Một thuở leng keng tàu điện Hà Nội

Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 10:09, 27/12/2010

(NHN) Tôi không sinh ra ở Hà Nội nhưng sống ở Hà Nội. Hà Nội gắn với tôi hơn năm chục năm nên mỗi lần đi xa lại có nhiửu nỗi nhớ. Bây giử vử già hay nhớ vử ngà y xưa, nỗi nhớ thường bắt đầu và o những ngà y còn tuổi học trò ấu thơ, quà ng khăn đử. Tuổi ấu thơ lứa chúng tôi không nhiửu thời gian học hà nh nhưng lại nhiửu thời gian vui chơi. Chính những ngà y vui chơi đó là m chúng tôi biết nhiửu vử Hà Nội và là m nên nỗi nhớ Hà Nội trong tôi luôn đầy ắp.

Mỗi lần ra Bử Hồ, như vẫn thấy còn văng váº³ng bên tai những tiếng leng keng tầu điện. Ngà y đó bọn nhóc chúng tôi mới chỉ mười ba, mười bốn tuổi chuyên đi tầu điện trốn vé. Tầu bắt đầu chuyển bánh là bọn chúng tôi lần lượt bám nhau nhảy tầu. Chúng tôi chân đứng chân co, thập thò ở bậc lên xuống bằng gỗ và nếu bị kiểm soát gắt, chúng tôi lần lượt liệng bay xuống đường điệu nghệ như những cánh chim sà xuống đất bắt mồi. Lại chầm chậm đi bộ, chử chuyến tầu sau. Cảm giác vừa không mất tiửn mua vé, vừa được dịp trổ tà i biểu diễn cùng nhau cứ lâng lâng. Thấy mình như những diễn viên xiếc đang biểu diễn cho mọi người xem trong tiếng trầm trồ lẫn tiếng mắng mử. Trốn vé tầu phải có và i ba đứa mới vui.

Tôi rất thích nghe tiếng rao bán dạo trên tầu điện, dù đó là bán thuốc hay bán báo. Ngà y đó, bán rong trên tầu điện không có mấy trẻ con. Trẻ con thường đi bán kem. Toà n những người trung niên và già già rồi mới bán thuốc, vậy mới có người mua. Những lời rao bán các loại thuốc viên, thuốc cao dán, thuốc bôi. Cả hôi nách, hắc là o đửu có. Bán và có khuyến mãi, mua một tặng một. Mọi loại đửu rất hay và đặc biệt là rất buồn cười. Tôi có cảm tưởng người đi tầu điện dù biết bị đánh lừa nhưng vẫn cứ mua vì được cười vui một chốc một lát. Họ mua vì có được niửm vui.

Tà u điện Hà Nội, một thủa leng keng

Nhưng điửu gây ấn tượng nhất thời ấu thơ nhảy tầu của tôi là nghe xẩm tầu điện. Gánh xẩm tầu điện không bị mất tiửn mua vé. Thường họ có ba người. Hai vợ chồng mù và một đứa bé, đứa bé nà y thường là con gái. Tất cả mọi người trong gánh xẩm đửu biết hát. Tiếng nhị cò cưa dạo đầu khi tầu còn đỗ và họ hát hầu như trên suốt quãng tầu chạy. Những câu hát vọng vử nỗi nhớ xa xăm và nỗi buồn nơi trần thế. Nghe như chính họ nói vử thân phận mình, não nử và ai ốn lắm. Vậy mà tôi vẫn muốn nghe. Đôi khi tiếng hát dừng lại để con bé con chìa nón mê rách mướp mất và nh xin từng đồng bạc lẻ. Thi thoảng, tôi cũng bò và o chiếc nón đó những đồng tiửn nhử nhoi mà tôi tích cóp được. Tôi thường mải nghe mà quyên luôn cái bến mình phải xuống.

Tôi không hình dung ra cuộc sống của những người trong gia đình gánh hát xẩm như thế nà o. Nhưng không hiểu sao, tôi luôn nghĩ họ là những người ăn xin cháº³ng khác gì người ăn xin. Mặc dù họ phải khản giọng hát suốt ngà y. Đã là ăn xin thì chắc là phải khổ rồi. Những đồng bạc nhầu nhĩ kiếm được có khác gì những đồng bố thí. Có lẽ vì vậy mà từ tuổi ấu thơ học trò đó, tiếng hát xẩm và tiếng leng keng tà u điện cứ ám ảnh theo dọc đường đời và là nỗi nhớ của tôi. Nhớ vử Hà Nội là tôi là tôi nhớ tiếng leng keng tầu điện và tiếng hát xẩm.

Gần đây ở chợ Đồng Xuân, hà ng tối thứ bảy, hát xẩm được phục hồi. Những người hát xẩm ngà y xưa được vinh phong như các nghệ sĩ dân gian. Tôi thấy tự hà o như chính mình được vinh dự đó. Tôi thường đến nghe hết để tìm lại ngà y xưa, nhưng không gặp. Xẩm giử đây không còn nỗi bi ai nữa. Hà Nội đã có nhiửu thay đổi. Tà u điện không còn và hát xẩm tà u điện cũng vì vậy mà mất. Một cái gì nuối tiếc trong tôi. Tôi có cảm giác là tuổi ấu thơ học trò của tôi bị mất và cháº³ng có gì đổi lại được.

Thì đúng quá rồi còn gì. Tôi tự mắng mình: Thời gian đã qua là m sao còn lấy lại được nữa...Tiếc nuối cũng là vô ích... Vậy mà vẫn cứ thấy rạo rực trong lòng, xao động con tim khi xem những thước phim tà i liệu cũ kử¹ ngà y xưa có cảnh quay tầu điện. Tôi hình dung ra những đứa trẻ con liệng bay từ trên tà u xuống đường như những cánh chim sà xuống mặt đất. Tôi thấy tôi trong đó. Hà Nội một thuở trong tôi đẹp quá!

Vinh Anh