Đình Chèm - Ngôi đình cổ nhất Việt Nam

Vử Аình Chèm

Theo thần phả, Lý à”ng Trọng - Аức Thánh Chèm, sinh ở làng Chèm và o thời Hùng Duệ Vương, mất và o thời Thục An Dương Vương. à”ng là  người có công đánh tan quân xâm lược nhà  Tần dưới thời Thục An Dương Vương.

Аến đời Аường, đửn thử ông được tạo lập ngay tại nửn nhà  cũ. Vử sau, nhân dân xây đình và  tôn ông là m Thà nh hoà ng của là ng để thử tại đình.

Аình Chèm được xây dựng theo lối kiến trúc nội công ngoại quốc, chắc chắn và  công phu: Công trình kiến trúc tam quan ngoà i bố trí đầy đủ tứ linh long, ly, qui, phượng quay ra bốn hướng. Tam quan trong xây ba gian, bốn mái và  năm cử­a ra và o. Khu nhà  bia, sân đình, tả hữu mạc, phương đình tám mái và  tòa đại bái, hậu cung tạo thà nh hình chữ công.

Bên trong đình, các cột, mái được chạm trổ tinh vi với hình rồng cuốn thủy, rồng mây, tứ linh, cá hóa rồng, hoa lá, vân mây sóng nước mang đậm nét nghệ thuật kiến trúc thời Lê Trung hưng (thế kỷ 18). Hậu cung có án thử, sập thử, long ngai, bà i vị, khám thử vợ chồng ông Trọng và  các tượng chầu. Tổng thể được xếp theo trục hoà ng đạo Аông, Bắc, Tây, Nam.

Tại đình còn giữ được cuốn sách chữ Hán ghi các đạo sắc, lễ nghi, văn tế, cách đắp tượng dưới thời Nguyễn; ba sắc do các vua triửu Nguyễn phong thần cho Lý à”ng Trọng; bốn bia đá, một tấm thời Lê Cảnh Hưng và  ba tấm bia thời Nguyễn; hai chuông đồng đúc dưới thời Nguyễn; 15 câu đối, tám bức hoà nh phi và  10 pho tượng thử. Pho tượng Lý à”ng Trọng cao hơn 3m, bằng gỗ sơn son thếp và ng rất sinh động.

Tại khuôn viên Аình Chèm có hệ thống máng dẫn nước mưa được đúc bằng đồng và o các năm 1748, 1756, thời vua Lê Hiển Tông và  thời vua Minh Mệnh (nhà  Nguyễn) năm 1824. Ngoà i ra trong đình còn rất nhiửu đồ thử các loại đửu có giá trị nghệ thuật cao như chiếc lư hương ngà n năm tuổi rất quý hiếm.

Аình Chèm đã qua nhiửu lần trùng tu, sử­a chữa và  xây thêm như hậu cung là m năm 1621, tam quan sử­a lại năm 1773 và  các lần trùng tu, sử­a chữa đình và o các năm 1792, 1797, 1885, 1903 và  1913.

Аình Chèm nằm cạnh sông Hồng. Và o năm 1903, đình được nâng lên cao thêm 2,4m chỉ bằng các phương tiện thủ công. Cả một ngôi đình nặng hà ng trăm tấn toà n bằng gỗ quý với những cột kèo phức tạp được nâng lên cao ngang với mặt đê sông Hồng khi đó.

Năm 1990, Аình Chèm được công nhận là  Di tích lịch sử­ văn hóa cấp quốc gia.

Hội là ng Chèm

Nhắc đến hội Chèm, ca dao có câu:

"Thứ nhất là  hội Cổ Loa Thứ nhì hội Gióng, thứ ba hội Chèm"

Hội Chèm diễn ra từ ngà y 14-16/5 âm lịch, trong đó ngà y 15 là  ngà y hội chính. Hội Chèm diễn ra trang trọng với cuộc rước nước, rước mã, rước văn, lễ mộc dục (tắm tượng thánh), lễ phát tấu (cúng Phật). Lễ rước nước là  trang trọng nhất.

Những người mặc y phục cổ truyửn, sau khi tập kết trước cử­a đình, hà nh hương xuống ba chiếc thuyửn lớn xuôi theo sông Hồng tới Thác Bạc cạnh đửn à‚m hồn, rồi quay lại trước cử­a đình. Quãng đường đi vử khoảng 4km. Tại cử­a sông diễn ra nghi thức lấy nước, ba chiếc thuyửn quay ba vòng để một lão nông lấy gáo đồng múc nước trong cho và o đôn cổ. Tiếng trống, tiếng reo hò, cử bay phấp phới cùng tiếng hô ù éo vang dội mặt sông trên đê.

Lấy nước xong, đoà n thuyửn vử Nhà  Mã cách cổng đửn 1km lên Bến Ngự rồi một cuộc diễu hà nh rầm rộ với các đoà n Phù Giá, Thủ Hiệu, Gươm Sai, Lịch Triửu, Kiệu Аức à”ng, Kiệu Аức Bà , Huyửn Sư, Quan Viên, Chức Sắc, các bà  vãi.

Nhịp trống, nhịp chiêng dồn dập. Các em nhử múa sênh tiửn rất vui mắt. Аám rước dừng lại trước sân đình đợi là m lễ Mộc dục. Lễ rước Văn tế tiến hà nh và o chiửu tối. Văn tế đặt ở Long Аình rước từ nhà  ông trưởng văn ra đình. Trong ngõ, bên đường, cạnh đê, dân là ng bầy mâm cúng, hương trầm tửa thơm. Nhà  sư là m lễ phát tấu, diễn xướng kể lại công đức của Lý à”ng Trọng và  cầu cho mưa thuận gió hòa, sóng yên bể lặng.

Hội Chèm cho đến nay vẫn duy trì các trò chơi dân gian như bơi chải, kéo co, thả diửu, thả chim bồ câu. Riêng thi bơi trải là  đặc sắc. Bà i ca dao cổ năm 1921 ghi:

"Ba dân mở hội tháng Năm Mười hai hạ chải, hôm rằm bơi thi. Ba dân đánh trống chỉ huy Thuyửn nà o đạt nhất, cử thì có mà o. Cả Thuyết đứng mũi chịu sà o, Hai Dương đánh mõ, Trương Giao phất cử. Lái Hà nh khéo lượn thủy cơ, Dân ta đâu có được cử mà  tranh..."

Ba dân được đử cập ở đây là  ba là ng gồm là ng Chèm (Thụy Phương) và  hai là ng kết chạ là  là ng Hoà ng (Hoà ng Xá) và  là ng Mạc (Liên Mạc).

TTXVN/Vietnam+