Lý Công Uẩn là  người Hà  Nội?

Xưa nhất là  bộ Аại Việt sử­ ký toàn thư thì cũng mới chỉ được xác định là  bản Chính Hòa 18 (1697). Tà i liệu giấy mực ghi chép khác lại định bản cà ng muộn hơn. Giữa thời điểm soạn bản và  thời điểm định bản là  cả một khoảng cách. Tam sao thất bản là  điửu có thể xảy ra khiến cho nội dung mất đi tính xác định cụ thể của nó. Văn bia khắc trên đá và o thời Lý Trần hầu hết đã khắc lại và  cũng chưa phát hiện tấm nà o nói cụ thể quê ông bà , cha mẹ Ngà i. Những văn khắc khác trên gỗ trên đồng cũng cùng chung tình trạng.

Truyửn thuyết dân gian cũng được sưu tầm, ghi chép muộn mà ng và  nói chung, nơi nà o thuận tiện giao thông, được các nhà  nghiên cứu chú trọng thì ghi lại trước và  nhiửu hơn, nơi nà o cách sông cách đò thì ghi lại ít hơn. Thà nh ra, việc nhân dân nhiửu là ng xã nhận là ng mình là  quê gốc của Lý Thái Tổ đã diễn ra lâu nay và  có những lúc nóng bửng thực sự. Các nhà  nghiên cứu lập luận, suy luận và  ý kiến đưa ra cũng rất đa dạng. Chúng tôi, cũng như biết bao những người hiếu cổ, yêu truyửn thống dân tộc khác, lặng lẽ đi tìm. Cho đến hôm nay, gặp được một tư liệu quý giá liên quan đến quê hương ông bà , lăng miếu cha mẹ Lý Công Uẩn phù hợp với suy nghĩ lâu nay của mình, mới giới thiệu cùng bạn đọc.

Bản dập tấm bia Hoa Lâm Tam Bảo Thị.

Tấm bia có tên là  Hoa Lâm Tam Bảo Thị. Bản dập tấm bia hiện lưu trữ tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm trong tình trạng còn khá nguyên vẹn. Ký hiệu lưu trữ là  2985/2986. Bia hoà n toà n không có dấu hiệu tẩy xóa hoặc khắc lại. Thác bản 2 mặt, khổ 54 x 90cm, gồm 43 dòng chữ Hán và  Nôm, toà n văn có 1.222 chữ (một số chữ mặt sau khắc kiểu tiểu chú, chữ rất nhử, mử, khó đọc), có hoa văn, có chữ húy Trừ. Niên đại: Thịnh Аức thứ 4 (năm 1656). Nơi sưu tầm là  quán thôn Thái Аường Аông (có người sử­a là  Thái Аường Thị với nghĩa là  quán chợ Thái Аường), xã Danh Lâm, tổng Hội Phụ, huyện Аông Ngà n, phủ Từ Sơn.

Thời gian dập thuộc đợt đầu khoảng từ năm 1920 đến 1925. Hoa văn trán bia mặt trước khắc lườ¡ng long triửu nhật. Mặt trời tửa 10 tia sáng hình ngọn lử­a thẳng, rực rỡ. Diửm trên đầu bia cũng hoa văn ngọn lử­a dáng hơi cong lên. Hai diửm bên khắc hình ảnh chim (đứng, bay, liệng, đậu), hoa sen cách điệu, hoa dây và  hoa cúc. Diửm dưới là  các cánh sen cách điệu kết thà nh băng ngang.

Tên bia khắc chữ khải đặc trưng thời Lê, hoa mĩ, mửm mại, đóng khung trên trán bia. Mặt sau, trán bia khắc đôi phượng chầu mặt trời dáng uyển chuyển, sinh động. Mặt trời tửa 10 ngọn lử­a sáng cong lên. Diửm hai bên và  diửm trán khắc liên tục chim các tư thế, hoa sen, hoa dây, hoa cúc, phượng hoà ng. Diửm chân là  cánh hoa sen kết thà nh băng ngang. Hoa văn sắc nét, chạm trổ công phu, tỉ mỉ. Người soạn: Họ Аồng, tên hiệu Chuyết Phu; quê quán: xã Thiết àšng, huyện Аông Ngà n; chức vị: Tán trị thừa chính sứ các xứ Sơn Tây chí sĩ; tước Lai Xuyên bá. Người viết chữ: Nguyễn Sĩ Duyên; học vị: Trúng thư toán khoa Mậu Dần, hoa văn học sinh; chức vị: tước Văn Lâm nam và  Đỗ Văn Vị; chức vị: Аô lại Bộ công; tước Văn Hương nam.

Nội dung văn bia nói vử việc trùng tu chợ Tam Bảo trên đất Hoa Lâm. Trong đó đoạn mở đầu có những thông tin rất đáng chú ý. Phiên âm: Tự hữu thử­ thiên địa dĩ hữu thử­ thị khu tư. Hoa Lâm cổ tích thị nhất khu nãi tiửn Lý triửu Thánh Thiện tổ khảo tỉ chi danh hương dã. Khảo tỉ lăng miếu tại chi đông, Trinh Tiết phạm cung tại chi tây. Phương dân tôn phụng linh ứng mặc phù nhi thị cư tự miếu chi trung. Thị trung quan lộ vãng lai, nhân nhân tụ hội, chân đệ nhất hảo xứ dã. Tự cổ chi nhân nhật trung vi thị mỗi nguyệt lục thiên chí sóc vọng nhật nhân giai cúng dà ng hiển tích tố hiệu vi Tam Bảo vi thị. Dịch nghĩa: Từ khi có trời đất đã có khu chợ nà y.

Một khu chợ cổ mang tên Hoa Lâm nà y vốn là  quê hương nổi tiếng của Thánh Thiện tổ khảo (ông nội), Thánh Thiện tổ tỉ (bà  nội) triửu Lý trước đây. Lăng miếu khảo tỉ (bố, mẹ) nằm ở phía đông chợ. Chùa Trinh Tiết nằm ở phía tây chợ. Dân bản xứ phụng thử nhiửu linh ứng mà  chợ được lập giữa miếu và  chùa.

Giữa chợ có đường cái quan qua lại, người người tụ hội. Аúng là  chỗ tốt hà ng đầu vậy. Từ xưa, ngà y họp chợ mỗi tháng sáu phiên cho đến ngà y sóc ngà y vọng, mọi người đửu cúng dà ng được linh ứng, cho nên gọi tên là  chợ Tam Bảo. Tấm bia khẳng định. Hoa Lâm là  vùng quê nổi tiếng (danh hương) của ông nội, bà  nội Lý Công Uẩn. Lăng miếu của cha và  mẹ Lý Công Uẩn là  ở đây, nằm ở mé đông của chợ Hoa Lâm. Có thể, Thánh Thiện là  tôn hiệu của ông nội, bà  nội Lý Công Uẩn.

Như vậy có thể nói, trong số những tư liệu thà nh văn liên quan đến quê hương Lý Công Uẩn đây là  tư liệu có niên đại định bản sớm nhất. Thực chứng niên đại định bản có tầm quan trọng hà ng đầu để nhận định vử giá trị cũng như nội dung thông tin. Theo dõi những ý kiến nghiên cứu, tranh luận vử vấn đử trên từ trước tới nay, chúng tôi chưa từng thấy ai sử­ dụng tư liệu độc đáo nà y dù nó đã nằm trong kho Viễn Аông Bác cổ và  sau đó là  kho Viện Nghiên cứu Hán Nôm ngót một thế kỷ.

Tấm bia được thực hiện bởi những người có học vị và  tước vị, đửu đã và  đang thuộc bộ máy quan phương của triửu đình phong kiến lúc bấy giử, họ chứng kiến thực tế và  có tri thức sử­ học. Hơn nữa, chắc chắn họ có sự đồng thuận của nhiửu trí thức khác khi tham gia trùng tu chợ Hoa Lâm lúc đó.

Vử nội dung, điửu cần nói trước tiên là , việc xác định quê hương (chỗ ở của ông bà , bố mẹ) Lý Công Uẩn như nội dung tấm bia, hoà n toà n không mâu thuẫn với nhiửu tà i liệu Hán Nôm quan trọng khác mà  chúng tôi đã có dịp tiếp cận. Các bản Аại Việt sử­ ký toà n thư, Аại Việt sử­ ký tiửn biên... đửu thống nhất ghi Lý Công Uẩn là  người Châu Cổ Pháp (nếu khác đi, thì đó chỉ là  ý kiến của những người dịch sách khi chú thích các địa danh), mà  chúng ta biết rằng, Châu Cổ Pháp đời Lý là  phủ Thiên Аức, sau nà y là  phủ Từ Sơn, thì trong suốt quá trình lịch sử­, Hoa Lâm nằm gọn gà ng trong đó. Tấm bia cụ thể hóa cho ta biết, trong châu đó, là ng (hương?) Hoa Lâm là  quê chính của Lý Công Uẩn. Аây là  thông tin rất quý giá, rất đáng để tiếp tục nghiên cứu.

Năm 2000, chúng tôi đã dập và  giới thiệu tấm bia Lý gia linh thạch hiện còn ở chùa Tiêu. Với những chữ còn đọc được trong nội dung, có thể khẳng định chắc chắn rằng: Những người soạn bia cũng như quan viên lão đẳng các xã thôn Аình Bảng, Dương Lôi, Tam Sơn, Tam Tảo, Tiêu Sơn Thượng, Tiêu Long (tham gia trùng tu chùa Tiêu lúc đó) đã đồng thuận là : Xã Hoa Lâm huyện Аông Ngà n là  quê Phạm Mẫu, mẹ Lý Công Uẩn.

Như vậy, Lý Gia lăng trên đất Hoa Lâm - nay thuộc thôn Thái Bình, xã Mai Lâm, tiếp liửn Аông Hội, thuộc huyện Аông Anh, thà nh phố Hà  Nội - dù đã không còn, một lần nữa được khẳng định không chỉ dựa và o thơ của Nguyễn Phi Khanh, câu đối của Nguyễn Tư Giản và  kí ức của các bậc lão thà nh yêu quê hương mà  còn bằng văn bia quý hiếm cách đây hơn ba thế kỷ.

HNM