Ngôi đền hơn 900 tuổi giữa đất Hà thành
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 16:57, 01/11/2012
Đửn Voi Phục nằm trên đường Thụy Khuê, thử Đức Thánh Linh Lang được xây dựng đầu tiên trong khoảng 269 ngôi đửn thử Đức Thánh. Theo dân gian tương truyửn, ngà y 13/12 năm Kỷ Tỷ (1030), thứ phi của vua Lý Thái Tông là Hạo Nương đã hạ sinh một hoà ng tử khôi ngô tuấn tú tại là ng Thụy Chương (nay thuộc phường Thụy Khuê, quận Tây Hồ, Hà Nội) ở ven hồ Dâm Đà m (nay là Hồ Tây). Đức vua vui mừng đặt tên cho hoà ng tử là Linh Lang (hay còn gọi là Hoà ng Chân).
Cổng đửn Voi Phục ở Thụy Khuê |
avatar.aspx.jpeg){kind=avatar}
Từ nhử, Linh Lang đã là một người tinh thông võ nghệ, đến năm 14 tuổi đã theo vua cha đi đánh giặc Chiêm Thà nh. Đến năm 1076 - 1077, nhà Tống đem quân sang xâm chiếm nước ta, ngà i đã theo sự phân công của Lý Thường Kiệt đảm nhiệm thủy quân đánh ngược lên phía Bắc, tiêu diệt cụm căn cứ của chánh tướng Quách Quử³, cùng phối hợp với đạo quân của Lý Thường Kiệt tấn công Triệu Khiết khiến quân Tống thất trận trên phòng tuyến sông Như Nguyệt (sông Cầu, Bắc Ninh ngà y nay).
Trong trận quyết chiến nà y, hoà ng tử Linh Lang đã anh dũng hy sinh. Vua hay tin, vô cùng đau xót, để tưởng nhớ công lao đánh đuổi giặc ngoại xâm của Linh Lang, vua đã sắc phong hoà ng tử thà nh Linh Lang Đại Vương thượng đẳng tối linh thần (một sắc phong cao nhất thời Lý) và ban lệnh cho người dân những nơi Linh Lang đã đi qua phải xây đửn thử.
Ngay trên quê hương của ngà i, người dân Thụy Khuê đã cho xây đửn thử để tử lòng thà nh kính. Đây là ngôi đửn đầu tiên xây dựng thử Đức Thánh Linh Lang tại miửn Bắc. Cụ Nguyễn Văn Tùng (73 tuổi, người trông coi đửn) cho biết: "Lúc đầu, đình hướng vử Tây Nam thà nh Thăng Long (đường Hoà ng Hoa Thám bây giử). Tương truyửn, trên đình có gác bia, các quan trong triửu đến đửn, hễ ai từ đó và o mà không xuống ngựa thì ngựa như có ai quất và o chân bị ngã. Các quan thấy đó như là một điửu nhắc nhở mình chưa có lòng thà nh kính với Đức Thánh Linh Lang. Đến cuối đời Trần, người ta quyết định đổi hướng đình thà nh hướng Bắc như ngà y nay, trước mặt đửn nhìn ra Hồ Tây có đầm sen tửa hương, chếch một mé là đửn Quán Thánh tạo cảnh quan đẹp hơn cho đình. Đó là hai lý do để đổi hướng đình".
Cái tên đửn Voi Phục bắt nguồn từ câu chuyện và o đầu đời Lê. Theo phong thủy, đửn nằm trên mình con Phượng Hoà ng, trên lưng Phượng Hoà ng có một giếng ngọc. Khi đà o giếng ngọc, người dân đã tìm thấy một đôi voi đang ở thế phủ phục. Từ đó, đửn có tên là đửn Voi Phục. Đôi voi đá hiện vẫn được đặt ở cửa đình, đầy uy nghiêm.
Trong đửn Voi Phục ở Thụy Khuê hiện còn lưu giữ được khá nhiửu hiện vật cổ. Đó là bộ nghi trượng thử trong hậu cung, nhìn còn mới nguyên nhưng trên thân đã được dán ký hiệu đánh dấu niên đại từ thời nhà Lê (do Hội Di sản Văn hóa dân gian Hà Nội thẩm định). Ngoà i hiên chỗ bậc tam cấp còn hai đôi rồng đá được chế tác với những nét hoa văn cách điệu, không chi tiết tinh xảo như hình ảnh rồng đá thời Nguyễn sau nà y. Những rồng đá ở đây được là m theo phong cách rồng thời Lý với dáng uốn khúc của rồng, còn hoa văn là hình sóng nước, hoa lá.
Thần Linh Lang Đại Vương được nhiửu nơi trong cả nước thử cúng, mỗi nơi đửu có bản thần tích riêng. Theo thống kê tại kho sách của Viện Nghiên cứu Hán Nôm, cả nước đã tìm thấy trên 70 vạn bản thần tích ghi chép vử sự tích thần Linh Lang. Hình tượng thần Linh Lang là hình tượng người anh hùng trong công cuộc dẹp giặc ngoại xâm giữ nước của dân tộc. Gắn liửn với sự tích con voi phủ phục khi nghe tiếng thét của hoà ng tử, ngôi đửn được gọi là đửn Voi Phục từ ấy. Ngà y nay, ở cổng đửn vẫn còn nguyên hai bức tượng voi phủ phục hai bên, đời đời tưởng nhớ vị anh hùng đánh giặc cứu nước, được nhân dân biết ơn phong Thánh, thử phụng muôn đời. Đặc biệt, trong khuôn viên di tích còn có chín cây muỗm hơn 700 tuổi, đã được Hội Di sản Việt Nam xếp hạng.
Cũng theo cụ Tùng, việc trồng cây trong các đửn, đình Việt Nam là một thói quen của người Việt. Trồng cây để đánh dấu một mốc lịch sử khi xây dựng đửn và lý do trồng chín cây với ý nghĩa con số 9 là trường cửu, trường tồn với thời gian. Một số nơi như chùa Láng cũng có chín cây muỗm nhưng tuổi thọ thì không sánh được với những cây ở đửn Voi Phục. Kết quả điửu tra xác định, tuổi của cả chín cây muỗm nà y và o khoảng 700 năm. Cây nhử nhất có chu vi thân 2,92m, cao 17m; cây to nhất là 5,20m và 29m. Hiện trong đửn có tám cây muỗm ở trong khuôn viên. Do biến động của xã hội mà diện tích đửn Voi Phục đến nay chỉ còn hơn 2.000m2, cây muỗm còn lại giử đã ở ngoà i khuôn viên đửn, nằm đối diện với cửa chính bên kia đường Thụy Khuê trong khu vực nhà dân...