Phục dựng văn hóa nguồn cội không đơn giản
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 09:21, 10/02/2009
Những chỗ mà Tết là điểm thu hút khách năm nay vẫn đông, nhưng Văn Miếu, sau và i sự cố ở phố à”ng Đồ mới mở trên vỉa hè năm nay, việc xin chữ có vẻ như bớt hấp dẫn với nhiửu người. à”ng Đồ vẫn ngồi đấy..., người xe náo nhiệt ngoà i đường, tắc xe mấy tuyến phố ngay từ chiửu mồng Một nhưng người xin chữ năm nay có vẻ như bớt đi.
Quay lại truyửn thống hóa ra không đơn giản nếu cứ ép truyửn thống và o một cái khuôn nà o đó, vì một điửu gì đó ngoà i văn hóa.
Các nhà tổ chức Lễ hội Hoà ng thà nh Thăng Long năm nay cũng có hơi buồn khi cuộc đúc trống đồng Đông Sơn diễn ra sáng mồng 8 Tết tại thửm điện Kính Thiên, đã được chuẩn bị rất công phu, mà người xem chỉ lèo tèo có mấy chục.
Lễ hội Hoà ng thà nh Thăng Long
Cứ tưởng trong khi đi xem các di vật của Hoà ng thà nh Thăng Long, xem đúc trống đồng sẽ là một điểm nhấn quan trọng trong việc quảng bá hình ảnh cho khu di tích Hoà ng thà nh khi bộ hồ sơ đử nghị công nhận là Di sản văn hóa Thế giới đang trên đường đi tới UNESCO.
Hơn nữa, đây lại là lần đầu tiên mẫu trống đồng Đông Sơn được đúc tại Hà Nội, các nghệ nhân xứ Thanh là m trống theo mẫu trống đồng Ngọc Lũ cao 79cm, đường kính mặt trống 61,1cm đang bà y trong Bảo tà ng, chỉ nhử hơn chút xíu.
7 năm trời tìm hiểu kử¹ thuật xử lý hoa văn, họa tiết trang trí, mà y mò cách là m khuôn, cách nấu đồng và trước một ngà y trên thửm điện Kính Thiên để lo dựng giá đỡ khuôn đúc, hoà n thiện lò nấu... Mất bao nhiêu công sức và tâm trí, thế mà người xem chẳng có. Hội xuân Hoà ng thà nh vắng khách, có lẽ vì người ta chưa quen du xuân tại địa điểm nà y.
Thói quen quan trọng thật. Việc lễ chùa mấy năm nay rầm rộ ngay từ sau Giao thừa, trong mưa phùn gió bấc, khi pháo hoa vừa dứt, các chùa Hà Nội đã không còn chỗ len chân. Khói hương nghi ngút sân chùa và lửa và ng mã cũng là m ấm lòng nhiửu thiện nam tín nữ. Lễ chùa đầu năm thà nh một nhu cầu không thể thiếu với nhiửu người, đã thà nh thói quen.
Họ đến chùa thà nh tâm bao nhiêu thì đi là m chểnh mảng bấy nhiêu. Văn hóa công chức và o thời điểm sau Tết tỷ lệ nghịch với văn hóa tín ngườ¡ng. Đồng áng cũng đang mùa nông nhà n, nên mười con trâu cà y trong lễ hội Tịch Điửn - cũng lần đầu tiên được khôi phục lại (và sân khấu hóa như mọi lễ hội quan trọng khác) - sau 1.000 năm, ở Duy Tiên, Hà Nam là những con trâu đầu tiên cà y ruộng trong năm Kỷ Sửu.
Lễ hội Tịnh Điửn
Trái với lễ hội ở Hoà ng Thà nh, lễ hội nà y đông đúc lắm, 4 vạn người đến xem nô nức. "Dĩ nông vi bản, thời nà o nhắc lại câu đó ở nước mình cũng là thời sự. Công nghiệp hóa hiện đại hóa bao nhiêu cũng vẫn cứ phải coi trọng nông nghiệp, nông dân...
4 vạn người xem lễ hội Tịch Điửn chưa thấm tháp gì, mới chỉ là 2/3 số người đến khai hội chùa Hương, 6 vạn, và cũng xêm xêm ngần ấy ở Hội Xuân Yên Tử. Suối Yến đò như nêm, cứ khai hội xong là tắc đường tắc suối, quá tải cáp treo...
Đấy cũng là bởi vì thói quen lễ chùa đầu năm. Chợ Viửng cũng đông đúc như thế, người chen chân người, đường sá chẳng còn một ngọn cử nà o không bị xe cộ của đội quân đi chơi xâm lấn. Nghìn nghịt người ăn uống cầu cúng lễ lạt, thảy đửu thà nh tâm. Tất cả đửu là vì muốn quay lại ngà y xưa, khôi phục nếp cũ mà chẳng cần biết xưa thật sự ra sao.
Một thứ văn hóa bát nháo và xô đẩy, "tả tơi đi lễ..." chẳng sai tẹo nà o. Lễ hội, cái thói quen đi lễ hội vừa được phục dựng lại một số năm gần đây dường như vừa gần, vừa xa truyửn thống... Mà nói đến việc phục dựng, có hai sự kiện của Ta và của Tây có thể gọi đúng tên như thế. Một là phim 3D vử Hoà ng thà nh Thăng Long chuẩn bị ra mắt. Có vẻ sẽ có một hình ảnh Hoà ng thà nh khá tinh tươm được "cover" lại. Một nghìn năm chắc là không dễ. May mà gần đây, các nhà khảo cổ mới phát hiện ra dấu vết (mà họ khẳng định) là sân Đan Trì, nơi tiến hà nh các nghi thức triửu đình thời Lê.
Sau đợt thám sát tại khu vực giữa Đoan Môn và điện Kính Thiên ở Hoà ng thà nh trong khuôn viên khu di tích, trên diện tích 50m2 ngay giữa trục Thần đạo. Ở độ sâu 1,4m, các nhà khảo cổ Viện Khảo cổ học đã phát lộ đoạn sân gạch Thời Lê hoà n toà n giống vử kết cấu và bố cục, cũng như kử¹ thuật và vật liệu xây dựng của sân nửn gạch cổ tại Đoan Môn năm 1999. Phát hiện nà y chắc chắn sẽ quan trọng trong việc phục dựng lại hình ảnh khu Hoà ng thà nh.
Cái sự kiện liên quan đến phục dựng thứ hai chẳng liên quan đến những gì đã nói ở trên. Nhưng nếu cứ năm mới nà o chúng ta cũng nghe suốt trên sóng phát thanh truyửn hình bà i Happy New Year của ban nhạc ABBA, thì sự có mặt của FABBA, phiên bản của ABBA ngà y xưa, một thứ phục dựng cũng có gì đó liên quan tới lễ hội.
Ban nhạc FABBA chuẩn bị biểu diễn ở VN
Ban nhạc thế giới đầu tiên có mặt tại Việt Nam trong năm 2009 sẽ là FABBA, với 120 phút biểu diễn mỗi đêm, từ ngà y Tình yêu tháng 2 trong tuần tới, các ca khúc đỉnh cao của ban nhạc huyửn thoại ABBA thời hoà ng kim sẽ là m sống lại trong lòng những ai đã và o tuổi trung niên không gian âm nhạc đẹp đẽ của những năm 70 của thế kỷ trước. Sẽ rưng rưng với không ít người...
Bớt tâm lý hoà i cổ ngó ra ngoà i một chút. Trong khi các hoạt động trước giải Oscar đang tấp nập diễn ra ở Mử¹, thì Cánh diửu và ng năm nay của chúng ta, hạn cuối cùng nộp phim là 10/2, đang buồn tẻ quá thể.
Nguy cơ quá ít phim dự giải là nguy cơ có thật, vì có đến 3/5 phim 2008 chưa hoà n tất phần hậu kử³. Phát hà nh phim quan trọng hơn Giải thưởng, có lẽ thế, nên phim ra rạp khá phong phú mà phim tính chuyện dự giải lại ít ửi số lượng. Cánh diửu và ng có gió để bay không là chuyện còn phải chử.
Nhưng cũng chẳng nên buồn nếu cứ so sánh ta với nước ngoà i, nếu chà o đón ban nhạc FABBA, thì cũng nên vui mừng như thể chà o đón chú bé 12 tuổi Nguyễn Việt Trung, tay pianist nhử nhít coi Đặng Thái Sơn là thần tượng, đã gây sóng gió ở Ba Lan với giải nhì cuộc thi quốc tế mang tên Ludwic Stefanski và Halina Stefanski, sắp vử Việt Nam.
Tin nà y chắc chắn sẽ được các em nhử yêu âm nhạc của chúng ta đón chử, cũng như tin đích thân Tổng thống nước Pháp vừa mới tặng Bắc đẩu Bội tinh cho nữ văn sĩ J.K. Rowling, tác giả Harry Porter lừng danh, dù bà có nói một cách xin lỗi rằng bà không cố ý khi đặt cho Chúa tể Hắc ám cái tên hơi Pháp là Voi-đử-mọt.
Năm mới đã bắt đầu, còn nhiửu thơi gian để nhớ vử quá khứ và phục dựng..., nếu như việc phục dựng đó có ý nghĩa với văn hóa cội nguồn.