Ảnh nu: đâu là ranh giới nghệ thuật?
Mỹ thuật - Nhiếp ảnh - Ngày đăng : 09:13, 25/04/2011
Khi hội họa tiến thêm một bước dà i, giúp cho khả năng ban đầu là ghi chép rồi tiến tới thể hiện cuộc sống một cách sinh động hơn, ta lại cà ng có thêm nhiửu tư liệu chính xác vử xã hội loà i người trong từng giai đoạn lịch sử mà điửu luôn nhận thấy là sự quan tâm tới bí mật của cơ thể con người cùng với việc thần thánh hóa nó.
Nghệ thuật hay trần tục?
Trong cộng đồng Thiên Chúa giáo, nhà thử là nơi tôn nghiêm nhất, tối kửµ nhất với những gì trần tục, thế nhưng ta lại có thể tìm thấy ở nơi đây các tranh vẽ mang mà u sắc tôn giáo với các thiên thần khửa thân. Hội họa châu à‚u thế kỷ 17, 18 đã là m nở rộ những tà i năng, để lại cho hậu thế những tuyệt tác không gì sánh nổi, trong đó một phần lớn các tác phẩm tập trung và o đử tà i minh họa các huyửn thoại. Tại đây, một lần nữa ta lại bắt gặp những hình ảnh khửa thân đầy quyến rũ.
Châu à cũng không phải là ngoại lệ, nếu như bạn biết rằng người Ấn Độ rất nổi tiếng với bộ sách Kamasutra và người Nhật lừng danh với các tranh in phòng the mà kử¹ thuật thể hiện của chúng đã đạt tới một độ tinh tế khó sánh nổi. Việc phân biệt đâu là tác phẩm nghệ thuật không hẳn dễ dà ng.
Như vậy hình ảnh khửa thân đã và luôn là một đử tà i hấp dẫn và tế nhị trong nhiửu bộ môn nghệ thuật của nhân loại. Trong đó có nhiếp ảnh nghệ thuật. Ngà y nay chúng ta khó có thể hình dung lại được chính xác cú sốc do kử¹ thuật nhiếp ảnh gây nên khi nó mới ra đời tại châu à‚u. Thời ấy người ta đã quá kinh ngạc trước khả năng ghi lại một cách trọn vẹn và chính xác như thật của phim ảnh. Tuy nhiên nhiếp ảnh đã không được giới nghệ sĩ chà o đón ngay như một công cụ của sáng tạo. Lĩnh vực ảnh khửa thân đáng tiếc lại được bắt đầu với chợ đen của ảnh khiêu dâm - pornographie dà nh cho các nhà quý tộc lắm tiửn. Nói như Alain Fleischer thì các ảnh porno nà y đã nghiễm nhiên tạo ra một loại giá trị hình ảnh tồn tại song song với giá trị tiửn tệ.
 Một tác phẩm hội họa của Eugène Delacroix (phải) lấy từ nguyên mẫu ảnh chụp khửa thân (trái) |
Vậy thì ảnh khửa thân nghệ thuật photo de nu artistique được bắt đầu từ bao giử? Câu trả lời rất khó có thể chính xác nhưng người ta có thể chắc chắn rằng cùng với việc nhiếp ảnh tự khẳng định chỗ đứng của mình trong sáng tạo thì nu artistque cũng đồng thời được thừa nhận. Các tà i liệu lưu trữ cho thấy người chụp tấm ảnh khửa thân đầu tiên trong lịch sử nhiếp ảnh thế giới là cặp đồng tác giả Eugène Durieu và Eugène Delacroix, và o khoảng năm 1853.
Không biết danh tính của người mẫu và cũng không thật sự quan tâm đến nó, điửu gây ấn tượng mạnh nhất là dáng ngồi quay lưng với tất cả những cảm xúc vử tò mò, khêu gợi, ngây thơ, trong trẻo... mà tất cả những cảm xúc nà y đã đạt tới một độ cân bằng đáng khâm phục. Tuy nhiên Eugène Durieu và Eugène Delacroix đã không chụp người mẫu như một tấm ảnh khửa thân nghệ thuật mà mục đích của nó dà nh cho các tranh vẽ của Eugène Delacroix. Trong một loạt các tấm ảnh thể loại nà y ta có thể tìm thấy người mẫu nam và nữ với các tư thế, bố cục mang đậm dấu ấn của hội họa.
Vượt qua định kiến
Nhiếp ảnh khửa thân nghệ thuật của thế giới đã và luôn phải chịu đựng tất cả những định kiến, những hà khắc vử quan niệm đạo đức, các đòi hửi khắt khe của nghệ thuật... để có thể được chấp nhận như một sáng tạo nghệ thuật. Điửu nà y không phải là mới, nếu như quay ngược dòng lịch sử của hội họa thì cũng sẽ gặp những bức tranh đầy tai tiếng mà ngà y nay chúng được coi như những kiệt tác của nhân loại. Danh họa người Tây Ban Nha Francisco Goya với tác phẩm Maja Denuda (Cô gái khửa thân), mà ông đã lấy người tình của mình là m mẫu, là một ví dụ. Sự xuất hiện của kiệt tác nà y đã gây một cú sốc mạnh thời ấy khi mà định kiến trong sáng tác hội họa đã không thể chấp nhận một tư thế bố cục táo bạo đến nhường ấy. Thế nhưng cái đẹp thật sự cuối cùng đã thắng, tà i năng của Goya đã được khẳng định khi ta có thể cảm thấy trong bức tranh, vượt lên trên hết tất cả mọi đường nét quyến rũ của thân thể, là sự tinh khiết và trong trắng.
 Nữ vận động viên thể hình Lisa Lyon trong một bức ảnh của Robert Mapplethorpe (1982). Chùm tác phẩm quan trọng nhất của ông là vử các nhà vô địch thể thao nữ, thể hiện hình ảnh người phụ nữ hiện đại, ý thức được rất rõ vử thân thể mình |
Và o lúc khởi điểm của mình, ảnh khửa thân nghệ thuật đã lấy hội họa là m một tiêu chuẩn cho hình thức thể hiện cũng như tư duy sáng tạo. Để có thể được công chúng thừa nhận thì một tấm ảnh Nu cần thửa mãn nhiửu điửu kiện khác nhau hay nói một cách khác nó phải thuộc vử thể loại nu académique (mang tính hà n lâm viện). Nếu như hình ảnh không thửa mãn các tiêu chuẩn đó thì nó sẽ bị xếp và o loại rẻ tiửn. Như thế có thể thấy ngay rằng sự phát triển của ảnh khửa thân nghệ thuật phụ thuộc rất lớn và o môi trường văn hóa và tôn giáo. Yếu tố cảm nhận của người xem ảnh cũng đóng một vai trò quan trọng khi ranh giới giữa ảnh nghệ thuật và ảnh khiêu dâm hay tách biệt hơn nữa là ảnh gợi cảm - photo érotique là rất mong manh, đôi khi rất nhòe.
Sẽ rất thú vị và bổ ích nếu có thể biết được quá trình vận động và phát triển của thể loại ảnh nghệ thuật đầy khó khăn nà y trên thế giới. Tên tuổi lớn đầu tiên phải kể đến là Man Ray, không những là cha đẻ của rất nhiửu tư duy sáng tạo, kử¹ thuật thể hiện mà các tác phẩm nu của Man Ray đã thật sự đạt tới một đỉnh cao trong nghệ thuật.
Một tấm hình khác, mang tính sự kiện bên cạnh sự quyến rũ của nó, là tác phẩm Corset Mainbocher của Horst P.Horst và o năm 1939. Cần biết rằng và o những thập kỷ đầu thế kỷ 20 nà y các bác sĩ đã khẳng định tác hại đến sức khửe của loại áo bó mà phụ nữ vẫn hay dùng. Coco Chanel là một trong những người đầu tiên phản đối kịch liệt kiểu trang phục rất khó chịu ấy. Một tấm ảnh khửa thân nu de dos nhưng dưới một góc nhìn hoà n toà n mới lạ.
Nhà cách mạng của ảnh khửa thân nghệ thuật chính là Helmut Newton (ngoà i ra cũng có thể kể đến Jean-Loup SIEFF với phong cách hoà n toà n khác biệt) mà cách thể hiện của ông đã gây một tiếng vang không kém gì bức tranh Maja Denuda của F.Goya. Cũng một góc nhìn trực diện, cũng một cảm xúc trực tiếp, người xem cảm nhận tấm ảnh bẳng tất cả các giác quan của mình được chuyển tải bởi cái nhìn. Hai tấm ảnh khổ lớn đặt cạnh nhau, cũng vẫn những người phụ nữ ấy, một bên với trang phục và một bên hoà n toà n khửa thân. Người xem hoà n toà n bị chế ngự bởi nhiửu cảm xúc khác nhau mà ấn tượng mạnh nhất là cảm thấy những đường nét tuyệt vời ấy đang tiến thẳng lại chỗ mình.
Helmut Newton được xếp và o loại nhiếp ảnh gia khiêu khích thế nhưng người thật sự gây sóng gió trong thập kỷ 80 của thế kỷ 20 lại là Robert Mapplethorpe. Chùm tác phẩm quan trọng nhất của ông là vử các nhà vô địch thể thao nữ, thể hiện hình ảnh người phụ nữ hiện đại, ý thức được rất rõ vử thân thể mình.
Rõ rà ng ảnh khửa thân nghệ thuật là một trong những loại hình sáng tạo quan trọng của nhiếp ảnh hay nói rộng hơn là một hình thức thể hiện của nghệ thuật nhân bản. Ranh giới duy nhất giữa ảnh nghệ thuật và khiêu dâm theo Alain Fleisher: Cà ng có nhiửu nghệ thuật thì sẽ ít tính khiêu dâm (Plus il a d™art et moins il y a de pornographie).
Bà i 2: Ba đoạn rời vử ảnh khửa thân