Lê Văn Phú: Người Việt đầu tiên là m tranh nổi trên đồng
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 13:45, 31/03/2010
Người nghĩ ra và truyửn lại nghử cho con mình là nghệ nhân Lê Văn Phú. Với những đóng góp của mình cho sự gìn giữ, phát huy, là m già u thêm nghệ thuật dân gian truyửn thống Việt Nam ở mảng tranh đồng thúc nổi, năm 1998 ông là người duy nhất được thà nh phố Hà Nội công nhận là nghệ nhân ở lĩnh vực nà y.
Nghệ nhân thúc đồng Lê Văn Phú đang thúc nổi một tác phẩm trên đồng. Từ thợ vẽ đến thợ thúc đồng Nghệ nhân Lê Văn Phú sinh ra trong một gia đình có truyửn thống là m nghử trạm bạc. Năm 11 tuổi ông đã ngồi gõ bạc cùng cha. Tiếc là thời điểm đó cái nghử được cho là xa xỉ nà y không được phép tồn tại nữa. à”ng quay qua học vẽ tư với các họa sĩ Mạnh Quử³nh, Phạm Viết Song và thu nạp những kiến thức vử hội họa từ họ. Tất cả những bức chân dung của ông, vợ ông treo trong nhà hay những bức vẽ lưu giữ trong cuốn album gia đình đửu là do ông vẽ, vẽ mà như chụp... Từ học vẽ, ông tự nhận ra rằng hội họa thì rất khái quát, ước lệ, còn nghử chạm bạc chỉ là nghử khoe sự tỉ mỉ chứ nội dung hay bố cục chẳng mấy ai quan tâm. Thậm chí, ông Phú cho rằng đến bây giử mử¹ nghệ của chúng ta vẫn chưa thoát ra khửi nhược điểm nà y nên hầu hết các tác phẩm đửu rất khô cứng và thiếu bố cục. Theo ông, điửu nà y là do các nghệ nhân thiếu kiến thức, thiếu cái nhìn của hội họa. à”ng lấy bình luận vử đêm chung kết Cuộc thi pháo hoa Đà Nẵng 2010 diễn ra và o tối hôm 28/3 vừa qua chứng minh cho quan điểm của mình: Với đội Nhật Bản, Việt Nam thì trên bầu trời lúc nà o cùng có pháo hoa. Tưởng như thế là hay, nhưng nhầm, nhầm to. Bắn pháo hoa là cả một nghệ thuật, nó không khác gì nghử thúc đồng của tôi cả. Nghệ thuật cũng phải có lúc thăng lúc trầm, lúc to lúc nhử, lúc dà y, lúc thưa và thậm chí có lúc phải lắng đi. Đội Pháp phối hợp với âm nhạc chỉ bắn tỉa cũng đoạt giải Nhất là minh chứng cho điửu đó. 
Rồng thời Nguyễn qua tà i thúc nổi trên đồng của nghệ nhân Lê Văn Phú Từ tranh cổ cho đến tranh hiện đại qua ghi nhận của ông Phú đửu là đử tà i để cho ông thúc thà nh một dạng tác phẩm mới trên cái gốc vốn có của nó và không cái nà o giống cái nà o. à”ng giải thích: Vì tôi là m thủ công nên mỗi lần là m tôi lại có một nhận thức mới, phong cách mới thoát ra ngoà i bản vẽ gốc.
Vì vậy, những mẫu tranh tôi lọt ra thị trường thì đố ai nhái lại được. Nhất là ở cách thúc hà m ếch tạo đổ nổi như đắp và o mặt phẳng chứ không nghĩ là được thúc từ mặt sau lên. Nếu như thợ là m tranh đồng khác trước khi là m tranh thường dán mẫu lên đồng, đi công tua để tránh lạc chạm, dẫn đến mất lối khi thao tác thì ông Phú chỉ can cho có hình hà i rồi thực hiện thúc từ mặt trái trên đồng lá mửng chỉ 4 rem.
à”ng cho biết, tà i năng của người thợ thúc đồng còn được thể hiện qua độ dà y mửng của lá đồng anh ta thúc. Nếu thúc đồng dà y, từ 8 rem trở lên chẳng hạn, đường nét sẽ không sắc, các chỉ tiết dễ bị chùn, tròn là m chết cứng tác phẩm. Đặc biệt, ông không cần sự giống nhau giữa mẫu với tác phẩm mà chỉ cần sự sống động và bố cục chặt chẽ. Cái sống, động và chặt chẽ trong bố cục tác phẩm sẽ tạo đời sống trong chính cái mà ông thể hiện.
à”ng giải thích: Cũng một gian nhà với chừng ấy đồ đạc nhưng với người nà y sắp xếp có thể nó gọn gà ng hơn, đẹp đẽ hơn. Nhưng với người khác có khi lại lộn xộn hơn, bử bộn hơn. Sống thôi chưa đủ đối với một tác phẩm nghệ thuật mà còn phải động nữa. Muốn thể hiện được nó tôi đã phải vận dụng triệt để kiến thức hội họa, thứ hai là phải có tâm hồn, thứ ba là phải có cảm hứng với việc mình đang là m. 
Tác phẩm Vũ nữ Trà Kiệu của nghệ nhân Lê Văn Phú Để là m nên những tác phẩm như vậy, ít ai biết được rằng đồ nghử của ông Phú chỉ là những bu lông, ốc vít, trục xe đạp, cần gương xe máy, mũi khoan bê tông do chính ông chế tác, chỉnh sửa. Trong bộ đồ nghử có một không hai nà y có những bu lông, ốc vít, đã tòe hoa dưới tay búa gần 30 năm kinh nghiệm, theo ông đi thúc đồng ở tất cả các triển lãm, hội chợ và thậm chí là xuất ngoại.
à”ng kể: Lần tôi sang Nhật, họ hửi đồ nghử tôi đâu, tôi mở cho họ xem thì họ lấy là m lạ lắm. Đặc biệt, khi tôi dùng những cái vớ vẩn ấy thực hiện thúc đồng, có người Nhật đã thốt lên: Từ những dụng cụ lạ lẫm, kử³ quặc nà y mà ông là m ra được những tác phẩm là m đẹp cho đời thì thật là tà i tình....
Cái đẹp và nghệ nhân à”ng Phú quan niệm: Với tôi, cái đẹp là bằng 0. Thợ giửi thua nghệ nhân ở chỗ, anh là m gần đẹp rồi thì anh thôi. Hoặc khi anh đã là m đẹp rồi mà chính anh không biết đó là đẹp, đã đẹp rồi tiếp tục là m thì tất sẽ trở thà nh xấu. Tóm lại, nghệ thuật là sự cân bằng, đừng âm thịnh dương suy hay dương suy âm thịnh thì mới đẹp!
Nghệ nhân Lê Văn Phú hồi trẻ qua nét vẽ của chính mình
Để có được điểm 0 (cái đẹp) ông giải quyết theo kiểu ngà nh y, không thể là m bừa mà cần phải khám, chẩn đoán, kê đơn, bốc thuốc. Muốn thúc ra một tác phẩm đẹp, phải biết được tính nết của đồng, biết được nó cần bao nhiêu nhiệt, gõ như thế nà o thì không thủng và là m phải rất nhanh để đạt được sự phóng khoáng trong cái tĩnh tuyệt đối, thậm chí là lên đồng với từng động tác của mình.
Giống như người đá bóng chuyên nghiệp, nếu cầu thủ cần chuyửn bóng cho đồng đội, xa gần như thế nà o thì đôi chân anh ta cần phải có cảm giác bóng tốt, thì với người thợ thúc đồng cũng cần tìm cho ra cảm giác ấy ở đôi tay qua mỗi lần xuống búa. Theo ông Phú, đội ngũ nghệ nhân nếu không trau dồi, bồi dườ¡ng thì có thể nghử sẽ không mất, nhưng tinh hoa sẽ mất. Đến giử, kinh tế gia đình nghệ nhân Lê Văn Phú cũng chỉ thường thường bậc trung.
Đã có lần, vợ ông phát cáu chỉ vì ông không những không chịu bán tác phẩm mà còn để truyửn nghử cho con trai. à”ng an ủi vợ cũng là động viên con trai: Đời con, đời cháu có thể vẫn nghèo nếu theo nghử nà y, hoặc chẳng theo nghử nà y. Con chúng ta đang như cây gỗ quý, mọc lên tuy không phải giữa rừng nguyên sinh nhưng nó sẽ thay cha nó “ người đang xếp hà ng vử với tổ tiên gìn giữ và phát huy.
Khi nà o đất nước nà y già u mạnh như các nước khác vử kinh tế thì không chỉ nghử thúc đồng mà với các ngà nh nghử thủ công khác ắt sẽ được phục hưng, phát triển.