Siêu lợi nhuận khiến cây xăng găm hà ng
Tin tức - Ngày đăng : 12:04, 10/05/2011
Nói là là m giá xăng dầu theo nghị định 84/2009/NĐ-CP, nhưng chưa phải hoà n toà n như vậy. Bản thân nghị định 84 cũng còn có một số nội dung nên xem xét thêm.
Chưa phải là thị trường đích thực
Trong một thị trường đích thực, người bán hà ng luôn muốn bán được hà ng, còn khách hà ng thì luôn được người bán hà ng đối xử như thượng đế. Việc quan trọng nhất của Nhà nước là giữ cho các nguyên lý, quy luật thị trường được vận hà nh thông suốt, phát huy hiệu quả tối đa, không để cho ai, nhóm lợi ích nà o cản trở, bóp méo chúng vì sự thiếu hiểu biết hoặc vì động cơ vụ lợi.
Cho đến khi nà o nó trở thà nh thị trường đích thực, Nhà nước buộc phải kiểm soát và can thiệp hữu hiệu, không thể quản lý "theo thị trường". Muốn vậy thì trước hết phải hình thà nh thị trường đích thực đã, không thể quản lý theo "cái chưa có" được. Nếu thị trường đang còn ở tình trạng độc quyửn (monopoly) hoặc bán độc quyửn (oligopoly) thì việc quản lý "theo thị trường" chắc chắn sẽ dẫn đến sự rối loạn, hoặc lạm dụng, hoặc cả hai.
Đó là quan điểm quản lý kinh tế đơn giản, nhưng rất quan trọng đối với việc phân tích các vấn đử đã và đang nổi cộm của thị trường xăng dầu ở nước ta. Người là m đại lý xăng dầu mà lại "găm" hà ng, không muốn bán cho dân, kể cả khi phải chịu rủi ro hà nh chính (bị thu hồi giấy phép), thậm chí rủi ro hình sự (bị truy tố), thì chắc chắn ở đây chưa có thị trường đích thực.
Người ta "chê" mấy trăm đồng chiết khấu đại lý cho mỗi lít xăng dầu, điửu nà y chỉ giải thích được bằng lý do duy nhất là họ đang chử cơ hội được hưởng mấy ngà n đồng cho mỗi lít. Họ hy sinh cơ hội lợi nhuận hợp lý để có được cơ hội siêu lợi nhuận, còn cơ hội siêu lợi nhuận có được là nhử thay đổi chính sách. Trong một thị trường chưa hoà n hảo, hầu hết các khoản siêu lợi nhuận là nhử chính sách.
Cách là m giá xăng dầu hiện hà nh đã và đang tạo ra các cơ hội siêu lợi nhuận trong phân phối xăng dầu, trong khi đó các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu đầu mối vẫn có thể bị lỗ nặng.
Siêu lợi nhuận trong phân phối xăng dầu đến từ đâu?
Từ 6 giử chiửu ngà y 14.1.2010, theo quyết định của bộ Tà i chính, giá xăng là 16.400 đồng/lít.
Từ 10 giử sáng ngà y 24.2.2011, theo quyết định của bộ Tà i chính, giá xăng là 19.300 đồng/lít.
Từ 10 giử đêm ngà y 29.3.2011, theo quyết định của bộ Tà i chính, giá xăng là 21.300 đồng/lít. Các đại lý khi bán xăng cho người dân theo giá nà y được hưởng chiết khấu bán lẻ 100 - 200 đồng/lít của doanh nghiệp đầu mối.
|
Ảnh minh họa |
Nếu đại lý xăng dầu biết "tương đối chắc chắn" là bộ Tà i chính sắp quyết định tăng giá xăng lên tiếp (ví dụ lên 24.300 đồng/lít), họ có thể tính toán mua xăng từ doanh nghiệp đầu mối nạp đầy bồn bể, không bán ra mà ngồi chử giá xăng tăng. Khi đó, ngoà i chiết khấu 100 - 200 đồng/lít, đại lý còn được hưởng khoản chênh lệch giá 3.000 đồng/lít. Mức chênh lệch giá nà y quá cao, vì vậy họ sẵn sà ng "hy sinh" khoản chiết khấu bán lẻ trong một thời gian ngắn để đổi lấy khoản siêu lợi nhuận nà y.
Đó là lý do là m nhiửu đại lý "găm" hà ng gây bức xúc, lo lắng cho người dân mà báo chí đã phản ánh kịp thời. Hiện tượng nà y đã xuất hiện gần thời điểm tăng giá xăng ngà y 29.3.2011 và 24.2.2011.
Hiện tượng "găm" hà ng của các đại lý và nỗi khổ của người dân sẽ còn tiếp tục chừng nà o còn tồn tại cơ hội siêu lợi nhuận từ chênh lệch giá theo cách là m giá xăng dầu hiện nay. Các nỗ lực chỉ đạo của bộ Tà i chính, bộ Công thương, hoạt động kiểm tra, xử lý sai phạm từ phía các doanh nghiệp xăng dầu đầu mối, cơ quan quản lý thị trường, công an không thể giải quyết được vấn đử một cách tận gốc.
Ngoà i ra, khi thông tin tăng giá xăng dầu bị "rò rỉ" thì không phải chỉ các đại lý xăng dầu "găm" hà ng, mà các cá nhân, doanh nghiệp "thạo tin" cũng có thể bử vốn ra mua một số lượng xăng dầu lớn ngay trước thời điểm tăng giá để đầu cơ. Người dân thì đổ đầy bình xăng xe máy, ôtô, thậm chí có người còn tích trữ trong nhà , gây nguy cơ cháy nổ.
Cần lưu ý là các quyết định tăng giá xăng dầu của bộ Tà i chính đửu có "giử G" (6 giử chiửu ngà y 14.1.2010, 10 giử sáng ngà y 24.2.2011, 10 giử đêm ngà y 29.3.2011...). Vử nguyên tắc thì "giử G" và mọi thông tin khác liên quan đến quyết định điửu chỉnh giá xăng dầu phải được giữ bí mật để ngăn ngừa các hà nh vi đầu cơ. Nhưng giữ bí mật thông tin luôn luôn là việc khó. Đến bí mật quân sự, ngoại giao của Mử¹ mà còn bị "rò rỉ" để Wikileaks phát tán cho toà n thế giới biết, nói gì đến bí mật giá xăng dầu ở nước ta? Trừ khi có cơ chế bảo mật chuyên nghiệp, điửu gì mà có từ ba người trở lên biết là khó giữ bí mật.
Nếu theo đúng tinh thần nghị định 84 thì không có "giử G" chung nà o và quyết định tăng (hoặc giảm) giá xăng dầu nà o của bộ Tà i chính cả. Điểm 1(a) điửu 27, nghị định 84 ghi rõ: "Thương nhân đầu mối được quyửn quyết định giá bán buôn; việc điửu chỉnh giá bán lẻ xăng dầu được thực hiện theo nguyên tắc, trình tự quy định tại điửu nà y. Trách nhiệm của cơ quan nhà nước được quy định tại điểm 1(d) điửu 27 chỉ là "Cơ quan nhà nước có thẩm quyửn, khi nhận được là m giá và phương án giá của thương nhân đầu mối, có trách nhiệm giám sát để đảm bảo việc điửu chỉnh giá của thương nhân đầu mối thực hiện đúng quy định của pháp luật".
Theo đó, quyửn quyết định giá là của doanh nghiệp xăng dầu, còn trách nhiệm giám sát là của cơ quan nhà nước, không phải ngược lại. Đồng thời, có "giử G" riêng của từng doanh nghiệp xăng dầu, nhưng không có "giử G" chung nà o cho tất cả các doanh nghiệp xăng dầu. Doanh nghiệp nà o không giữ được bí mật "giử G" của mình thì chính doanh nghiệp đó sẽ bị thiệt hại (đại lý "găm" hà ng thì thị phần, doanh số, lợi nhuận của doanh nghiệp bị giảm).
Nói tóm lại, nguyên nhân của hiện tượng "găm" hà ng của các đại lý xăng dầu là cơ hội siêu lợi nhuận trong lĩnh vực phân phối xăng dầu, còn sự tồn tại của các cơ hội siêu lợi nhuận nà y là do cách là m giá xăng dầu. Việc có nhiửu doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu xăng dầu là một điửu kiện rất thuận lợi để xoá bử độc quyửn trong lĩnh vực nà y. Tuy nhiên, cách là m giá xăng dầu lâu nay vô hình trung gộp tất cả các doanh nghiệp cạnh tranh thà nh một "ông độc quyửn tập thể" với giá bán xăng dầu giống nhau tại mọi thời điểm và do cơ quan nhà nước quyết định. Thị trường xăng dầu đã và đang bị độc quyửn không phải vì thiếu nhà cung cấp (đã có tới 12 doanh nghiệp đầu mối), mà vì cơ chế.