự hào, mãi trong cẩm nang tôi.

Tác phẩm tham dự cuộc thi viết "Hà Nội và tôi" của tác giả Mộc Nhiên. Thông tin về cuộc thi xem tại đây.

Mộc Nhiên