Cột cờ Hà  Nội chuyển tên thành... Kỳ đài

Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 16:01, 26/09/2011

(NHN) Аến với Hà  Nội, nhiửu du khách chỉ ước mơ được một lần chiêm ngườ¡ng Cột cử Hà  Nội, một cái tên, một địa danh thiêng liêng đã đi và o sử­ sách, và o thơ, và o nhạc. Thế nên, không ít người đã đứng tần ngần trước dòng chữ Kử³ đà i...

Cụm từ đã đi và o tâm thức

Trên đường Аiện Biên Phủ, ngay gần cử­a Bảo tà ng Quân sự có một tấm biển đử hà ng chữ: Di sản văn hóa thế giới: Di tích Kử³ đà i. Không cứ gì du khách, nhiửu người dân Hà  Nội đi qua đây đã rất ngỡ ngà ng với câu hửi: Tại sao không phải là  Cột cử Hà  Nội mà  lại là  Kử³ đà i? Nghe thật lạ lẫm!.

Thắc mắc của người dân xét vử mặt ngữ nghĩa và  vử mặt tinh thần đửu có lý. Từ Kử³ đà i là  từ Hán Việt trong đó nghĩa từng từ kử³ là  cử, đà i là  nhà  là m cao để có thể nhìn xa. Trong sử­ sách, kử³ đà i là  một hạng mục không thể thiếu đối với những thà nh quách ở kinh đô và  cựu đô ở thời Nguyễn. Kử³ đà i Thăng Long theo sách Аại Nam nhất thống chí chép, đời vua Gia Long năm thứ tư, sai quan đốc sức việc xây đắp, trong thà nh dựng kử³ đà i.

Cũng theo sử­ sách, mặc dù tại Kử³ đà i Hà  Nội trên đỉnh có biển đử hai chữ Kử³ đà i nhưng đã từ lâu người dân Hà  Nội quen với tên gọi Cột cử Hà  Nội và  địa danh nà y được coi như một biểu tượng của Hà  Nội... Nơi đây đã từng trải qua những phen binh lử­a khi quân Pháp chiếm Hà  Nội, chứng kiến sự hy sinh oanh liệt của hai quan Tổng đốc Nguyễn Tri Phương và  Hoà ng Diệu, cũng như những sự kiện lịch sử­ hà o hùng của cách mạng Việt Nam sau nà y.

Như vậy, cả vử mặt ngữ nghĩa, lẫn tinh thần, cụm từ Cột cử Hà  Nội đã thực sự gắn bó, ăn sâu và o tâm thức của mỗi người dân Thủ đô nói riêng và  người Việt Nam nói chung. Còn nhớ, lúc sinh thời, nhà  thơ Xuân Diệu đã từng viết: Nhà  tôi 24 Cột Cử/ Ai yêu thì ghé, hững hử thì qua.

Còn theo cuốn Аường phố Hà  Nội của Nguyễn Vinh Phúc và  Trần Huy Bá (NXB Hà  Nội, 1979), ngà y 7-5-1954, con đường chạy dưới chân Cột cử Hà  Nội đã từng được gọi tên là  đường Cột Cử. Sau nà y, ngà y 7-5-1954, trong không khí toà n dân tưng bừng kỷ niệm chiến thắng lịch sử­ Аiện Biên Phủ, và o lúc 17h30, quân và  dân Hà  Nội đã tổ chức lễ trọng thể đổi tên đường Cột Cử là  đường Аiện Biên Phủ.

Cột cờ Hà  Nội chuyển tên thành... Kỳ đài

Cột cử Hà  Nội

Dùng từ Hán - Việt tùy tiện, nên chăng?

Người viết bà i nà y không phải là  nhà  ngôn ngữ học nên không dám lạm bà n sâu vử câu chuyện ngôn ngữ. Chỉ biết rằng, vấn đử dùng từ Hán - Việt thế nà o cho phù hợp, để bảo tồn sự trong sáng của tiếng Việt không phải bây giử mới được nhắc đến.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh trong khi nói và  viết, Người không bao giử dùng từ Hán -Việt nếu từ đó có thể thay thế bằng những từ thuần Việt. Ví dụ, Người nói hoặc viết học sinh trai,học sinh gái chứ không phải là  nam học sinh, nữ học sinh, trong những năm chống Mử¹, Bác Hồ đã thay thế từ nữ dân quân bằng từ dân quân gái; phong trà o thi đua Ba đảm nhiệm bằng phong trà o thi đua Ba đảm đang...

Cột cờ Hà  Nội chuyển tên thành... Kỳ đài

Biển hiệu Di tích Kử³ đà iMặc dù là  người thông thạo nhiửu ngoại ngữ, nhất là  Hán ngữ, nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu tấm gương cho chúng ta vử là m trong sáng tiếng Việt - trách nhiệm của mỗi người Việt Nam thực thụ. Nhiửu từ thuần Việt, khi được Người mạnh dạn thay thế đã được báo chí sử­ dụng theo và  sau đó, các từ mới nà y đã hoà n toà n chiếm ưu thế.

Tuy nhiên, Người cũng rất am hiểu sự tinh tế, sức sống riêng của những từ Hán - Việt và  kể cả những từ có nguồn gốc nước ngoà i khác trong kho tà ng ngôn ngữ Việt Nam. Chính vì thế, khi sắp đi xa, trong Di chúc, Người viết tôi để lại muôn và n tình thân yêu cho các cháu thanh niên và  nhi đồng. Thử­ nghĩ xem nếu nhi đồng được thay bằng trẻ con - là  từ thuần Việt tương ứng, tương tự như Hội phụ nữ thay bằng Hội đà n bࠝ trong những ngữ cảnh nà y là  không phù hợp chút nà o.

Gần đây, trong văn phong báo chí, có tình trạng lạm dụng từ Hán - Việt quá nhiửu. Không những thế, còn lạm dụng sai. Аơn cử­ như từ cứu cánh, theo Hán - Việt từ điển của Аà o Duy Anh thì cứu cánh có nghĩa đúng là  mục đích cuối cùng, nhưng khá nhiửu người thường hay hiểu từ nà y với nghĩa là  cứu giúp hoặc cứu vãn...

Do đó, một câu hửi đặt ra ở đây là  dùng từ Hán - Việt tùy tiện, nên chăng? Nhất là  khi bản thân người dùng không hiểu rõ vử từ đó mà  chỉ dùng như một thói quen, hoặc từ đó đã có từ thuần Việt thay thế và  đang được người dân yêu thích sử­ dụng như ví dụ vử Kử³ đà i và  Cột cử Hà  Nội đã nói ở trên.

PLVN