Đi tìm..."con gái Hàng Đào"
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 14:47, 25/05/2009
Người Trà ng An đi và o trong thơ ca cũng nhiửu, mà ngay đến cả những thà nh ngữ, tục ngữ dân gian cũng lắm. Chẳng thơm cũng thể hoa là i/ Dẫu không thanh lịch cũng người Trà ng An". Các bậc tiửn nhân đã đóng khung niửm yêu của mình đối với người đẹp Hà thà nh trong câu thơ nhử nhắn, giản dị mà chẳng cần giấu giếm đi cái chút kiêu hãnh, tự hà o ấy.Khi diện kiến với ông lão "Hà thà nh gốc" trên con phố Hà ng Đà o già nua và cổ kính, tôi mới hiểu, không phải cứ những người sinh sống trên đất kinh kử³, cũng đửu chui và o câu ca ngợi khen ấy.
Tôi tìm gặp ông lão Hà thà nh gốc, ngụ tại số nhà 72 Hà ng Đà o, có tên Nguyễn Thái An. à”ng kể... Thời Pháp thuộc, khu phố dà i chưa đầy 400 mét nà y, vửn vẹn gần 100 số nhà , có tên là phố Rue De la Soie, có nghĩa là phố tơ lụa. Lùi xa lại một chút, Hà ng Đà o là khu phố tập trung những ông quan vử hưu, sống cuộc sống hưởng thụ an nhà n. Các quan bà mở cửa hà ng buôn bán các thứ lụa là tại gia. Đầu thế kỷ XX, các thương gia Ấn Độ đã góp phần không nhử và o sự phát triển sầm uất của Hà ng Đà o.
Cự phú vi thương, Hà ng Đà o trở thà nh khu phố già u có nhất Hà thà nh. Nghử buôn bán vải vóc, lụa là đã trở thà nh thương hiệu của cả khu phố. Ngay như cái tên Hà ng Đà o, cũng là đọc chệch từ chữ điửu mà ra. Cả phố buôn bán vải vóc, tơ lụa, nhiễu điửu... Cả phố rực lên sắc vải lụa mà u đà o, mà u điửu.
Tôi thắc mắc với ông Thái An, một khu phố toà n con buôn, thương gia như thế, thì quả là vô lý để mà con gái Hà ng Đà o có phẩm chất thanh lịch Trà ng An. à”ng Thái An chỉ cười. Rồi vẫn cái giọng rủ rỉ, nhẹ nhà ng nhất mực từ tốn, ông lấy ngay cái câu chuyện nhà mình ra là m minh chứng...
à”ng An bảo, khách của Hà ng Đà o không phải chỉ những người dân Bắc, hay ngót hai chục vạn dân Hà thà nh, mà nó trải rộng khắp trong Nam ngoà i Bắc, sang cả Thái Lan, Trung Quốc, Ấn Độ, Anh quốc... Con gái Hà ng Đà o nếu không đảm đang, tháo vát, một tay chẳng thể quán xuyến được cơ nghiệp. Tuyệt đại bộ phận, người dân Hà ng Đà o đửu có thân thế cao sang, quý phái, đửu xuất thân từ các gia đình quan lại.
Những khuôn phép, lễ nghi... của chính thể phong kiến, đã trở thà nh thước đo để rèn giũa con cháu mình. Con gái Hà ng Đà o được cha mẹ dạy cho từng lời ăn tiếng nói, từng bước đi, cử chỉ, công - dung - ngôn - hạnh. Ngay đến việc buôn bán, cũng có cái đạo của nghử.
Thiếu nữ Hà Nội xưa
Thường, sáng sáng, cụ thân sinh của ông Thái An bao giử cũng dậy sớm trước nhất cả nhà . Cụ đi chợ, phần để mua được những thức hà ng tươi ngon, vử là m ăn sáng cho cả nhà , phần còn cho kịp giử mở hà ng buổi sớm. Khi tất cả gia đình đã có cái lót dạ, bà mới ra trông cửa hà ng.
Thời bấy giử, không chỉ riêng Hà ng Đà o, tất thảy những phố buôn bán tại đất kinh kử³ Kẻ Chợ, đửu lấy chữ tâm là m trọng. Khách đến, bất kể sang hèn, nhất mực đửu nhẹ nhà ng từ tốn, đón tiếp niửm nở, ân cần. Đến giử nấu ăn, cụ lại một tay cơm dẻo canh ngọt, không để món ăn nấu ra lạc khẩu vị của bất cứ ai. Tiếng là bận, nhưng việc dạy dỗ con cái học hà nh, rèn tính người ngay từ nhử, cụ cũng không hử sao lãng.
Một bận, có hai cha con ông khách từ quê lên ghé hà ng Thái An. à”ng khách nhìn chiếc áo rồi hửi: Cái áo nà y có tốt không hả bác?. Bà cụ xem chừng khi đó còn đang mải việc, đáp: Tốt hay không tốt, bác cứ xem đi. Nhà tôi không bán đắt cho nhà bác đâu!. Rốt cuộc, ông khách vẫn mua chiếc áo đó. Nhưng, đến bữa trưa, bà cụ cứ thở vắn than dà i. Cụ ân hận, đến độ bử cả bữa cơm trưa. Hửi ra, cụ cứ áy náy vử cái việc ban sáng: Lẽ ra, lúc đấy mẹ phải bảo, cái áo đó thực ra không được tốt lắm.
Hình như mình chẳng bán đắt cho người ta.... Khi bà cụ có con dâu, thời gian đầu, cụ vẫn trông cửa tiệm, cho cô con dâu ngồi cùng, cốt là để truyửn nghử. Những người đến là m dâu Hà ng Đà o, dù là gốc Hà ng Đà o, hay từ phố khác đến, thì cũng vẫn phải học lại từ đầu, bởi mỗi nhà có một nử nếp gia phong riêng. Ngay như vợ của ông Thái An bây giử, vử là m dâu hiệu vải Thái An từ năm 1967, mất mấy tháng đầu bà không quen với những sự khắt khe, kử¹ tính của mẹ chồng. Ngay đến tà i nấu nướng từ thời con gái, bà nghĩ mình sẽ là m tốt khi vử là m dâu. Nhưng rồi bà vẫn phải học cách nấu ăn của mẹ chồng, để ý khẩu vị của từng người, cho đến từng lời ăn, tiếng nói.
Con gái Hà ng Đà o kử¹ tính chứ không phải là khó tính. Nhưng lại rất mực tinh tế, luôn hồ hởi với mọi người. Hồ hởi thật lòng chứ không phải đãi bôi. Ngay đến trang phục thường ngà y, các cô, các chị dù ngồi ở nhà trông coi cửa hà ng, nhưng lúc nà o cũng mặt hoa da phấn, quần áo đoan trang... Thế nhưng, đối với những người nghèo khó, lúc nà o cũng sẵn sà ng chia sẻ, chứ không bao giử khinh rẻ.
Trước, gần cửa tiệm Thái An, mẹ tôi vẫn cho các bà buôn len cuộn, len đan, (thời bấy giử gọi là len bà n chân) ngồi nhử. Còn, sự cạnh tranh trong buôn bán thì chẳng bao giử có, bởi mỗi nhà là một thương hiệu, mỗi nhà có một loại hà ng riêng, không lẫn và o đâu được. Khách quen ăn mối, muốn mặt hà ng nà o thì cứ đến tiệm hà ng đó mà mua vử. Thời bấy giử, buôn bán là buôn bán bằng tín nghĩa, chứ không phải kiểu buôn bán chụp giật bây giử, anh ạ....
Phố vẫn Hà ng Đà o, có còn "con gái Hà ng Đà o"?
Con phố Hà ng Đà o cổ kính, bây giử đã trẻ lại bởi những ngôi nhà cao tầng hiện đại, những cửa hiệu cửa kính, điện mà u lấp lánh, những tấm biển hiệu bằng tiếng nước ngoà i... Thảng hoặc, giữa những ngôi nhà hiện đại và già u có, chợt bị tụt xuống một khoảng hõm của một mái nhà ngói liêu xiêu, hay một ngôi nhà tường sơn và ng, kiến trúc kiểu Pháp đã bắt đầu xuất hiện những vết nứt. 400 mét phố Hà ng Đà o vẫn thế. Hơn một trăm số nhà chẵn lẻ chia đửu cho hai bên vẫn thế. Phố hà ng Đà o bây giử không còn là phố nghử nữa, mà nó trở thà nh phố buôn bán. Tất tật, mặt hà ng nà o cũng có: điện thoại di động, đồng hồ, và ng bạc đá quý, hà ng nước, hà ng ăn, hà ng thịt chó...
Hoa hậu Mai Phương Thúy trong trang phục thiếu nữ Hà Thà nh
Các chị bán hà ng mặt vẫn hoa da phấn, quần áo thời trang, xinh đẹp như minh tinh mà n bạc ngồi trước những cửa tiệm kính dà y chừng 30 ly, bán hà ng lưu niệm cho khách Tây. ử’n à o và xô bồ. Tiếng nhạc, tiếng còi xe, tiếng gọi điện thoại oang oang của người đi đường thà nh một thứ tạp âm không thể gọi thà nh tên!
Vẫn giọng nói của ông Thái An, nhưng bây giử không còn rủ rỉ nữa, mà đã nhuốm vẻ chán chường, mệt mửi: Lớp trẻ bây giử, tôi không thể hiểu được họ như thế nà o nữa. Chúng tiêu tiửn giửi hơn kiếm tiửn. Nói như thế, vì Hà ng Đà o là phố nghử, con cái được học hà nh văn hoá, nhưng vẫn phải học cái cách kiếm tiửn, giữ tiửn, và sử dụng đồng tiửn... để duy trì, phát triển cái nghiệp của gia đình. Tất nhiên, bây giử chúng không còn như thế hệ chúng tôi ngà y xưa, suốt ngà y cặm cụi giúp đỡ bố mẹ trông coi cửa hà ng. Nhưng việc giữ nử nếp, gia phong thì lúc nà o cũng phải trân trọng....
à”ng Thái An lại thủng thẳng kể những câu chuyện mắt thấy tai nghe vử một bộ phận giới trẻ Hà ng Ngang, Hà ng Đà o bây giử: ăn chơi, sà nh điệu, chỉ giửi tụ tập, tiêu tiửn như rác, và thiếu sự cảm thông đối với đồng loại.. Cuối cùng, ông thở dà i: "Lối sống bây giử của nhiửu người con gái sống ở Hà ng Ngang, Hà ng Đà o nó đảo lộn hết cả rồi, anh ạ!".
à”ng An cười buồn: Người Hà ng Đà o gốc, còn sót lại là mấy. Kử bên nhà tôi, nhà cụ Đức Hoà , nhà ông Quảng Đại Lợi, nhà cụ Tín Nghĩa... đầu phố, cuối phố may ra được chục nhà vẫn còn ở lại. Hà ng Đà o bây giử, toà n là những người mới đến. Trước, cả phố ai chẳng biết mặt nhau. Có chuyện gì thì cả phố đửu biết. Nay, nhà nà o biết nhà đấy. Hà ng xóm kử bên tên gì, còn chịu nữa là ... Ngay như cái phố nghử bán vải vóc, lụa là xưa kia của các cụ còn mất, huống chi là con người ?".
Và i năm nay, ông Thái An đã cho người ta thuê tầng 1 là m cửa hà ng buôn bán. Cả nhà ông quần tụ trong 5 phòng còn lại của ngôi nhà 3 tầng xây dựng từ năm 1970. Ngà y xưa nhà ông cao nhất phố, vẫn còn giữ nguyên vẹn kiểu dáng kiến trúc cũ, có cái giếng trời lồng lộng ở giữa khoảng sân. Bây giử, cho chúng tôi kinh doanh buôn bán chúng tôi không là m được, vì cái kiểu buôn bây giử nó là buôn chụp giật, không phải kiểu buôn tín nghĩa như ngà y xưa....
Căn phòng tôi ngồi với ông, cách con phố ầm ĩ và huyên náo ngoà i kia chỉ và i ba mét, thế nhưng đó thực sự là một thế giới khác, trái ngược hoà n toà n với thế giới bên ngoà i. Bà vợ ông Thái An, bây giử đã là bà ngoại, vẫn giữ phép tắc không ngồi chung chồng trong cuộc nói chuyện với khách, ý tứ ngồi ở phòng trong và giữ im lặng. Một lát, xuất hiện một cô gái nhử nhắn, xinh đẹp cùng một đứa nhử bụ bẫm. à”ng Thái An lại rủ rỉ: Cô con gái đầu của nhà tôi. Cháu đi lấy chồng và ở mãi dưới Quán Thánh, nhưng cuối tuần nà o cũng đưa cháu lên chơi với ông bà ngoại, vẫn quấn quýt với bố mẹ, vì lo bố mẹ già ở với nhau buồn....
Con gái ông Thái An xinh đẹp mặn mà , đằm thắm, với những nét duyên thầm và giọng nói nhẹ nhà ng như gió thoảng. Cô là một người con gái Hà ng Đà o gốc... Cô gái tên là Nguyễn Ngân Hà , tốt nghiệp Thạc sử¹ Kinh tế tại Bỉ. à”ng chủ hiệu vải Thái An còn có có hai cô cháu gái, một là thủ khoa trường Đại học Dược, một là sinh viên học viện Ngân hà ng.
Tôi chà o ra vử. à”ng Thái An lại rủ rỉ: Khách đến nhà chơi, chúng tôi không bao giử phải để họ phải tháo già y, cởi dép. Chả lẽ, chỉ vì một và i hạt bụi, hay chỉ lo giữ nửn nhà lát đá hoa sạch sẽ, mà bắt khách phải chổng mông tháo tháo buộc buộc dây già y hay sao? Nếu chỉ vì lo giữ cho cái nửn nhà , thì cái lòng hiếu khách nó lại rẻ rúng đến thế sao? Đấy là một trong những điửu mẹ tôi dạy, mà tôi đến giử vẫn còn nằm lòng....