'Đại tiệc' quan họ trong lễ hội âm dương
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 00:48, 17/11/2009
Gọi là chợ à‚m dương bởi chợ không họp và o ban ngà y, không có phiên mà mỗi năm chỉ họp một lần và o đêm mùng 4 rạng mùng 5 tháng Giêng, lúc chạng vạng tối, thời điểm âm dương đang chuyển kênh, trời đất giao hòa.
Tương truyửn khi xưa đó là bãi chiến trận, đã có rất nhiửu người chết trong các cuộc giao tranh, theo quan niệm của mọi người dân trong vùng, thì chợ họp là cơ hội hiếm có cho người chết và người sống được gặp nhau.
Gốc đa rìa là ng à“, là địa điểm trung tâm của Lễ hội chợ à‚m dương 2010. Ảnh: BTC
Và phiên chợ kử³ lạ ấy đã tồn tại như một huyửn thoại ở ngôi là ng đã có tuổi đời 3.500 năm, hiện tại và quá khứ thăm thẳm đan xen thấp thoáng. Chợ âm dương là cơ hội cho người dân địa phương và du khách cùng tham gia các sinh hoạt tín ngườ¡ng, văn hóa huyửn bí và đặc sắc đã nhiửu năm không được thực hiện tại đây.
Trong ngà y lễ truyửn thống, hội chợ à‚m dương đã từng là ngà y hội tấp nập của người quan họ. à”ng Nguyễn Văn Hỉ, 91 tuổi, khu Xuân ử” A, Võ Cường, Bắc Ninh tuy không được chứng kiến một phiên chợ à‚m dương nà o đêm mùng 4 nhưng đã từng tham gia nhiửu lần ngà y hội quan họ và o mùng 5.
Hồi tôi 12,13 tuổi, hội à“ buổi sớm người ta họp chợ bán gà thử đến tầm 12 giử thì tan, rồi lại đến chợ và ng mã họp, tan chợ và ng mã thì khoảng từ 3 đến 4h chiửu trở đi đến lượt quan họ kéo ra hội chơi từng tốp từng tốp. Tôi theo các quan họ và o nhà nhau chơi, uống nước ăn bánh, nửn nhà không sạch thì ngồi trên chõng tre. Xong lại đi theo họ ra ngoà i bãi hội xem họ hát, cả bọn đứng mới nhau hát chứ không ngồi. Hà ng quán ở chợ ít, đứng trà n ra đồng chỗ các ruộng. Bọn nà y bọn khác đi lại, ca hát đối nhau đến tám chin giử đêm, rồi các bọn đưa nhau vử nhà , tận những năm tôi biết đi, hát nó vẫn còn như thế.
Trong hai ngà y lễ hội, các lối chơi quan họ truyửn thống sẽ lần đầu tiên được phục dựng theo Hội à“ xưa, mang đến cho du khách cơ hội thưởng thức, tìm hiểu và khám phá sự phong phú của lối chơi quan họ không chỉ dừng lại ở và i chục bà i hát thường được biểu diễn trên sân khấu bấy lâu nay.
Để chuẩn bị cho các hoạt động nà y, nhiửu liửn anh liửn chị ở các là ng quan họ cổ đã tích cực tập luyện từ và i tháng nay.
Các liửn chị tập luyện, học hửi lử lối quan họ. Ảnh: BTC
Liửn chị Phạm Thị Lụa, thôn Tam Tảo, xã Phú Lâm, Huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh nói: Từ cuối tháng 9 chúng em sang nhà nhau để ôn bà i, luyện giọng, rồi ra sinh hoạt cùng các liửn anh liửn chị khác ở Trung tâm văn hóa huyện Tiên Du cùng luyện tập các bà i cổ, giọng cổ và chia sẻ, học hửi lử lối quan họ.
Và o chiửu ngà y 4 Tết, tại đửn thử trong khuôn viên Lễ hội, du khách sẽ được thưởng thức lử lối quan họ lễ thử, lối hát thường mở đầu các ngà y hội quan họ, trước khi các liửn anh liửn chị ra hát vui ở hội và hát canh ở nhà .
Hát lễ thử là khi quan họ rủ nhau đến một hôi là ng, mỗi nhóm thường sắm sửa trầu cau, hương , nến, hoa quả để và o đình là m lễ thánh và cũng là lễ trình dân. Các nhóm quan họ thường rủ nhau cơ nam có nữ cùng và o là m lễ sau đó mới ca một đôi bà i theo giọng La rằng để chúc thánh, chúc dân, người an vật thịnh, phúc, lộc, thọ, khang, ninh.
Liửn chị Nguyễn Thị Bảo, Nguyễn Thị Lan ở là ng Ném, xã Khắc Niệm, Tiên Du, Bắc Ninh. Ảnh: BTC
Sang đến sáng mùng 5 Tết, lối hát đối đáp, lối hát đặc trưng của hội hè vùng quan họ sẽ được thể hiện tại sân khấu chính của lễ hội. Ngoà i ra du khách còn có thể tham gia nhiửu hơn vao các hoạt động giao lưu sẽ diễn ra trong hai ngà y lễ hội.
Hát đối đáp cũng như nhiửu câu dân ca, khi hát vui ở hội, một canh hát gặp gỡ bạn bầu bao giử quan họ cũng tuân theo lử luật là đối đáp nam nữ, đối giọng, đối lời và hát đôi nam đối với đôi nữ, bên gái hát một bà i, tiếp đó bên trai lại hát một bà i, cứ thế kéo dà i đến tà n canh hát.
Ngoà i tục thử cúng trong các ngôi đình, đửn, chùa, miếu, người Việt xưa cũng mong cầu sự siêu thoát tâm linh cho các vong hồn chiến binh cho thập loại chúng sinh và vạn vật nhử và o chợ à‚m Dương. Hy vọng lễ hội chợ à‚m dương sẽ được duy trì và o các năm sau với đầy đủ tính nguyên bản của nó.