Ngôi làng cổ với kiến trúc Tây âu
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 12:59, 07/06/2012
Dấu xưa còn lại
Đặt chân đến là ng Cựu, điểm thu hút đầu tiên với du khách là chiếc cổng là ng bử thế, được xây theo lối quyển thư, tựa như một cuốn sách khổng lồ đang mở ra đón khách. Cổng là ng có kiến trúc cầu kì, bử thế, có tầng, có mái và có cả lối lên xuống. Vọng các của cổng là ng với mái ngói, bử đao cong vút, hai đôi nghê đắp nổi dù đã sứt mẻ theo thời gian nhưng vẫn còn nguyên nét đẹp cổ kính, thể hiện sự bử thế của một ngôi là ng trù phú. Cổng mỗi nhà đửu có họa tiết trang trí khá riêng biệt, có thể là hình đôi nậm rượu, con tôm, con dơi hay có cổng thì là hai con nghê chầu hai bên án ngữ.
Ảnh hưởng một phần từ kiến trúc Pháp, những ngôi nhà ở là ng Cựu mang vẻ đẹp hoa lệ nhưng khác với các biệt thự Pháp còn lại ở Sa Pa, àà Lạt. Là ng Cựu là sự kết hợp hà i hòa giữa kiến trúc kinh viện châu à‚u và kiến trúc bản địa. Tới đây, người là ng sẽ chỉ cho du khách thấy nhà cụ Phó Du được xây dựng năm 1929, thuộc loại sớm nhất là ng tiêu biểu cho kiến trúc àông Dương. Ngôi nhà được nhấn mạnh khối trung tâm, hai bên cân xứng, phía trước đan xen những vườn hoa nhử tạo điểm nhấn giúp ngôi nhà mang vẻ bử thế mà vẫn thanh thoát. Nhà ông Xã Vình, một nhà buôn gỗ, là một trong những biệt thự cầu kì nhất. Lối ngõ thênh thang lát đá tảng xanh, hai tòa nhà ở hai bên nối với nhau bằng cầu bê tông uốn lượn, cổng được trang trí sơn thủy hữu tình. Nhà của cụ Hà n Thăng thì mang dáng dấp đại quan, mái cổ, cửa bức bà n, cột gỗ lim to, nửn nhà tôn cao, sân thấp mà rộng, tòa ngang dãy dọc như ở chốn tam cung lục viện.
Có thể thấy, những căn nhà ba gian với khoảng sân rộng là kiến trúc của cả là ng. Nét tinh tế thể hiện trên những mái nhà cong vút, những khung cửa tỉ mẩn trong từng chi tiết và những hình hoa văn dù đã bị thời gian lấp đi bằng rêu mốc vẫn tửa rạng vẻ đẹp của một thời và ng son. Ngoà i sự thể hiện vử đời sống vật chất, lăng kính kiến trúc còn thể hiện góc độ văn hóa của ngôi là ng. Trong là ng có nhà thử họ, trường học, nơi giao lưu kết nối cộng đồng, tạo nên sự gắn kết chặt chẽ giữa con người với con người.
Nuối tiếc nghử truyửn thống
à”ng Nguyễn Văn Thắng, chủ nhân của một ngôi nhà có kiến trúc cổ của là ng Cựu cho biết, từ thời Pháp thuộc, người là ng Cựu đã nổi tiếng với nghử may âu phục. Nhử nghử nà y, nhà nhà trong là ng già u lên nhanh chóng.
Người là ng Cựu chuyên may com-lê cùng các bộ đầm tân thời phục vụ cho người Pháp cũng như giới thượng lưu ở Hà thà nh và cả Sà i Gòn. Ban đầu họ đi lên từ cái mặc để khắc phục cái ăn, dần dần trở thà nh những thương hiệu đệ nhất Hà thà nh như: Phúc Hưng, Phúc Mử¹, Đức Lợi... Ngà y ấy, nghử buôn vải cũng được người là ng Cựu chiếm lĩnh gần như toà n bộ thị trường may mặc ở Hà Nội rồi mở rộng thị trường và o tận Sà i Gòn - Chợ Lớn. Và o thế kỉ XX, ông Chu Văn Luận - một thương gia già u nổi tiếng ở là ng Cựu - còn tà i trợ xây dựng cho là ng mình biến thà nh khu dân cư ăn chơi bậc nhất nông thôn Việt Nam với mỗi ngõ ngách trong xóm được lát đá xanh, cung tiến một cái cột đèn bê-tông, có mử neo sắt, treo một cái đèn bão Hoa Kử³ sáng bằng dầu hửa suốt đêm!
à”ng Thắng cho biết thêm, sau Cách mạng Tháng Tám, nhiửu người già u có gốc là ng Cựu đã quyên tiửn cho Chính phủ. Hồi kháng chiến khó khăn, họ vẫn ở Hà Nội, coi biệt thự còn lại ở là ng như từ đường. Hiện ở là ng chỉ có hơn 100 hộ, với hơn 600 nhân khẩu, sinh sống bằng nghử nông nên không có tiửn đầu tư chống lại sự xuống cấp của những ngôi nhà là niửm tự hà o của người dân. Hơn thế, 1/3 trong số gần 100 ngôi biệt thự cổ của là ng hiện bị bử không, thỉnh thoảng mới có người đến quét dọn, nhưng cũng có nhà mấy hộ cùng sở hữu, bán đi bán lại nhiửu lần, mạnh ai người ấy là m, cải tạo theo ý riêng khiến cảnh quan, không gian kiến trúc cổ ít nhiửu bị biến dạng hoặc mất đi.
Tiếp chuyện chúng tôi, ông Thắng buồn bã nói: Những ngôi nhà đẹp ở là ng tôi bây giử đửu là những ngôi nhà hầu như quanh năm suốt tháng cửa đóng then cà i kín mít. Chủ nhân của những ngôi nhà ấy đã tửa đi khắp nơi mà không hẹn ngà y vử....
Giử đây, đến là ng Cựu, đông nhất có lẽ là cánh sinh viên kiến trúc hay những thà nh viên của các CLB nhiếp ảnh. Cũng chưa thấy nhắc đến một phương án bảo tồn kiến trúc là ng như ở Đường Lâm hay Cự Đà . Rời là ng Cựu, theo mãi chúng tôi là hình ảnh những khung cửa gỗ khóa trái hoen gỉ theo năm tháng, những khoảnh sân vườn đầy lá rụng ngập bước chân, những bức tường rêu loang lổ vết thời gian... Tất cả đem đến một niửm tiếc nuối và băn khoăn: Bao giử là ng Cựu sẽ thà nh điểm du lịch hấp dẫn như người là ng Cựu từng mong muốn?