Hoài niệm ga Hàng Cỏ xưa
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 09:45, 28/09/2009
Khu ga kéo dà i gần hết đường Nam Bộ (nay là đường Lê Duẩn), từ đầu phố Sinh Từ (nay là Nguyễn Khuyến) đến Khâm Thiên, là trụ sở các đơn vị quản lý đầu máy, toa xe, thông tin tín hiệu, điửu hà nh vận tải đường sắt. Đây cũng là nơi có cơ quan tham mưu cho lãnh đạo ngà nh định hướng chiến lược phát triển, hiện đại hóa ngà nh đường sắt Việt Nam.
Thời Pháp phố Lê Duẩn gọi là Hà ng Lọng, sau năm 1954 đổi thà nh đường Nam Bộ, sau nà y mang tên như bây giử. Khi mới xây khu vực ga, Hà ng Lọng qua các thôn Vĩnh Xương, Nam Môn, Hoa Ngư và Tứ Mử¹, tiếp nối các đường từ thà nh Hà Nội ra Cửa Nam - còn gọi là cửa Diêu Đức. Qua Hà ng Cử có lối rẽ qua Là ng Lương Sử để đến Văn Miếu, mà đi thẳng thì ra hồ Bảy Mẫu xuống Lý Nhân, Nam Định để và o đà ng trong, tức Quan Lộ. Sau năm 1946, người Pháp đổi đây thà nh đường Đử Lát, nhưng người dân vẫn quen gọi Hà ng Lọng.
Cụ Tản Đà , buổi Tây Tà u sơ giao đã có thơ vử "la ga (la gare) Hà ng Cử", vì nơi nà y bán cử cho ngựa dự trường đua gần đấy, chỗ sau nà y đổi sang các tên Đấu Xảo, Nhà hát Nhân Dân, bây giử là Cung Văn hóa Lao động hữu nghị Việt - Xô. Năm 1902 khi khánh thà nh Cầu Doumer (tức cầu Long Biên) qua sông Hồng thì ga Hà ng Cử hoà n thà nh, đưa và o sử dụng với những ki-lô-mét đường sắt đầu tiên sang Gia Lâm. Sau đó người Pháp xây tiếp các tuyến đường sắt Hà Nội - Nam Định - Ninh Bình và o tháng 1-1903, Hà Nội - Hải Phòng và o tháng 4-1903, rồi tuyến Hà Nội - Là o Cai và o tháng 4-1905. Riêng tuyến đường sắt Bắc - Nam xuyên việt, tuy được khởi công tại Sà i Gòn rất sớm, năm 1900, nhưng phải đến năm 1936 - tức là 37 năm sau, mới xong hoà n toà n. Trục đường xuyên Việt và các tuyến Đông - Tây ở miửn Bắc đã tạo thà nh hệ thống vận tải hà nh khách và hà ng hóa xương sống của Việt Nam kể cả trước kia cho đến bây giử.
Bây giử thì cửa chính ga Hà Nội (xây và o năm 1902) không còn nữa. Trong cuộc tập kích hủy diệt Hà Nội bằng đường không của Mử¹ qua 12 ngà y đêm và o cuối tháng 12-1972, sảnh chính của nhà ga đã bị phá hủy. Sau đó, sảnh được xây lại theo kiến trúc mới và o năm 1976 và hoà n thà nh và o đúng dịp thông tuyến đường sắt Thống Nhất, nối hai miửn Bắc - Nam sau 30 năm chia cắt.
Thời chiến, đường sắt trở thà nh phương tiện giao thông chính. Già nh được tấm vé đi tà u hửa rất khó. Và o ga nhìn mặt nhân viên, nghe giọng khê nồng qua loa, chưa chen chúc gì đã mệt mửi. Hiếm hoi, phải nhử vả đâm ra cửa quyửn. Chen chúc, lộn xộn lên được toa chả có trật tự, dù tối tăm có suất đứng cả đêm đã là may. Sang những năm 80 thế kỷ trước việc đi tà u vẫn còn rất vất vả. Có được tấm vé tà u Thống Nhất là cả một kử³ công. Khách lúc nà o cũng đông, và o dịp lễ, Tết thì chật cứng. Khách đeo bám bất cứ chỗ nà o, kể cả trên nóc toa, khớp nối toa và bậc lên xuống. Nhiửu người trông cảnh ấy mà không dám lấy vợ (chồng) xa hoặc "đứt" quê mỗi dịp giỗ chạp.
Sau trên 20 năm đổi mới, ga Hà Nội qua nhiửu đời trưởng ga. Có nhiửu năng lực là các ông Dũng, Thao, Giảng, Giao... bây giử là kử¹ sư Vũ Đình Rậu. Ngà nh đường sắt cũng đã qua nhiửu mô hình, cơ chế tổ chức từ tổng cục, liên hiệp các xí nghiệp tới tổng công ty... với nhiửu thế hệ lãnh đạo tâm huyết như các ông Đặng Hạ, Trần Mẫn, Đoà n Xê, Đà o Đình Bình, Nguyễn Hữu Bằng... Giao thông phát triển, người ta có nhiửu quyửn lựa chọn, nếp cửa quyửn, lạc hậu khó thể tồn tại. Phải đổi mới không ngừng. Mỗi cán bộ, công nhân viên ngà nh đường sắt thường ghi nhớ châm ngôn cho một tiến trình đổi mới của chính bản thân mình, đơn vị mình: "Quyửn lợi đi đôi với trách nhiệm, quyửn hạn đi đôi với nghĩa vụ". Gần như bất kể ai trong guồng máy đửu tự giác nâng cao tinh thần trách nhiệm trong cương vị của mình. Điửu đó có một phần giúp cho ngà nh tồn tại và tạo ra bước tiến ở nhiửu lĩnh vực.
Một trong những công việc mang lại hiệu quả lớn là nâng cấp cầu đường sắt trên toà n bộ mạng, là m cơ sở rút ngắn hà nh trình chạy tà u, đặc biệt là trên tuyến Thống Nhất. Năm 1983, tà u bắc - nam chạy hết 52 giử. Sau hơn 10 năm rút xuống còn 48 giử và 10 năm tiếp theo và o tháng 12-2004 tà u nhanh chạy chỉ 28 giử, đến đúng giử thường đạt tỷ lệ 99%... Các tuyến ngắn từ Hà Nội đi Hải Phòng, Đồng Đăng, Là o Cai... xuất hiện những đoà n tà u nhanh.
Rút ngắn thời gian chạy tà u là hà nh trình vất vả gian khổ nhất và cũng là thà nh công nhất của đường sắt Việt Nam trong chặng đường đổi mới. Nhưng thế chưa đủ. Còn phải xây dựng nhà ga, đoà n tà u theo tiêu chí "văn hóa - chính quy - an toà n". Kết quả là đã từ lâu không còn cảnh bán hà ng rong trên tà u. Với một loạt những thay đổi vử chất đó của ngà nh, khách đi tà u thấy thoải mái dễ chịu, có cảm tình với đường sắt hơn, ngà y cà ng đi đông hơn.
Hôm nay, ga Hà Nội thật khang trang, văn minh và lịch sự với các phòng đợi tà u, phòng đợi khách liên vận quốc tế, hệ thống internet, bảng chỉ dẫn điện tử để khách dễ tìm tuyến, biết ga, giử tà u chạy... Đặc biệt là hệ thống quản lý đặt chỗ bán vé tự động ngà y cà ng phát huy hiệu quả. Người đến ga Hà Nội và đi tà u đã cảm nhận được sự tận tình từ mỗi nhân viên phục vụ, luôn được họ sẵn lòng giúp đỡ để có một chuyến đi thoải mái.
Hiện tại ga Hà Nội có 8 là n đường nhánh, để các đoà n tà u dừng đón và trả khách, tất cả đửu là khổ 1m. Bên cạnh các toa tà u truyửn thống của Đức, Ấn Độ, Trung Quốc, xuất hiện những đầu máy, toa xe khách thế hệ mới cùng các toa du lịch 2 tầng, nội thất "sang trọng như khách sạn". Khu ga A cửa phía đường Lê Duẩn phục vụ đón trả khách đi tuyến Bắc - Nam, đi Đồng Đăng (Lạng Sơn) và Hải Phòng. Khu ga B phía đường Trần Quý Cáp phục vụ khách các tuyến Là o Cai, Yên Bái, Quán Triửu (Thái Nguyên). Nhiửu đầu mối như vậy, nên ga Hà Nội chiếm 1/2 sản lượng của Công ty Vận tải đường sắt Hà Nội và bằng 1/5 sản lượng của toà n Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam. Hằng ngà y, ngoà i 5 tuyến xuất phát từ ki-lô-mét "không" của đường sắt Việt Nam còn có tuyến đi Hạ Long, được tính từ ga Yên Viên.
Nói đến ga Hà Nội, người trẻ tuổi bây giử không khửi ngạc nhiên với những câu chuyện vử "nỗi kinh hoà ng đi tà u" của các bậc cha chú thời quá khứ. Họ khó hình dung ra cũng phải. Sau nhiửu năm đổi mới, ga Hà Nội đã đẹp đẽ hơn, chất lượng phục vụ ngà y cà ng tiến bộ, xứng đáng là ga đầu mối của đường sắt Việt Nam.