Thủ phủ đá ong xứ Đoà i
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 09:18, 25/04/2011
 |
| Chế tác đồ mử¹ nghệ từ đá ong tại xã Bình Yên (huyện Thạch Thất). |
Hà ng trăm năm nay người dân xã Bình Yên vẫn sử dụng đá ong là m gạch. Đá ong hiện hữu mọi chỗ từ nơi thử tự linh thiêng như đình, chùa... đến nhà ở, bếp, giếng, hà ng rà o, cầu ao, cổng ngõ... Đá ong gắn bó với đời sống sinh hoạt, tình cảm của người dân từ đời nà y qua đời khác. Hà Nội đang trong thời khắc giao mùa, trời lúc nóng, lúc lạnh, bên những vạt đồi, trong những khu vườn thôn Yên Mử¹, Sen Chi, Cánh Chủ... những nhóm thợ đang xoay trần với đá, mồ hôi lã chã. Họ hì hục đà o, gọt, vận chuyển những khối đá khổng lồ lên xe tải. à”ng Trịnh Văn à, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết, Bình Yên là nơi tập trung nhiửu đá ong nhất xứ Đoà i.
Đá ong ở đây có 2 loại: đá lộ thiên và đá nằm sâu dưới đất. Xa xưa, người dân Bình Yên thường tranh thủ những ngà y nông nhà n để thuốn đá ong. Họ tích cóp vật liệu tới dăm bảy tháng, có khi một hai năm mới đủ để xây một ngôi nhà . Chẳng thế mà ở Bình Yên gần như nhà nà o cũng có một và i chiếc thó (dụng cụ để thuốn đá ong rất sắc và cứng).
Những năm 1980, ngoà i khai thác gạch để xây dựng trong gia đình, nhiửu hộ còn bán ra thị trường. Thời gian nà y, Bình Yên như một "là ng nghử" khai thác và kinh doanh đá ong... Chủ tịch UBND xã Lê Văn Mão cho biết, khai thác đá ong là công việc nặng nhọc, đòi hửi tính cần cù, kiên nhẫn. Nếu là m vội, là m ẩu thì khó lấy được viên gạch vuông vức. Thợ thuốn gạch khéo thì những viên gạch đửu nhau chằn chặn.
Bởi vậy, dù tay thợ nà o đà o giửi, "đánh vật" cả ngà y cũng chỉ đà o được 15 đến 20 viên là nhiửu. Sau khi thuốn lên, gạch được xếp so le để phơi nắng phơi gió cho già cứng. Hiện ở Bình Yên còn khoảng 200 hộ sống bằng nghử khai thác, chế tác đá ong. Nếu như trước đây, đá ong chủ yếu dùng trong xây dựng đơn thuần thì khoảng 10 năm lại đây, những khối đá vô tri vô giác đã được người nông dân chế tác ra nhiửu sản phẩm đặc sắc.
Tại cơ sở chế tác đá của anh Tăng Hữu Dũng, thôn Thái Bình, nằm ngay ven đường và o xã, bà y la liệt sản phẩm được đẽo gọt từ đá ong như: hổ, báo, voi, sư tử...; các sản phẩm dùng để trang trí như: đèn đá, chậu, chum, vại... Giữa một xưởng sản xuất với hà ng chục lao động đang cặm cụi đục đẽo, vận chuyển hà ng lên ô tô, ông Trần Văn Nghiêm - người được anh em trong cơ sở tôn là "nghệ nhân" có "bà n tay và ng" trong chế tác đá ong cho biết: "Cũng không khó lắm đâu, là m nhiửu là quen ấy mà ! Từ một khối đá to, tôi dùng thuổng pha ra, rồi dùng dao, đục đẽo theo trí tưởng tượng". Không cần mẫu hay thiết kế, không qua trường lớp nà o đà o tạo, cũng không phải là nghử gia truyửn nhưng người thợ vẫn có thể sáng tạo ra tác phẩm vô cùng sinh động.
Tuy không nói ra, nhưng có lẽ nhiửu người đửu hiểu, tạo tác đá ong không đơn giản và cũng không phải ai cũng thà nh công. Để là m được nghử nà y, ngoà i bà n tay khéo léo cần phải có bộ óc sáng tạo và ý tưởng phong phú. Đá ong chẳng phụ công người, nếu là m đửu, ông Nghiêm cũng có thu nhập gần 300 nghìn đồng/ngà y. Đó vừa là nguồn thu bảo đảm cuộc sống, vừa là niửm yêu thích vẻ đẹp đặc sắc của đá ong quê nhà . Khác với ông Nghiêm chuyên chế tác đồ mử¹ nghệ, anh Tăng Hữu Dũng, chủ cơ sở chế tác đá lại có niửm đam mê với những bức tường đá ong nghệ thuật.
Anh Dũng cho biết, hơn chục năm là m nghử, đã từng đi khắp từ Bắc và o Nam, là m rất nhiửu công trình bằng đá ong phục vụ yêu cầu của khách. Vừa ngắm nhìn công trình, anh vừa hướng dẫn chúng tôi, để là m được chiếc cổng bằng đá, ngoà i việc tính toán kử¹ thuật, kết cấu, cần phải có hoa tay và trình độ, bởi rất khó tạo ra các họa tiết, hình cong từ đá. Tính toán sao cho các lớp đá chồng lên thẳng tắp không cong, lệch so với các đường chỉ, thì mới tạo được dáng vẻ cổ kính, hoà nh tráng của công trình...
Công việc của những người thợ đá ong ngà y một nhiửu hơn khi khách từ khắp nơi đổ vử đặt hà ng, nhất là những người phát hiện ra đá ong không chỉ để xây nhà mà còn tạo nên những con giáp phong phú, những ngôi nhà đá ong sang trọng, cổ kính, gần gũi thiên nhiên. Đá ong là món quà quý thiên nhiên ban tặng cho vùng đất nà y nhưng cứ khai thác mãi thì cũng có ngà y cạn kiệt.
Vì vậy, bên cạnh những niửm vui, nhiửu người cũng băn khoăn cần quản lý sao cho hiệu quả để đá ong mãi là nét đặc trưng của xứ Đoài.