Nhà thơ Đoàn Mạnh Phương: Một thẳm sâu ký ức chảy trong tĩnh mạch mình
Truyện - Ngày đăng : 14:56, 06/05/2021
Nhà thơ Đoàn Mạnh Phương là thế hệ nhà thơ xuất hiện vào thập kỷ cuối của thế kỷ XX. Là thế hệ chứng kiến giao thời giữa hai thiên niên kỷ đầy cảm xúc giữa cũ và mới, giữa chiêm nghiệm và dự nghiệm. Nóng và lạnh của dòng chảy thời gian đã làm nên những trải nghiệm đủ để cất lên độ nhuyễn, độ chín, độ cảm của nhà thơ trong mỗi thi phẩm của mình.
Sau ba tập thơ: Mắt đêm, Câu thơ mặt người, Ngày rất dài... mới đây nhà thơ tiếp tục ra mắt bạn đọc tập thơ thứ tư của mình: Tập thơ Mưa ký ức và cũng tiếp tục khẳng định một chân dung thơ, một giọng điệu thơ không lẫn, hòa quyện giữa cách tân và truyền thống, đi từ cảm xúc tới cấu tứ, từ chữ tới nghĩa, đầy chắt lọc... để cho thấy với anh thơ ca không phải là một cuộc rong chơi nhàn hạ mà là một lao động sáng tạo nghệ thuật thực thụ. Mưa ký ức gồm 56 thi phẩm chia làm 2 phần. Phần đầu là những bài thơ chất đầy những nỗi niềm thế sự và thời cuộc, ngổn ngang tâm trạng được chắt lọc qua trí óc và trái tim của thi sĩ: "Giẫy đạp khỏi mọi lo toan mà lo toan luôn mới...”, "...Cuộc sống mỗi ngày một vị cay/ Lớn khôn bằng cái lưỡi triết học...".
Tuy nhiên không phải vì thế mà mất đi những cảm xúc rất con người: "Sự chảy xiết mềm mại/ Nhắc ta một ký ức/ Chảy trong tĩnh mạch mình...", "Nghe ngực chữ thở trên từng phím nhớ"... Và đôi lúc nhà thơ giữa thế sự và thời cuộc cũng đã cất lên tiếng nói của trái tim đầy trăn trở: "Những câu thơ nhập thế/ giữa một bầy người dửng dưng..." để mà không phải rơi vào nghịch cảnh: "Hơn một lần mất tích/ trong chính trái tim mình...". Thơ Đoàn Mạnh Phương trong Mưa ký ức dọc ngang những cảm thức. Đó là sự trăn trở gửi gắm sâu nặng vào câu chữ, vào từng tứ thơ với bố cục chặt chẽ nhưng vẫn tạo ra độ mở cho người đọc cảm nhận: "Sớm mai này, phủ váng từng mơ tưởng/ Sớm mai này kết tủa mọi tưởng tượng/ Mặc cho sự ham hố của ếch xanh/ Giữa ao chuôm thời cuộc"; "Khi mắt mỏi mưa/ khi môi mỏi nắng/ sau lặng im vẫn lại là im lặng/ trong buông bỏ thì khôn ngoan ló rạng/ còn ai lạc đường không đi về phía ấy/ chậm chân đừng bước sang..."; "Giải thích làm sao về sự vắng mặt của nụ cười/ Nấp sau lặng im là hiếu động của lời...".
Trong Mưa ký ức là nỗi niềm cảm thông và chia sẻ, vượt lên nghệ thuật của ngôn từ, của cấu tứ vẫn thấy một ấm áp lan tỏa: "Câu thơ chiều giông nấc ra nước mắt/ nghe hồn lửa thở dài trên củi ướt", "Cộng hưởng từng con chữ/ ngồi canh ý tưởng cho mình" để "Xuân thở nhiều trang đi từ xanh tới chín" với lao động sáng tạo thơ, nhà thơ Đoàn Mạnh Phương là nhà thơ nghiêm cẩn trước thơ. Đọc thơ anh, người đọc cảm nhận rõ một lao động nghệ thuật nghiêm túc được chưng cất bằng độ chín của cảm xúc và trải nghiệm. Chính vì thế thơ anh luôn mới, luôn hướng về tìm tòi để biểu đạt những cảm xúc riêng có: "Tích tụ những hợp tố tư duy/ để thêm những phép cộng, đối diện những phép trừ/ thế sự không ngừng gạch xóa/ ký nợ vào cương nhu..." để rồi anh tự dung dưỡng tâm thế của mình: "Ngày chăn thả những hưng phấn mới/ giấc mơ nào rụng rốn trong đêm."
Trong Mưa ký ức là những tứ thơ, những câu thơ, những khám phá mới lạ và thú vị. Bắt gặp nhiều câu thơ hay, thi ảnh lạ, sự kết nối những trạng thái cảm xúc để tạo ra cho người đọc bao cảm nhận mới mẻ: "Buổi chiều mọc hoang trong ý nghĩ/ hình dung một hoàng hôn thực đơn...". Tập thơ được đặt tên là Mưa ký ức nhưng không chỉ là ký ức. Nhà thơ mượn ký ức để hồi tưởng những gì đã qua, chiêm nghiệm thực tại và dự báo cả ngày mai: "Những cơn mưa không phủ kín được ký ức/ tôi cũ trong thành phố cũ/ cơn mưa còn mới nguyên...". Và lúc ấy "Một ký ức Hà Nội/ đổ mưa trong ngực mình". Với ký ức, nhà thơ đã khẳng định với chính tâm thức của mình: "Nhớ để về, về để nhớ đầy hơn... Dọc ngang nắng mưa/ sông dài nước rộng/ ký ức nặng tâm/ con đường chịu đựng".
Nhà thơ luôn cảm thấy mắc nợ với ký ức thời gian: "Cuộc bày biện dọc ngang của ký ức/ chuyện cũ thở ra sương..." để ký ức ấy là Tổ quốc, là quê hương, là cha, là mẹ, là gia đình bé nhỏ mà hạnh phúc của nhà thơ đã hiển hiện trong tập thơ này bằng những cảm xúc hết sức chân thực vượt lên sự dụng công về câu chữ. Bạn đọc đều cảm nhận thấy bóng dáng mình trong đó mà nhà thơ đã nói hộ bao điều: "Cư trú trong từng kẽ nhớ/ kỷ niệm lớn khôn thở dài ngọt ngào/ Có một ngày xưa khóc cười thành thật/ có một ngày xưa hót như ngậm lửa/ có nhiều ngày xưa đã từng tiếp sức...".
Những ký ức ấy, những ngày xưa ấy đã lay động trong từng tứ thơ, từng câu chữ trong Mưa ký ức để nhà thơ chắt lọc nên một trải nghiệm: "Ngày trôi không nhan sắc/ hơi ấm còn tinh khôi". Trong Mưa ký ức của nhà thơ có Hà Nội, có Huế, có Sài Gòn cùng biết bao những nơi mà nhà thơ đã đặt chân tới... và với mỗi địa danh ấy chứa đựng những cảm nhận, gắn bó của nhà thơ để đem tới cho bạn đọc những câu thơ đầy cảm xúc.
Nhà thơ đã từng khao khát sống chậm trong thành phố của mình: "Thèm khát một lắng sâu để duỗi thẳng mọi cảm giác/ để lắng nghe/ để cảm nhận/để như thấm vào mình/ cái cọ má vào hơi thở của Hà Nội từng ngày". Với Hà Nội, nhà thơ từng trăn trở:"Thật chậm rãi/ để nghe được tiếng bước chân của ngàn năm in/ trên từng centimet phố/ để nghe được lời của nước mắt được chắt ra từ sự/ mất ngủ của nỗi nhớ/ Rằng: Trong mênh mang Hà Nội mới/ Có nhòa một Hà Nội xưa?".
Với Huế, nhà thơ đã chạm khắc: "Tạc Huế vào giấc mơ/ Đêm hay là Huế đi trong từng thớ não". "Bên kỷ niệm mấp mô của bè bạn và tôi/ Dẫu có hay không cốc bia sủi bọt/ Và Huế/ vẫn bay bổng ngày ngày/ thở những câu thơ/ rát ngực…".
Với Sài Gòn, nhà thơ đã cảm nhận độ nóng ấm của đất và người phương Nam "Sài Gòn rộng, mà hóa thành quá hẹp/ Không đủ mang những mảnh ghép cuộc đời/ Bao ký ức gửi Sài Gòn cất giữ/ Chỉ mang về Hà Nội một riêng thôi...".
Trong Mưa ký ức còn là những dòng nỗi niềm thế sự trăn trở của nhà thơ trước thời cuộc thể hiện trách nhiệm của người cầm bút trước hiện thực cuộc sống... từ cơn bão lũ đến đại dịch Covid-19. Và để rồi trong sâu thẳm tâm thức của nhà thơ đã thốt lên "Nghĩ mà thương mình thương chữ/ Tình nhạt đi/ sao nước mắt mặn hơn/ Tận cùng trầm tư/ cầm tay trí nhớ/ Trí nhớ dắt người đi/tìm câu hỏi vì đâu/ Dỗ lòng người ra sao/ Dỗ lòng ta thế nào?". Từng đoạt giải cao về thơ của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam, tuần báo Văn nghệ, tạp chí Văn nghệ Quân đội, với Mưa ký ức thêm một lần khẳng định một nhà thơ sống và lao động sáng tạo đúng nghĩa trước thơ.
Đoàn Mạnh Phương đã được bạn đọc và các nhà thơ cùng thời với anh đánh giá và cảm nhận trân trọng. Với nhà thơ Nguyễn Khắc Thạch: "Thơ Đoàn Mạnh Phương nếu định danh theo phương pháp "phê bình văn bản" thì đó là thơ hiện đại. Song, nhờ sự phong phú về dạng thức, về tính biểu đạt nên có trang trập trùng ấn tượng "thơ ngôn ngữ", lại có trang kết nối gập ghềnh tựa hồ "tân hình thức". Hệ thống ngôn ngữ ý tưởng làm giàu tính hàm ẩn kết hợp hệ thống ngôn ngữ suy luận gia tăng sự liên tưởng làm cho thơ Phương "đa mang" mà "đơn phương" một cõi". Với nhà thơ Hữu Việt: "Tạng" thơ Đoàn Mạnh Phương là luôn tìm tòi cách biểu cảm và diễn đạt mới từ những điều vốn quen thuộc. Thơ anh đòi hỏi người đọc kỹ tính, kiên nhẫn dõi theo những thi ảnh lạ, lắng nghe nhịp điệu gập ghềnh của câu để khám phá thế giới nội tâm nhiều trắc ẩn, đôi khi khó nắm bắt". Với nhà thơ Nguyễn Ngọc Hạnh: "Đoàn Mạnh Phương là một trong những nhà thơ luôn đi tìm cái mới, người đọc khó tìm thấy sự mượt mà, đèm đẹp, điệu đàng trong thơ anh, bởi tác giả luôn khát khao gửi gắm tri âm với người đọc bằng chính sự chiêm nghiệm ở một góc nhìn mới, cách tân qua trái tim thi sĩ". Với nhà thơ Lê Anh Hoài: "Thơ của Phương phồn tạp với những phức tạp trong chính con người anh, giao thoa giữa đạo và đời, giữa mơ và thực, đầy những thi ảnh khác lạ...". Với bạn đọc Lãng tử Đạt Ma (lucbat.com): "Đoàn Mạnh Phương cho thấy mình vẫn sung sức như ngày nào, con chữ trưởng thành biết mai phục, âm thầm tỏa khí, công thủ toàn diện... sẽ còn mệt khởi giác được vỉa phố thơ anh". Với nhà thơ Đinh Ngọc Diệp: "Thơ Đoàn Mạnh Phương ngồn ngộn những phức cảm. Thơ vừa trôi vừa tạo nghĩa. Như đó là quán tính nhưng không ngẫu nhiên mà cho người đọc một xúc cảm chân thực về cõi sống để con người chủ động hoàn thiện mình sống đẹp hơn mỗi ngày".
Hy vọng, với tuổi 50 của độ chín, của chiêm nghiệm và từng trải, nhà thơ sẽ tiếp tục sáng tạo và bền lòng với thơ đúng như câu thơ anh đã viết:
"Những chữ cái cảm thông và chia sẻ/ Cầm tay tôi hướng về bếp lửa hồng/ Quàng vai tôi rủ rê về thương nhớ"... "Sớm nay, tôi bí từ/ chữ cái giúp tôi/ bấm vào huyệt tứ...".