Phố Hàng Ngang trong ký ức người Hà Thành
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 11:01, 27/05/2009
Phố Hà ng Ngang xưa thuộc phường Diên Hưng, tổng Tiửn Túc, huyện Thọ Xương thà nh Thăng Long, nay thuộc quận Hoà n Kiếm, Hà Nội. Do nhiửu biến động của nửn kinh tế hà ng hóa ngà y cà ng phát triển ở nước ta và o thế kỷ 17, 18 nên có những con phố không còn chuyên doanh, chuyên một nghử nà o nữa mà dựa và o sự biến đổi của tình hình kinh tế, xã hội mà những con phố đó có một cái tên mới. Phố Hà ng Ngang chính là một trường hợp biến đổi tên gọi của phố Hà ng Lam và o thế kỷ 19.
Ngay từ thời kử³ đầu tự chủ của chế độ phong kiến trung ương, những quy định được thiết lập một cách chặt chẽ. Chỉ riêng vử mà u sắc trang phục cho vua, quan, dân cũng đã có sự phân biệt rõ rà ng. Mà u và ng dà nh riêng cho vua, mà u đử đại hồng cho các quan đầu triửu, mà u xanh lam chỉ các quan trước tứ phẩm mới được dùng. Từ đó, hai phường thợ nhuộm mà u đà o, đử, da cam... và xanh lam, xanh da trời... đã lập ra hai phố Hà ng Đà o và Hà ng Lam.
Nghử nhuộm cần có đất rộng và o ao hồ để giũ vải và phơi thà nh phẩm. Những thế kỷ sau do nằm trên trục trung tâm Kẻ Chợ, một thước đất ở hai phố trên đửu rất đắt giá nên những hiệu nhuộm ở đây đã lần lượt bán hết cơ ngơi của mình. Họ lui vử cuối phố Hà ng Bông, xa khu trung tâm, đất còn rộng lại có con ngòi lớn chảy xiết, thuận lợi cho việc nhuộm vải, giá lại rẻ nên họ tập trung lại để lập ra phố Hà ng Bông Thợ Nhuộm (nay là phố Thợ Nhuộm).
Một góc phố Hà ng Ngang hiện nay
Phố Hà ng Lam không còn hiệu nhuộm nà o nữa nên phải mượn tên của phường sở tại là phường Diên Hưng để gọi. Đến triửu Hậu Lê, bộ mặt phố Hà ng Lam và cả Hà ng Đà o đửu thay đổi nhiửu. Nhiửu ngôi nhà của thương gia người Việt và khách trú Hoa Kiửu được xây cất khang trang, bử thế với những mặt cửa hà ng rộng ba gian và gác cổ diêm để cất chứa hà ng.
Trong Người và cảnh Hà Nội, cụ Hoà ng Đạo Thúy, một nhà nghiên cứu có nhiửu tác phẩm vử Hà Nội, viết: Trên Hà ng Đà o là Hà ng Ngang. Thời Lê những người khách trú gốc Quảng Đông đến rất đông ở phố nà y, bán tạp hóa, chè và thuốc. Họ là m già u to nên trước đây hai đầu phố là m cổng ngăn rất chắc. Sau nhà có tường cao như thà nh, chỉ có một số cửa sau kín đáo... Đây cũng là một cách giải thích, bởi khu phố Hoa Kiửu buôn bán sầm uất, già u có, hai đầu phố là m hai cánh cổng để buổi tối đóng lại chắn ngang đường nên gọi là phố Hà ng Ngang...
Phố Hà ng Ngang xưa
Như vậy, qua tà i liệu của nhà nghiên cứu Hoà ng Đạo Thúy, ta có thể nhận thấy phố Hà ng Ngang đã được đặt tên dựa và o sự biến đổi của tình hình lúc bấy giử chứ không còn mang tên như cách đặt của những con phố khác trong khu phố cổ Hà Nội nữa.
Trước sự phát triển nhanh chóng của các thương nhân Hoa Kiửu người Quảng Đông đến buôn bán đủ mặt hà ng như chè Mạn Hảo, thuốc là o Tiên Lãng, đồ sứ Giang Tây, táo Tà u, gấm vóc Tô Châu... của nhà buôn từ phố Hiến lên Thăng Long - Hà Nội. Họ đã tung tiửn tranh mua đất, nhà ở phố Hà ng Ngang nên đến đầu thế kỷ 19 phố còn có tên là phố Việt Đông. Thời Pháp thuộc phố có tên là là Rue des Cantonnais (phố người Quảng Đông), có đường tà u điện bánh sắt chạy qua giữa phố nhưng nhân dân ta vẫn quen gọi đó là phố Hà ng Ngang cho đến bây giử.
Phố Hà ng Ngang hiện nay là một trong số những con phố sầm uất nhất của khu phố cổ Hà Nội. Nơi đây tập trung mua bán các loại quần áo xen kẽ với những cửa hà ng bán đồng hồ, mử¹ phẩm hay trang sức đặc biệt nơi đây còn có một cửa hà ng vẽ truyửn thần nổi tiếng từ lâu.
Trên con phố nà y còn có một di tích lịch sử đặc biệt của quốc gia đó là ngôi nhà số 48 Hà ng Ngang bởi trong ngôi nhà đó, trên căn gác nhử tầng 2, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa và được đọc trước hà ng triệu người dân tại quảng trường Ba Đình ngà y 2/9/1945.
Ngà y nay, phố Hà ng Ngang cũng nằm trong trục tham quan không thể thiếu của các du khách khi đến thăm phố cổ Hà Nội. Một con phố có lịch sử lâu đời, cũng bởi thế mà mặc dù không mang tên sản phẩm hà ng hóa nà o nhưng phố Hà ng Ngang vẫn được người dân nhắc đến trong câu ca dao vử 36 phố phường Hà Nội: "Ba mươi sáu mặt phố phườngHà ng Giấy, Hà ng Bạc, Hà ng Ngang, Hà ng Đà o".