Phường bán yếm lụa Hàng Đào xưa
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 12:44, 25/09/2012
Tháng 4/2000, ngôi nhà cổ (ngôi đình thì đúng hơn) số 38 Hà ng Đà o, đã được tôn tạo. Thế là giữa một dãy phố buôn bán sầm uất nhất Hà Nội, bắt đầu từ Hà ng Đà o, Hà ng Ngang, kéo dà i đến Hà ng Đường và mặt tiửn chợ Đồng Xuân mới, đã xuất hiện ngay một ngôi đình được phục chế với hệ thống cổng, sân, nhà hai tầng bên trong, các câu đối, các vách ngăn... cho đến sân sau trồng hoa cử hẹp và thắt lại theo địa hình đúng như ở các ngôi nhà hình ống vốn san sát bên nhau ở phố Hà ng Đà o. Bên trên cổng là một hà ng chữ Hán đen, nổi bật trên nửn vôi và ng: Quyến yếm thị đường. Thì ra đây là ngôi đình của chợ bán yếm lụa ngà y xưa của Hà Nội.
Theo giáo sư Trần Quốc Vượng, ngà y xưa Thăng Long là một thà nh phố sông, hồ. Số 38 Hà ng Đà o, xưa có lẽ là một chợ bán yếm của một phường nghử chuyên nghử dệt nhuộm truyửn thống. Dãy nhà số chẵc được xây dựng theo thuật phong thuỷ, bao giử cũng thấp hơn dãy nhà số lẻ. Xưa, bên kia phố Hà ng Đà o có hồ Thái Cực thông với Hồ Gươm bằng một con lạch nhử, sau bị lấp lại thà nh phố Cầu Gỗ. Cũng ngà y xưa ấy, hai phường Đông Lạc và Thái Cực cùng chung một phố bán hà ng vậy nên Hà Nội 36 phố phường đã có tình trạng một phường hai phố và một phố hai phường.
Các nhà tôn tạo ngôi đình Đồng Lạc số 38 Hà ng Đà o nà y đã hết sức chú ý đến cổng đình. Các cánh cửa của cổng ra và o vẫn được phân bổ theo nguyên tắc truyửn thống: cửa giữa to cao, cửa hai bên thấp. Tất cả những chữ Hán ở cổng đình và ở một số câu đối treo ở gian trong, cách cổng đình một cái sân giời và ở trên gác hai của ngôi đình đửu được cán bộ Viện Hán Nôm đến dập chữ, rồi thuê thợ phục hồi như cũ.
|
Yếm, trang phục truyửn thống của thiếu nữ Vật thể quan trọng nhất còn lại của đình Đồng Lạc chính là một tấm văn bia gắn trên tường bên phải gần điện thử trên tầng hai. Trăm năm bia đá cũng mòn, tấm văn bia dầu dãi nắng mưa rất khó đọc, tuy thế giáo sư Trần Quốc Vượng vẫn đọc được bốn chữ Quyến yếm thị đình (diễn nôm: Đình của chợ bán yếm lụa).
Người soạn văn bia là ông Phạm Đình Hoãn, cử nhân, quê ở phủ Khoái Châu Hưng Yên. Đình nà y được lập ra từ thời Hậu Lê. Cũng theo giáo sư Trần Quốc Vượng, văn bia đã cho hay: Đình Đồng Lạc, được sáng lập từ thời Hậu Lê do ông Nguyễn Công Trung và bà Nguyễn Thị Từ dựng lên đầu tiên và đã từng bị hoả hoạn trước năm 1856.
Có thể hình dung ra một nửa phần đầu của phố Hà ng Đà o xưa là một chợ bán yếm lụa to nhất, nhộn nhịp, đông đúc người bán mua nhất ở Thăng Long. Thứ yếm dệt từ chất liệu tơ tằm được ưa chuộng bởi khi mặc người ta cảm thấy vừa dễ chịu thoải mái, lại vừa kín đáo.
Tất nhiên, trước khi có văn hoá mặc yếm thì phải có nghử dệt vải cổ truyửn trước đã. Theo truyửn thuyết, nghử trồng dâu nuôi tằm ươm tơ lụa có ở nước ta từ thời Hùng Vương và công chúa Thiửu Hoa con vua Hùng thứ 6 đã phát minh ra nghử dệt lụa. Xung quanh Thăng Long xưa, dệt lụa xuất hiện như một nghử truyửn thống vời các là ng Nghi Tà m, là ng Dâu, Thuý ài...
Tử tằm nhử từ con tằm đã cho ra các sản phẩm phong phú: tơ, lụa, lượt là , gấm, vóc, nhiễu, the, đoạn, lĩnh, dũi, địa, nái, sồi, thao, vân,... Thế kỷ 18, người Việt còn dệt được các loại lụa đẹp từ các vân tinh xảo: vân tứ quý, vân hồng điệp, vân trúc điửu, vân phương thọ, vân chữ hỉ, chữ triệu... Trong cuốn Vương quốc đà ng ngoà i, tác giả Baron đã mô tả: Kử¹ nghệ dệt tơ lụa ở đây rất phát triển đến nỗi kẻ giầu, người nghèo đửu mặc quần áo bằng tơ lụa. Và cuối thế kỷ 18 đầu thế kỷ 19, giáo sĩ Bissachèse đến Thăng Long và các tỉnh Bắc Kử³ đã nhận xét: kử¹ thuật của nghử dệt ở Thăng Long và Bắc Kử³ đã đạt tới mức độ cực thịnh.
Trong tổng thể bộ trang phục phụ nữ xưa, cái yếm là đồ lót mặc trong cùng, ôm lấy khuôn ngực, che chắn và trang điểm bên trong, là m đẹp bên trong.
Yếm cổ là một miếng vải đặt chéo lên ngực người phụ nữ, góc trên cổ khoét tròn. Yếm cổ xẻ khoét xuống thấp hơn, hình chữ V. Nếu sâu hơn nữa gọi là yếm cánh nhạn. Nhưng yếm được tạo dáng rất ý tứ, không bao giử lộ vùng ngực thái quá như các loại yếm hiện đại bây giử.
Trong nếp nhà truyửn thống, phụ nữ thường tự mua lấy tơ tằm mà may yếm cho mình. Vậy mà Thăng Long - Kẻ chợ lại xuất hiện cả một chợ dà nh cho phường bán yếm? Có giả thuyết cho rằng, cái ngà y huy hoà ng yếm lụa xa xưa ấy, từ các chốn là ng quê, những sản phẩm tuyệt hảo của tơ tằm đã đổ vử đây để đà n bà , con gái Thăng Long, những ngà y sắp hội, rủ nhau đến chọn tơ tằm may yếm. Không chỉ thế, họ còn sắm sửa lụa là gấm vóc để may quần áo tứ thân, ngũ thân, áo cánh, thắt lưng, khăn vấn...