Lênh đênh phận tha phương

Media - Ngày đăng : 10:52, 02/06/2011

(NHN) Từ đỉnh núi Pa-Kheng, trong quần thể Angkor tôi theo cùng dòng người háo hức chử đón mặt trời lặn. Dường như ai cũng muốn ngắm hoà ng hôn của riêng mình từ trên cao. Người ta nói mặt trời sẽ lặn theo cung chân trời ở Biển Hồ, mà  ở nơi đó trên sóng nước mênh mang hà ng ngà n người Việt đang bươn chải, kiếm kế sinh nhai. Ngay lúc nà y đây, khi hoà ng hôn buông xuống biết bao ngọn đèn dầu lung linh như những vì sao hắt lên thổn thức, báo hiệu một đêm đã tới như hà ng ngà n đêm đã trôi qua, chúng là  c

Là ng Việt trên hồ

Аi ngược ca nô của đoà n chúng tôi là  những em bé đang bơi chải trên Biển Hồ. Khoảng và i chục thuyửn nhử đang lao nhanh ngược sóng. Hướng dẫn  viên nói đó là  các em người Việt đến lớp học. Và  chỉ lát sau, ca nô vượt qua một con lạch dẫn ra mặt hồ thì tôi thấy có hai ngôi nhà  nổi trên xà  lan khá rộng rãi, anh ta vội chỉ tay nói: Аó là  những lớp học!.

Một số em đang buộc thuyửn và o cột nhà  rồi theo bậc thang bước lên lớp. Có em còn sợ ướt nên cất áo và o cặp, cứ thế mặc quần đùi, cởi trần, chèo thuyửn vội và ng đến trường. Sau khi đến nơi mới mặc áo dà i để và o lớp học. Mỗi thuyửn và o ba em đi chung, mặt đứa nà o cũng mướt mồ hôi. Chúng nhìn mọi người và  tử ra không có gì lạ. Ai là m việc nấy. Chúng tôi đi với bao sự tò mò. Còn các em thì vội và ng đến lớp. Chúng đen nhẻm nhưng rất hoạt bát, vui vẻ như đi chợ vậy. Nhưng không hiểu sao trong lòng tôi bỗng thấy bùi ngùi khi được đọc những chữ tiếng Việt xen lẫn tiếng Campuchia lớp 1, lớp 2, lớp 3, lớp 4 và  khi nghe nói tất cả các em ở đây cũng như cha mẹ chúng sống chẳng có giấy tử gì cả và  đã mấy đời theo con nước trôi.

Ca nô vượt khửi lạch và o mặt hồ mênh mang. Trước mặt chúng tôi hiện ra một dãy nhà  nổi kết với nhau như dãy phố ở trên hồ vậy. Người ta gọi đó là  Là ng Việt Nam. Tất cả những ngôi nhà  đửu là m bằng những vật liệu nhẹ dễ nổi trên mặt nước. Аây đó là  những cử­a hà ng bán đủ mọi thứ như ở trên bử. Nà o giải khát, Karaoke, rồi đặc sản và  hà ng tạp hóa tiêu dùng... Còn có cả cử­a hà ng bán xăng dầu và  gỗ nữa chứ... Tôi chưa hình dung ra thị trường ở trên hồ nà y sẽ tấp nập ra sao thì ca nô của đoà n chúng tôi sáp vô một cử­a hà ng giải khát và  bán đồ lưu niệm. Xem ra đây là  một cử­a hà ng nổi và o loại to và  bử thế nhất ở tách hẳn phía ngoà i. Bà  chủ nhà  tên là  Lân (chắc lấy tên chồng) nhanh nhẹn bước ra chà o hửi rồi cứ luôn mồm nói: Xin mời! Xin mời quý khách!.

Chúng tôi vừa bước lên thửm nhà  thì thật ngạc nhiên khi thấy những em bé túa ra từ là ng Việt Nam hối hả bơi tới. Mỗi em ngồi trên một cái thuyửn thúng thi nhau gà o lên:

- Cháu là  người Việt đây!

- Các cô các chú ơi! Cho cháu xin tiửn!.

- Cho cháu tiửn!.

Và  rồi khi chúng tôi leo lên thửm cao xem bể nuôi cá sấu của bà  chủ thì các em đã sáp vô được tới nơi. Các em còn bé lắm, chắc chỉ độ năm sáu tuổi gì đó. Nhử thó, đen quắt và  đứa nà o mặt cũng đử ngầu dính nước hồ. Người nà y cho tiửn, người kia cho tiửn, toà n đồng ria lẻ. Dù chỉ khoảng và i nghìn đồng tiửn Việt cũng là m chúng sung sướng. Rồi tôi lại thấy một chú bé khoảng bốn tuổi chửn vửn bên cạnh ngoà i nhà  nổi và  đùa chơi vơi với cháu nội của bà  chủ. Mà  đứa cháu nội nà y mới tập đi. Chúng cứ trần truồng đùa vui chẳng sợ gì sông nước. Tôi chỉ biết ngồi thẫn thử nhìn chúng.

Bà  Lân kể đã sang đây ở từ bé. Sinh con đẻ cái cả thảy gia đình bà  có và i chục con cháu đửu sống ở trên hồ nà y và  cũng đửu chẳng có giấy tử nà o bảo đảm. Khi hửi vử sự quản lý của chính quyửn thì bà  nói: Họ không đuổi, nhưng cũng không cấp cho giấy phép cư trú. Cứ ở, cứ là m ăn. Không quậy phá là  được. Tất cả tự do lênh đênh và  tự lo thân, chẳng hử ai đoái hoà i.

Nhiửu gia đình mấy đời sinh sống trên mặt hồ

Nhiửu gia đình ở đây mấy đời và  hà ng chục năm sinh sống trên mặt hồ. Buôn bán, đánh cá và  chơi bạc, miễn sao ra tiửn để mua gạo mua thịt, ở đây bà  còn giới thiệu có gia đình bạn thân thiết ở Аồng Tháp sang là  ông Dương Văn Voi và  bà  Lễ Thị Tử, đửu là  người gốc Việt sinh ra ở Battambang. Vợ chồng ông bà  nà y có tới 9 người con. Con trai lớn đã có 5 cháu... Rồi cứ thế các cháu cộng lại gia đình ông Voi có và i tá người cả thảy. Vậy là  trên góc hồ đa số các gia đình đửu có ba đến bốn thế hệ lênh đênh trôi nổi như vậy. Rất nhiửu nhà  không có điện đà i, ti vi lẽ dĩ nhiên sách báo cà ng không. Còn chuyện học hà nh ư?. Trừ bọn trẻ đang học tiểu học còn người lớn ai học nhiửu lắm thì cũng dừng ở mức lớp 2 nhưng rất hiếm hoi.

Hướng dẫn viên kể thêm rằng, có một thời nhiửu gia đình mon men lên bử dựng lửu, dựng quán bán hà ng nhưng cũng chỉ được một thời gian, rồi lại bị cảnh sát xua xuống hồ khi ở đây người ta đang mở một con đường to để phục vụ khách du lịch. Và  lẽ dĩ nhiên, Là ng Việt Nam cũng chính là  một địa chỉ sinh hoạt và  thị trường khá thu hút khách đến vì sự lạ lùng và  hoang dại ở trên biển hồ.

Bất ngử đâu đó văng vẳng tiếng chuông nhà  thử. Tôi ngạc nhiên nhìn vử phía xa, đó là  một nhà  thử thật sự trên hồ. Thì ra hôm nay là  ngà y chủ nhật, những người theo đạo vẫn chèo thuyửn đi lễ và  cầu nguyện. Ngôi nhà  thử di động bằng gỗ rộng tới và i trăm mét vuông, được dựng trên những chiếc thùng phuy nhựa. Người chủ ca nô nói đó là  nhà  thử Ba Ria Ca Tơ Lich. à”ng ta còn kể cùng trên bè thùng phuy nà y người Việt mình còn dựng thêm một ngôi nhà  dùng và o việc lớn cho là ng chà i như tổ chức đình đám mỗi khi nhà  ai đó có việc, cần có sự chia sẻ của cộng đồng. Аang nói chuyện ông bất ngử như nín thở, rồi nghẹn ngà o nói: Nhưng có chuyện buồn của mọi gia đình trên Biển Hồ nà y là  khi có người mất chẳng biết chôn cất ở đâu... à”ng ta thở dà i. Còn tôi lại cố ghìm hơi nén trong lồng ngực.

Và o xóm Cầu Sà i Gòn ở Phnompênh

Hai hôm sau, trở vử thủ đô Phnompênh, tôi mới hay người Việt mình còn có một khu dân cư sống ở ven sông Basac, một nhánh tách ra từ dòng Mê Kông, rồi chảy và o thà nh phố. Con cầu vượt sông có tên là  Chba or Pau, nhưng vì cứ thẳng con đường qua cây cầu nà y là  vử được tới TP Hồ Chí Minh, nên những người Việt sinh sống ở đây lâu năm đã gọi tên là  Cầu Sà i Gòn, để cho đỡ nhớ quê hương mà  thôi. Và , mỗi khi ai đến khu người Việt ở đây, cũng đửu nói đến xóm Cầu Sà i Gòn.

Theo lời hẹn với Thà nh, tên một người thanh niên quê ở Tây Ninh theo đúng hẹn đến khách sạn đưa tôi đi chơi xóm người Việt. Chúng tôi thuê xe ôm đến để đi dạo chơi nhưng quả là  tối tăm và  đầy bụi.

Аó là  những con hẻm móc nối chữ thập như bà n cử chạy ra mặt sông. Tất cả đửu là  những ngôi nhà  mái tôn vách lá, vách nứa, tre pheo và  thấp lè tè. Аặc biệt là  rác xả thoải mái. Trẻ con chạy la lối bụi mù xóm. Nhiửu quán cóc đúng kiểu người Việt bán vặt. Một chị tên Hương giải thích vì sao nhà  tối: Riết rồi quen, khi nà o sáng thì bật điện.

Hửi vử ti vi thì chị nói: Xem ké!.

Hửi vử nước chị nói tưng tử­ng: Chỉ và i chậu đủ tắm rử­a, nấu ăn thôi.

Hửi vử quê. Chị bùi ngùi: Tân Châu (An Giang).

Trả lời rồi chị ứa nước mắt. Tôi đà nh quay đi.

Thà nh còn kể đa số người Việt ở xóm cầu nà y đửu phải thuê nhà . Bảng giá chủ nhà  người Campuchia quy định rồi. Cứ mỗi buồng là  150.000 ria (khoảng 16m2 đủ cho 4 người, gồm cả ăn nghỉ, vệ sinh trọn gói).

Xóm nà y hình thà nh khoảng và i chục năm gần đây. Hiện có khoảng hơn 2.000 người tụ lại thà nh xóm. Và  cũng chẳng gia đình nà o có hộ khẩu. Kẻ đến người đi tự do miễn sao đừng gây rối. Mà  buồn cười nhất là  anh Hồng kể: Ở đây là m ăn dễ ợt. Hổng thấy ông cán bộ thuế nà o đến.

Con chị cười xả láng nói: Tha hồ bán số đử. Chẳng có cảnh sát.

Một số người mon men và o thà nh phố bán dạo bằng xe hà ng hoặc buôn bán hoa quả còn chủ yếu bám lấy ngõ xóm Cầu Sà i Gòn để kiếm ăn. Riêng đà n ông thì chạy xe ôm là  chính. Mà  cũng lạ, ở Phnom Pênh rất ít taxi, nên cánh chạy xe ôm rất dễ kiếm tiửn. Nhưng nói thế mọi chuyện đâu có vậy, khi ai ai cũng vội vã, hối hả cạnh tranh lẫn nhau, bởi những mối là m ăn chẳng hử may mắn rơi và o tay ai. Thà nh kể ở đây chuyện thanh toán nhau theo kiểu xã hội đen xảy ra như cơm bữa, dân Việt mình thường bị chèn ép, lơ mơ là  bị chém, hay bị đánh dằn mặt không nương tay.

Bất ngử một đám trẻ nhử chân đất chạy ùa ra từ một ngách nhử đâm xầm và o chúng tôi. Chúng la hét đuổi nhau. Tay trong tay đứa nà o cũng vung lên một thanh kiếm gỗ hay que nhọn để truy đuổi nhau. Chúng cười hồn nhiên, lao và o trò chơi bạo lực, đấu kiếm hay vật nhau và  chẳng để tranh già nh điửu gì. Cái kẹo ư? Không! Một mẩu bánh mì ư? Cũng không. Miễn sao được vui cười với nhau. Tôi chợt hửi một ông già  bên đường vử chuyện học hà nh của bọn trẻ, thì ông ta chỉ mím môi im lặng. Tôi nhìn đôi mắt người già  như ẩn chứa bao điửu không thể dễ nói ra. Lát sau ông mới bật ra một câu: Học để là m gì? Mà  ai dạy cho chúng?

Vậy là  tôi bị chất vấn ngược lại. Аồng thời đó cũng là  câu trả lời một cách cay đắng dội vử phía tôi. à”ng già  nhìn theo chúng tôi vương vấn điửu gì đó, muốn nói ra mà  không thể. Lòng tôi như có luồng gió lạnh trà n tới. Một nỗi buồn nặng trĩu, thật khó tả, bởi chẳng gì có thể buồn hơn, khi có tới và i vạn người Việt nghèo ở đây, lênh đênh trên Biển Hồ hay trên bử sông gần Phnom Pênh, đửu không có giấy tử tùy thân và  không được lên bử sinh sống, chứ chưa nói là  có một miếng đất cắm dùi để an ủi lúc đau yếu, vử già . Và  thật cay đắng là m sao. Khi có tang, có những gia đình phải bó chiếu, treo người thân lên cây trên rừng sâu núi cao, phó mặc cho trời đất. Và  ngay nếu gia đình nà o có chút tiửn cũng chỉ mua nổi miếng đất nhử chỗ trũng ven hồ để đắp mộ. Nếu chẳng may và o mùa nước lên, cữ tháng 5 đến tháng 10, hay mưa giông gió giật, mồ mả có thể bị vỡ ra trôi nổi trên hồ chẳng biết đấy là  đâu mà  tìm lại. Sông Basac chợt lộng gió. Hà ng ngà n lớp sóng cuộn lên, như muốn lật úp mọi thứ trên hồ. Tôi thấy ngực mình đau thắt.

Vương Tâm