Hé lộ bí mật từ báu vật triều Nguyễn: Bảo vật và quyền lực
Danh thắng & Di tích Hà Nội - Ngày đăng : 08:15, 03/06/2011
Chuyện xung quanh các báu vật ở Huế, nhiửu tà i liệu còn đử cập đến một Kim ấn Hoà ng Đế chi bảo và một Bảo kiếm, một chiếc nghiên Tức Mạc hầu hiện nay ở đâu không ai rõ ? Trong sưu tập báu vật Hoà ng cung, có thể chia thà nh nhiửu sưu tập nhử theo chất liệu hay theo hình dáng, loại hình, theo công năng của hiện vật để tiện theo dõi.
Mũ vua
|
Mũ thượng triửu |
Một trong những báu vật quý hiếm và được nhắc đến nhiửu là bốn mũ triửu phục vua dùng trong những lúc thiết triửu. Bốn mũ triửu phục, hiện đã được tu sửa, phục hồi và đang trưng bà y giới thiệu cho khách trong, ngoà i nước tham quan chiêm ngườ¡ng tại BTLSVN.
Khi tiếp nhận, bốn mũ nà y chỉ đựng trong hai túi vải nhử, một túi ghi một mũ thượng triửu, túi còn lại ghi ba mũ thượng triửu. Trong cả hai túi vải, có đựng hơn 2100 chi tiết gắn trên mũ bằng vật liệu quý như và ng, bạc, đá quý. Riêng cốt mũ thì không còn. Chúng bao gồm mặt rồng phù bằng và ng, những con rồng chầu được tết từ những sợi chỉ và ng rất cầu kử³, tinh xảo. Những đao lửa cũng tết từ sợi chỉ và ng, ở giữa gắn những viên đá đủ mà u sắc, hình dáng. Bên cạnh là hốt thông thiên, là bác sơn và nhiửu chi tiết khác.
Bảo kiếm
Một thứ báu vật khác là Bảo kiếm. Đây là đồ dùng của vua và là vật báu truyửn ngôi. Tất cả các thanh Bảo kiếm có chuôi bằng ngọc hoặc bằng ngà . Bảo kiếm để bên trong cốt gỗ thơm, ngoà i bọc đồi mồi, có ba đoạn bọc và ng hoặc bạc và được trang trí hoa văn rất đẹp. Trên các chuôi kiếm có khảm và ng.
Trong bộ sưu tập kiếm, phải kể đến thanh kiếm bao và ng chuôi ngọc. Kiếm có chiửu dà i cả chuôi là 71 cm. Chuôi kiếm được chế tác từ một miếng bạch ngọc nguyên khối, mô phửng hình chiếc lá cách điệu và có khắc hình dây leo. Vử kiếm bằng và ng đúc, có ba đoạn trang trí. Mỗi đoạn trang trí khoảng gần 100 hạt đá quý và bán quý với các mà u xanh, đử đan xen các hạt ngà . Các hạt đá và ngà được gắn và o các ổ bằng và ng. Một thanh bảo kiếm khác, trên chuôi và ng có dòng chữ Hán bảo quốc an dân. Trong lần tu bổ đầu tiên, năm thanh Bảo kiếm bị hư hửng nặng đã được trả lại nguyên dạng ban đầu.
|
Hội đồng khoa học tham gia ý tìm biện pháp tu sửa. (Ảnh: NMH) |
Ấn vua
Kim Ngọc Bảo Tỷ cùng với Bảo kiếm là biểu tượng của quyửn lực tuyệt đối của người đứng đầu thiên hạ. Sưu tập Kim Ngọc Bảo Tỷ, theo nhiửu tà i liệu thì các vua triửu Nguyễn cho chế tạo và đưa và o sử dụng hơn 100 chiếc. Tuy nhiên, trong kho của BTLSVN, hiện lưu giữ 85 chiếc, số còn lại có thể đang lưu lạc tại Pháp, Mử¹ hoặc trôi nổi trong dân gian. Những Bảo Tỷ bằng và ng, bằng bạc được gọi là Kim Bảo Tỷ. Bảo Tỷ bằng ngọc gọi là Ngọc Tỷ. Ngoà i ra còn có một số Bảo Tỷ bằng ngà . Số lượng Kim Bảo Tỷ có 71 cái, chiếm phần lớn trong sưu tập. Các Kim Ngọc Bảo Tỷ có vị trí đặc biệt quan trọng trong thể chế quân chủ phong kiến. Vì vậy, việc chế tác, sử dụng, cất giữ Kim Ngọc Bảo Tỷ được quy định rất cẩn thận, chi tiết và phân công trách nhiệm rõ rà ng. Mỗi Bảo Tỷ được sử dụng theo chức năng riêng. Những sớ tấu, sách tấu, chỉ, bản dụ thì dùng Kim Bảo Văn Lý mật sát. Kim Bảo Phong tặng chi bảo đóng trên các đạo sắc, cáo phong tặng cho các quan văn võ...
Theo thống kê của BTLSVN, Kim Ngọc Bảo Tỷ được chế tác tập trung trong khoảng từ đời vua Gia Long đến đời vua Thiệu Trị. Trong các Kim Ngọc Bảo Tỷ, Kim Bảo Đại Việt quốc Nguyễn chúa vĩnh trấn chi bảo và Thủ tín Thiên hạ văn võ quyửn hà nh. Cả hai Kim Bảo Tỷ được là m bằng và ng tám tuổi. Vử hình thức chúng tương tự nhau, chỉ có kích thước và một số hoa văn trên quai hình con kử³ lân có một số chi tiết khác nhau được chế tạo thời chúa Nguyễn Phúc Chu (1709). Khi Nguyễn ành xưng vương ở Sà i Gòn (1780) đã dùng là m ấn truyửn quốc và dùng và o các việc nội vụ, chính sự quan trọng khác.
Đồ dùng của vua
Khay trà là đồ dùng hà ng ngà y của vua và hoà ng hậu. Hầu hết, thà nh khay được là m bằng ngà , góc bịt và ng hoặc bạc có đính hạt cườm và đáy bằng gỗ quý. Ngoà i ra còn có khay ngọc góc bịt và ng, khay bạc. Đặc biệt chiếc khay và ng cẩn ốc và đá quý. Đây là khay trà được chế tác cầu kử³, một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Bốn thà nh khay bằng và ng được chạm hình rồng, mây và mặt trời. Các hoa văn có gử tạo thà nh cốt để khảm ốc xà cừ. Trên thà nh khay được bao quanh bằng bốn hà ng đá quý đủ mà u sắc.
|
Khay trà là đồ dùng hà ng ngà y của vua và hoà ng hậu. Trong ảnh, khay trà trước khi tu sửa. (Ảnh: NMH) |
Trong đồ ngự dụng, còn nhiửu bộ ấm tách chén cầu kử³, đa dạng. Ấm bằng và ng, hình bốn cạnh có phù điêu hình hoa lá; ấm và ng hình quả cam, đầu hình con rùa. Ấm chén ngọc, miệng và đầu vòi bịt và ng, trên thân ấm có trang trí hoa văn mử. Chén khay, đĩa bằng bạc có trang trí đơn giản nhiửu vô kể. Loại hình hộp đựng chủ yếu được chế tác bằng bạc, với nhiửu hình dáng, kiểu cách. Hộp đựng trầu cau hình tròn, hình vuông. Hộp đựng đồ trang sức hình tròn có hoa văn trang trí nổi là hình rồng, hình phượng.
Đồ trang sức, trang trí
Cà nh và ng lá ngọc là đồ trang trí trong cung, là thú chơi của một số vị vua. Trong kho BTLSVN lưu giữ bốn cà nh : cà nh và ng lá ngọc quả phật thủ, cà nh san hô quả ngọc trai, cà nh và ng quả nho và cà nh trúc và ng. Đây là những báu vật được chế tác cầu kử³, tinh xảo, nhưng rất tiếc là chưa có điửu kiện tu sửa, phục dựng để giới thiệu cho khách tham quan thưởng ngoạn. Trong sưu tập còn có nhiửu đồ thử cúng trong cung như lư, đỉnh. Đỉnh bằng và ng, hai tai là hai đầu dơi (phúc ) và nắp được gắn một con nghê rất sinh động. Có nhiửu đỉnh bằng bạc, có hai tai là hai con rồng và hoa văn trang trí hình rồng. Những chiếc lư bằng bạc, trang trí phù điêu đầu rồng, chữ vạn xen kẽ các loại hình hoa văn khác.
|
Mặt rồng hình dơi. (Ảnh: NMH) |
Sưu tập đồ trang sức của phụ nữ. Đây là loại hình khá phong phú như vòng đeo tay hình thú bằng và ng; trâm cà i hình bán nguyệt có hình đầu rồng ngậm lồng đèn. Kim sách bằng và ng được vua phong tặng khi các Thái Hoà ng Thái hậu, Hoà ng Thái hậu được tấn tôn, con trai của vua được lập hoà ng tử...
Tất cả các loại hình báu vật hoà ng cung, dưới bà n tay tà i ba, khéo léo của các nghệ nhân cung đình xưa, cùng với tư duy sáng tạo đã để lại cho hậu thế những tác phẩm nghệ thuật tuyệt tác. Trong lần tu bổ các báu vật đầu tiên tại bảo tà ng, một số chi tiết bị mất trên mũ như đầu rồng, định gia công, chế tác thử. Nhưng sau một thời gian nghiên cứu, thấy việc kéo và ng thà nh sợi có đường kính 0,6mm rồi ráp lại (chuyên môn gọi là đậu lại) giống như trên mũ, các nghệ nhân kim hoà n thời nay không dám là m...