Cơ chế giá xăng thiệt thòi cho người tiêu dùng
Tin tức - Ngày đăng : 13:20, 18/08/2011
|
Người tiêu dùng đang phải trả cho mỗi lít xăng A92 là 21.300 đồng. Ảnh: Hoà ng Hà . |
Cuối tuần qua, thị trường xăng dầu trong nước lại một phen xáo trộn. Nguyên nhân xuất phát từ việc giá thế giới giảm mạnh trong khi cơ quan quản lý tiếp tục tuyên bố chưa đủ điửu kiện để hạ giá bán lẻ trong nước.
Gần 3 tuần liên tiếp, giá dầu thô giảm mạnh và có lúc chỉ còn 79 USD một thùng. Tại thị trường Singapore, xăng dầu thà nh phẩm được lấy là m căn cứ tính giá bán lẻ trong nước, sau một thời gian giữ ở mức cao, có thời điểm tới gần 130 USD một thùng đã dần hạ nhiệt và có lúc chỉ còn 114 USD một thùng. Tín hiệu lạc quan của thị trường thế giới khiến người tiêu dùng hy vọng vử một phán quyết của nhà quản lý rằng: Giá bán lẻ trong nước sẽ điửu chỉnh theo.
Bảng cơ sở giá xăng dầu do Bộ Tà i chính cung cấp
Thế nhưng, trái với hy vọng của nhiửu người, các nhà nhập khẩu phát đi thông tin khẳng định việc giá thế giới giảm chẳng giải quyết được cái khó cho doanh nghiệp. Do suốt một thời gian dà i nhập khẩu với giá cao, doanh nghiệp vẫn lỗ đầm đìa. Và tính trung bình trong 30 ngà y (tính tới 12/8) theo Nghị định 84, mỗi lít bán lẻ xăng, doanh nghiệp lỗ cỡ khoảng 500 đồng, các mặt hà ng dầu cũng lỗ ở mức tương đương.
Liên bộ Tà i chính - Công Thương cũng đồng ý với cái khó của doanh nghiệp và ít ngà y sau tuyên bố không giảm giá bán lẻ xăng dầu trong nước được đưa ra trong sự ngỡ ngà ng của người tiêu dùng. Từng bị ám ảnh vì tuyên bố của vị phó tổng Petrolimex - hãng cung ứng xăng dầu chiếm thị phần lớn nhất rằng: "Lẽ ra, giá bán lẻ xăng đã giảm trong tháng 6", nhiửu người bà y tử sự thất vọng khi quyửn lợi chính đáng của họ bị phớt lử.
Cơ quan quản lý luôn tuyên bố nguyên tắc điửu hà nh giá bán lẻ phải đảm bảo hà i hòa 3 lợi ích Nhà nước - doanh nghiệp và người tiêu dùng. Khi giá thế giới vận hà nh trong 30 ngà y ở mức 118,71 USD một thùng, ngà y 29/3, giá xăng bị điửu chỉnh lên mức kỷ lục 21.300 đồng một lít. Vậy mà trong suốt tháng 6, giá thế giới giảm mạnh, doanh nghiệp tuyên bố bắt đầu có lãi nhưng thay vì giảm giá cho người tiêu dùng, Nhà nước quyết định tăng thuế và trích quử¹ bình ổn.
Tại thời điểm nà y, dư luận bắt đầu đặt câu hửi vử sự thực ẩn sau con số lỗ - lãi của doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Bởi tính bình quân 30 ngà y của đợt tăng giá trong tháng 3 (118,71 USD một thùng), doanh nghiệp kêu lỗ khoảng 2.500 đồng một lít, trong khi bình quân 30 ngà y của tháng 6, giá thế xăng thà nh phẩm ở mức 117,76 USD một thùng, doanh nghiệp lại báo lãi.
Hà ng trăm ý kiến của độc giả gửi vử VnExpress bà y tử sự không đồng tình với quyết định của Liên bộ Công Thương - Tà i chính cuối tuần qua. Họ cho rằng cách điửu hà nh giá bán lẻ xăng dầu đã không sòng phẳng với người tiêu dùng. Khi giá thế giới tăng, doanh nghiệp bằng mọi cách đử nghị tăng giá cho thật nhanh, thật mạnh. Còn khi giảm, với đủ mọi lý do như lỗ, chưa đủ điửu kiện 30 ngà y lưu thông... họ lại đử nghị nhà chức trách tuyên bố không giảm giá bán.
Từ chỗ cảm thấy không sòng phẳng, thiếu minh bạch, dư luận bắt đầu đòi quyửn được biết công thức tính giá bán lẻ, giá cơ sở trong 30 ngà y.
Để rộng đường dư luận, lần đầu tiên kể từ khi Nghị định 84 có hiệu lực (tháng 12/2009), Bộ Tà i chính công khai toà n bộ công thức tính giá bán lẻ xăng dầu, các khoản thuế phí, giá nhập khẩu từ thị trường Singapore... trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Thế nhưng, nhìn và o bảng giá nà y, những người hằng ngà y phải bử tiửn ra mua xăng vẫn chưa cảm thấy hà i lòng. Họ cho rằng đã là thị trường, thì cách thức điửu hà nh giá bán phải đảm bảo được tiêu chí cơ bản nhất là "có lên - có xuống". Nghĩa là khi giá thế giới lên, giá trong nước được điửu chỉnh tăng thì khi giá thế giới hạ, giá bán lẻ trong nước cũng cần được giảm theo. Và khi nhà điửu hà nh tuyên bố cân đối lợi ích giữa doanh nghiệp - Nhà nước và người tiêu dùng thì các lần tăng, giảm và điửu chỉnh thuế cần phải nhịp nhà ng một cách sòng phẳng nhất.
Một thà nh viên của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tử ra thông cảm với cách điửu hà nh giá xăng dầu. Theo ông, nhìn nhận thực tế thị trường nhiên liệu thế giới thì giá chỉ có tăng chứ thời gian giảm mạnh là rất ít. Nếu Nhà nước không can thiệp bằng thuế hoặc trích quử¹ bình ổn thì mỗi khi thị trường thế giới biến động, các lần điửu chỉnh giá sẽ luôn ở mức tăng rất sốc. Còn nếu giảm một và i trăm đồng theo kiểu an ủi người tiêu dùng để rồi sau đó, khi giá thế giới biến động, mức tăng lên cao thì việc điửu hà nh giá cả, ổn định vĩ mô sẽ cực kử³ khó. "Trong điửu hà nh xăng dầu, Nhà nước có cái khó riêng khi phải cân đối lợi ích và điửu tiết sự té nước của nhiửu nhóm mặt hà ng khác nữa. Điửu nà y thì không phải ai cũng hiểu mà không phải lúc nà o nhà chức trách cũng có thể nói ra", ông nói.
Theo ông, công thức tính giá xăng dầu của Việt Nam đang tiếp cận sát với phương pháp chung của thế giới. Còn thời gian qua, sở dĩ Nhà nước phải can thiệp và o thị trường bằng thuế, bằng phí, hay quử¹ bình ổn nên coi là giai đoạn đầu thực hiện Nghị định 84 cần thiết phải như vậy để tránh gây sốc cho thị trường.
Ngoà i ra, một số vấn đử khó nói mà bản thân những người điửu hà nh không thể công khai trước công luận đó là việc họ phải vừa đảm bảo ngân sách, vừa ổn định thị trường, vừa phải đảm bảo an sinh xã hội bằng chính sách trợ cấp bằng tiửn (tương đương 5 lít dầu hửa mỗi năm) cho những đối tượng tiêu dùng khác như nông dân, ngư dân, bà con ở các vùng biên giới, hải đảo... Chưa kể, có thời điểm giá xăng dầu trong nước được giữ ổn định trong một thời gian khá dà i, bất chấp sự lên xuống của thị trường thế giới.
Tuy nhiên, ông cho rằng những tranh cãi liên quan đến giá xăng dầu hiện nay sẽ khó chấm dứt khi mấu chốt vấn đử nằm ở tính minh bạch thông tin chưa được giải quyết. Việc dân không hiểu hoặc cho rằng mập mử trong cách tính giá xăng là lỗi ở nhà chức trách khi không giải thích vấn đử cho cặn kẽ.
Tổng thư ký Hội kiểm toán viên Hà nh nghử Việt Nam - Bùi Văn Mai cũng cho rằng mấu chốt vấn đử nằm ở chỗ: Các thông tin mà cơ quan quản lý đưa ra chưa đảm bảo được tính minh bạch.
"Cái người tiêu dùng muốn biết là giá bán lẻ trong nước đã thực sự thị trường hay chưa? Cách điửu hà nh như vậy đã đảm bảo hà i hòa 3 lợi ích doanh nghiệp - Nhà nước và người tiêu dùng? Nếu sòng phẳng ra thì khi giá thế giới tăng, giá bán lẻ trong nước được điửu chỉnh mức tương ứng thì ngược lại, khi giá thế giới giảm, thì giá bán lẻ trong nước cũng cần phải giảm theo", ông Mai nói.
Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế - Xã hội, Hà Nội nói thẳng: "Có vẻ như nhà hoạch định chính sách chưa đi sâu đi sát và o đời sống thực tế của người dân nên các quyết định đưa ra mang tính lý thuyết nhiửu hơn là thực tế".
Theo ông, việc minh bạch giá bán lẻ xăng dầu, công khai lỗ lãi trong doanh nghiệp là những đòi hửi chính đáng của người tiêu dùng. Dân có thể chấp nhận trả giá xăng cao nhưng họ cần biết số tiửn họ bử ra có thực sự hợp lý. Thậm chí khi giá có thể lên tới 50.000 đồng một lít nhưng cần sử dụng, người tiêu dùng vẫn phải bử tiửn ra mua.
"Khi các yếu tố mập mử còn tồn tại trong công thức tính giá, hạch toán lỗ lãi thiếu minh bạch thì dù chỉ trả và i trăm đồng, người tiêu dùng vẫn có quyửn thắc mắc", ông Phong chia sẻ.
Dưới góc độ điửu hà nh, Liên bộ Tà i chính - Công Thương sẽ căn cứ trên 3 lợi ích ngân sách - doanh nghiệp - người tiêu dùng... Tuy nhiên, ông Phong nói rằng ngay cả cái gọi là quyửn lợi hình tam giác nà y vẫn còn nhiửu điửu cần phải xem xét lại. Và có vẻ như, người tiêu dùng bị xếp và o vị trí đáy của hình tam giác. Nghĩa là người tiêu dùng luôn xếp ở vị trí cuối cùng của thứ tự ưu tiên, khi doanh nghiệp có lãi, nhà nước thu đủ thuế, khi ấy mới tính đến giảm giá.
Theo ông, nếu nhìn và o công thức tính giá có thể thấy, quyửn lợi của doanh nghiệp và Nhà nước luôn được duy trì bất kể thị trường thế giới biến động ra sao. Trong giá cơ sở, đã tính sẵn lợi nhuận, chi phí định mức, các khoản phải nộp khác cho doanh nghiệp, và cũng có cả phần cho Nhà nước gồm ít nhất hai loại thuế tiêu thụ đặc biệt và VAT nếu không kể tới thuế nhập khẩu.
Trong bảng tính giá cơ sở của Bộ Tà i chính cũng thể hiện rất rõ sự bất bình đẳng trong cân đối "tam giác lợi ích" nà y. Giá bán lẻ 21.300 đồng mỗi lít xăng do người tiêu dùng phải trả. Trong khi cơ cấu giá bán lẻ nà y lại phải gánh phí bảo hiểm vận chuyển (2,5 USD mỗi thùng), 1.597 đồng thuế tiêu thụ đặc biệt; 1.887 đồng thuế VAT; 600 đồng chi phí định mức, 300 đồng lợi nhuận định mức, các khoản phí khác 1.000 đồng...
"Bao năm qua, thuế tiêu thụ đặc biệt (10%) và VAT (10%) và các khoản phí khác gần như không thay đổi. Các loại thuế, phí nà y đửu đánh và o giá thà nh sản phẩm bán cho người tiêu dùng. Chỉ khi thị trường thế giới biến động, Nhà nước mới giảm thuế nhập khẩu ở mức độ hợp lý", ông Phong nói.
Theo ông, việc đưa 3 loại thuế, kèm theo một số khoản phí khác và o trong công thức tính giá xăng chẳng qua là sự mập mử để bảo toà n lợi ích của Nhà nước. Còn nếu tính sòng phẳng ra, công thức tính giá sẽ được rạch ròi ra 3 nhóm, gồm khoản Nhà nước thu, doanh nghiệp được hưởng và quyửn lợi của người tiêu dùng.