Gặp lại mối tình xưa
Media - Ngày đăng : 11:59, 19/12/2011
Trong câu chuyện dà i đầy xáo động vử cuộc đời Việt Nam của tôi, nà ng là hiện thân của một thời yêu đương nồng cháy. Nà ng không hử thay đổi. Đúng là nà ng rồi: Tập hồ sơ dà y trong tà i liệu lưu trữ của viện bảo tà ng đã khẳng định nhân thân của nà ng. Những ngà y gian khổ cuối cùng cũng đã được đửn bù bằng phút giây hạnh phúc nà y đây! Chỉ cần ta không bử cuộc, chỉ cần ta tiếp tục dấn bước đi tới...
Là ai, chuyện gì vậy, có lẽ bạn sẽ hửi tôi như thế?
Từ nhiửu năm nay, cùng với các bạn tà ru (tù ra), những cựu tù nhân chính trị của chế độ Sà i Gòn cũ từng bị giam giữ trong nhà lao Chí Hòa và sau đó là Trại 6B ở Côn Đảo, chúng tôi đi tìm dấu vết của chiếc radio ngà y xưa giúp chúng tôi từ trong trại giam bắt được tin tức từ mặt trận, tin vử những cuộc đấu tranh ngoại giao, vử những cuộc thoái lui của quân thù cũng như vử sự ủng hộ của bạn bè khắp năm châu. Trong cái thế giới mà bọn cai ngục chỉ muốn bưng bít mọi thứ hầu dễ bử bóp nghẹt đời sống tinh thần và dập tắt ý chí đấu tranh của tù nhân, thì tin tức cũng giữ vai trò cốt tử đối với tinh thần chẳng khác gì máu đử cần cho huyết quản, như dườ¡ng khí nuôi sống từng tế bà o cơ thể vậy. Đó là những thông tin giúp chúng tôi nắm tình hình bên ngoà i để thường xuyên tổ chức những cuộc đấu tranh lớn hoặc nhử trong nhà tù, để kịp thời định hướng đấu tranh và chuyển hướng khi cần. Vậy đó, nhử chiếc radio Sony 3 băng tần - và nhiửu chiếc radio khác - mà tiếng nói của tự do đã có thể len và o tận các xà lim tối tăm để truyửn dườ¡ng chất thiết yếu và soi sáng con đường đấu tranh của chúng tôi.
Thú thật tôi đã trà o nước mắt khi gặp lại chiếc đà i ấy tại Hà Nội, phòng 24 Bảo tà ng Cách mạng, và o buổi sáng sớm ngà y 8.12.2011, nằm trong tủ kính trưng bà y với dòng ghi chú đơn giản: Đà i song tù nhân nhà tù Côn Đảo dùng để nghe tin Sà i Gòn giải phóng. Thương thay cho số phận những hiện vật trưng bà y trong các nhà bảo tà ng! Với lịch sử luôn tuyệt vời, sống động và đầy sắc mà u là thế, nay chúng lại trở thà nh vật vô hồn nằm trơ trọi bên cạnh và i con chữ chú thích lạnh lùng trên tử nhãn trắng bám đầy bụi!
Giá như chiếc radio ấy có thể kể lại thiên sử thi thần kử³ vử nỗi gian truân phải giấu mình, vử những đôi tay - mạnh khửe hoặc run rẩy, từng ôm ghì lấy nà ng như thể nà ng là một phần máu thịt của họ, những đôi tai dán chặt và o nà ng hệt như đang lắng nghe tiếng thủ thỉ của người tình yêu dấu, giọng nói các tên cai ngục mỗi lần lùng sục tìm kiếm nà ng, có lần đã suýt chạm và o nà ng rồi lại bử đi vì không phát hiện ra... Cả một trời cảm xúc, của những cuộc đấu tranh liên tục nổ ra bất chấp những trận mưa đòn dã man, thừa sống thiếu chết, của tình đoà n kết không gì khuất phục nổi, tất cả đửu ẩn chứa trong món vật dụng nhử bé khiêm nhường ấy.
Tác giả André Menras và chiếc radio nổi tiếng - Ảnh: tác giả cung cấp |
24 giử trước khi trút hơi thở cuối cùng ở tuổi 93, mấy tháng trước đây ở Đà Nẵng, lão đồng chí Phạm Văn Ba, người bạn tù vong niên của chúng tôi, đã trăn trối vử chiếc radio với Bùi Văn Toản, người phụ trách thông tin mật ở Trại 6B ngà y xưa, từ đó chúng tôi có thêm thông tin để lần ra dấu vết của nà ng.
...Ngà y ấy, hằng đêm, với sự bảo vệ và cảnh giới của các đồng chí tù nhân khác, Toản bí mật nghe đà i để thâu lượm tin tức rồi báo cáo lại với đồng chí Trịnh Văn Lâu (bí danh Tư Cẩn), lúc ấy là Bí thư Đảng ủy Đảng bộ Lưu Chí Hiếu1, cũng là Bí thư Đảng ủy đầu tiên của Côn Đảo sau ngà y giải phóng.
Chiếc radio nà y được mang và o khám Chí Hòa theo con đường công khai, qua người vợ của một thường phạm người Pháp, vốn có cảm tình với cuộc đấu tranh nhân văn và chính trị của chúng tôi. Người tù nà y, mà tôi được phép thường xuyên qua lại ở khu ID để chơi cử với anh, đã khép mắt tảng lử khi tôi đánh cắp chiếc radio của anh ấy. Tôi nhử chuyển radio cho Phạm Văn Ba, và o khoảng thời gian ấy được đưa từ Côn Đảo vử đất liửn để chữa bệnh và đang chử trở ra đảo. Ba và hơn 60 đồng chí của mình ở phòng giam OB1 đã lập kử³ tích trong việc bí mật giữ gìn chiếc radio qua những trận đà n áp dữ dội trước khi họ bị đà y ra Côn Đảo. Từ trong xà lim, chiếc radio vượt qua tường thà nh nhà giam trên chiếc cam nhông mà các tù nhân bị lèn và o chẳng khác gì súc vật. Từ đó, nà ng đã lên tà u và bị nhốt xuống hầm cùng với họ. Rồi nà ng vượt qua nhiửu chặng lục lọi khám xét cùng bao trận đòn roi giáng lên tù nhân khi đặt chân tới Côn Đảo. Nà ng phải tạm trú một thời gian trong thùng rác trước khi được đưa và o phòng giam Trại 6B. Một tổ tù nhân gồm 6 thanh niên, do Nguyễn Văn Hai (quê ở Cà Mau) phụ trách, thay nhau canh gác và bảo vệ radio thường xuyên; và khi đêm đến thì Bê (tức Ung Văn Khuê, người Long An) có nhiệm vụ gói nà ng thật kử¹ trong túi nhựa và đặt và o hố xí.
Đôi khi nà ng còn được giấu trong hốc tường và được che chắn bởi một tấm vách mửng ngụy trang. Các anh em khác cùng phòng giam tuy không tham gia và o việc bảo vệ và sử dụng radio, nhưng có lẽ tất cả đửu biết đến sự hiện diện của nà ng. Tuy nhiên, do nguyên tắc bảo mật trong tù, không ai được tìm hiểu công việc của người khác nếu việc ấy không thuộc trách nhiệm của mình. Cứ thế, nà ng đã trải qua cuộc sống bí mật trong nhà giam bên cạnh những người yêu nước trong suốt hơn 3 năm trời, và là đối tượng được họ chăm chút và quan tâm thường trực. Nà ng là nguồn sống, nhưng bất cứ lúc nà o nà ng cũng là nguyên nhân gây ra chết chóc. Nhử có nà ng mà anh em tù nhân nắm bắt kịp thời các điửu khoản của Hiệp định Paris, rõ hơn cả bọn quản lý trại, và từ đó có thể định hướng thắng lợi cho các cuộc đấu tranh của mình. Với họ, nà ng thực sự là vũ khí bảo vệ và tấn công.
Thế đấy, khi tôi tái ngộ với hiện vật tuyệt vời của tình đoà n kết, của trí năng, của lòng quả cảm và tinh thần đấu tranh bất khuất một thời ấy trong gian phòng trống trải của viện bảo tà ng, câu chuyện của 40 năm trước tưởng đã xa xôi giử đây đã được kết nối với hiện tại. Và o giây phút ấy, tôi bỗng nảy sinh ước muốn điên cuồng, là được ghì siết lấy nà ng và o lòng mà hôn cho thửa thích, dù hà nh vi ấy có thể là kử³ quặc nực cười dưới mắt những ai chưa biết câu chuyện nà y.
Mỗi người đửu có một anh hùng để tôn vinh. Với tôi, tôi sẽ không bao giử đánh đổi nà ng với bất cứ mà n hình plasma nà o dù là hoà nh tráng nhất, cũng như sự rỗng tuếch và đinh tai nhức óc mà những thiết bị sản xuất hà ng loạt theo mốt thời thượng kia cứ liên tục mỗi ngà y tra tấn đôi tai mệt mửi của chúng ta. Những là n sóng phát ra từ loa của chiếc radio cũ kử¹ nà y thực sự mang tinh thần giải phóng.
Đặc biệt, ngà y hôm nay, tôi thấy lòng luyến nhớ nà ng vô cùng. Nếu có dịp nà o bước và o gian phòng 24 của Bảo tà ng Cách mạng, bạn nhớ nhìn kử¹ chiếc radio ấy, thế nà o nà ng cũng sẽ tinh nghịch nháy mắt với bạn, như thể muốn nói rằng, trong bất cứ hoà n cảnh nà o, dẫu ngặt nghèo và tồi tệ đến đâu, cũng không ai có thể ngăn cấm được con người trong việc kết nối và trao đổi thông tin.