Nhà hát múa rối độc đáo trên tầng 4
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 10:56, 05/12/2012
 |
| Không chỉ được xem, khán giả nước ngoà i còn được tận tay sử và điửu khiển con rối. Ảnh: Bình Minh. |
Trò đua xe đang đến hồi kết thúc, hai xe máy nhử xíu là m bằng gỗ, mỗi bên chở ba người văng đi và nổi bồng bửnh trên mặt nước, bỗng bị sập nguồn điện. Nhóm học sinh Malaysia ngồi bên dưới nhao nhao vì đang hay lại mất hứng. Buổi diễn tạm dừng và i phút để chủ nhà khắc phục sự cố. Xong xuôi, nhóm học sinh quốc tế lại rú lên cười khi các nhân vật rối nước bất ngử phun nước và o người họ...
Suất diễn kéo dà i 30 phút kết thúc, nhóm học sinh được lội hẳn và o hồ nước để tự tay điửu khiển rối. Tò mò và thích thú, các bạn nhử thay nhau cho chú rùa, trâu hay chú Tễu cử động. Các vị khách còn được nghệ nhân giảng giải cách là m rối. Trước đó, họ cũng được nghe chủ nhân chia sẻ vử dòng họ 7 đời là m rối nước cùng những kỷ niệm lưu diễn nước ngoà i của mình.
Sân khấu rối nước mini trên tầng 4 ngôi nhà ở Khâm Thiên (Hà Nội) của nghệ sĩ Phan Thanh Liêm, 47 tuổi, vừa ra mắt đã thu hút nhiửu đoà n khách, đặc biệt là người nước ngoà i. Bể nước nhử hình bán nguyệt được quây bằng tôn, mái đình đử, nổi trên mặt nước là những mảng bèo. Khác với thủy đình ở những nhà hát múa rối, thủy đình của hậu duệ đời thứ 7 trong gia đình là m múa rối ở Nam Định nà y có thêm cây đa và khóm tre và ng.
Lý giải cho tiểu cảnh ấy, người đà n ông dáng cao ráo cho biết muốn giới thiệu cả lịch sử và những nét đặc trưng của người Việt với bạn bè quốc tế. "Cây đa, bến nước sân đình" hay "tre và ng Thánh Gióng" đửu là hình ảnh quen thuộc và ăn sâu và o tiửm thức của mỗi người Việt. Bởi vậy, ngoà i việc biểu diễn các trò, anh còn muốn quảng bá văn hóa.
 |
| Tiết mục rối đua xe máy được khán giả yêu thích, đặc biệt là trẻ em. Ảnh: Bình Minh. |
Theo anh Liêm, từ những năm 2000, anh đã công bố mô hình độc diễn rối nước, nhưng do nhà chật, không có chỗ diễn nên không thể phát triển được. Thông thường mỗi buổi diễn cần rất nhiửu người, đôi khi 2-3 người mới điửu khiển được một con. Rối nước được thiết kế có đế bằng gỗ cùng các phụ kiện lắp ghép bên trong nên rất nặng. Người điửu khiển cần có sức khửe và tập trung để di chuyển con rối uyển chuyển, nhịp nhà ng.
Để buổi diễn không "cồng kửnh", anh Liêm đã cải tiến con rối với đế bằng cao su. Vì thế anh có thể dễ dà ng điửu khiển một lúc 2 con rối, thậm chí cả đội hình múa gồm 8 cô tiên. Với sáng tạo ấy, anh "tung hoà nh" trên sân khấu mini của riêng mình tại nhà và vi vu một mình lưu diễn trời Tây.
 |
| Thủy đình mini trên tầng 4 nhà anh Liêm. Ảnh: Bình Minh. |
Ngoà i cải tiến để rối nhẹ hơn, anh Liêm cũng sáng tạo thêm nhiửu nhân vật và lồng ghép những vấn đử xã hội quan tâm như đua xe và o bà i biểu diễn của mình. Anh cho hay thường đưa nhiửu trò dân gian, truyửn thống ra nước ngoà i diễn. So với những trò ấy, mà n đua xe máy được đón nhận hơn cả.
Để có suất diễn 30 phút hoà n hảo, nghệ sĩ rối nước Thà nh Nam nà y tâm sự, anh luôn phải chuẩn bị chu đáo. "Phải kiểm tra các con rối xem có bị trục trặc gì không. Nhiửu khi không để ý dây thép bị đứt hay gãy cũng là m buổi diễn bị gián đoạn. Ngoà i ra tôi cũng phải thuộc nhạc để nhớ đoạn nà o nhịp điệu nhanh để có động tác nhanh và ngược lại", anh Liêm chia sẻ.
Sân khấu lưu động của anh Liêm có thể gấp gọn và mang theo anh mỗi chuyến sang nước ngoà i. Hà nh lý mỗi lần đi diễn ở Đức, Ba Lan, Pháp, Nhật, Hà n Quốc... có tới 100 kg. Có lần sang Pháp, mấy hòm "đồ nghử" bị thất lạc trong khi hôm sau anh có suất diễn. Vé đã được bán đi, băng rôn, quảng cáo treo đầy đường, các hãng thông tấn cũng đưa tin.
"Lần đó, tôi lo không ăn ngủ được. Sau nhử mối quan hệ của ban tổ chức với sân bay, tôi đã tìm thấy chúng ở kho hà ng. Đó là lần tôi thót tim nhất", anh Liêm nhớ lại.
Kỷ niệm lần sang Hà n Quốc cũng khiến anh không thể quên. Trời mưa, khán giả được phát áo mưa và từ tốn xếp hà ng và o xem. Trong lúc diễn, không gian tuyệt đối được giữ im lặng để người xem cảm thụ nghệ thuật và nghệ sĩ không bị phân tâm. Sau buổi diễn, nhiửu khán giả, đặc biệt là những người trẻ đã tới xin chữ ký anh và bà y tử cảm kích khi lần đầu tiên được xem múa rối.
Sinh ra và lớn lên trong gia đình có bố là nghệ nhân Phan Văn Ngải ở phường rối Nam Trực (Nam Định), anh Liêm may mắn được tiếp xúc với rối nước từ lúc ấu thơ. Gia đình có truyửn thống điêu khắc nên anh đã mà y mò quan sát bố để tự là m cho mình những pho tượng gỗ bé xíu. Trong ký ức của người nghệ sĩ nà y, ngà y nhử anh thường cùng bố đi bộ gánh tượng, rối đến chợ Viửng bán. Lớn hơn một chút, anh bắt đầu đam mê rối nước sau những lần xem biểu diễn ở thủy đình là ng. Trong số 7 anh chị em, Liêm mê rối nhất và đến giử cũng chỉ có anh cùng một người anh trai khác ở Nam Định là sống với nghử.
Bố anh cũng có một đoà n rối riêng từng biểu diễn nhiửu nơi ở nước ngoà i nhưng sau đó không trụ được vì không cân đối được thu chi. à tưởng độc diễn của anh Liêm từng bị bố và nhiửu người ngăn cản vì có vẻ "viển vông". Quyết tâm cải tiến và sáng tạo, anh đã cho ra đời mô hình độc diễn độc đáo nhất trong là ng rối Việt Nam.
 |
| Anh Liêm cùng con trai ra chà o khán giả sau khi kết thúc mà n biểu diễn. Ảnh: Bình Minh. |
Vừa trở vử sau một tháng được mời sang Hà n Quốc biểu diễn, anh Liêm bận rộn chăm chút cho sân khấu nhử của mình. Cậu con trai thứ hai mới 4 tuổi nhưng rất đam mê rối. Mỗi khi bố có chương trình, cậu bé đòi được cùng bố biểu diễn và i phân đoạn nhử. Khác với cậu út nà y, cậu anh cả không "mặn mà " với công việc của bố lắm.
Tất bật đón các đoà n khách nước ngoà i tới nhà xem rối, anh Liêm còn phục vụ cả ăn uống nếu khách có nhu cầu. Hiện tại, giá vé và o cửa vẫn ở mức "ngoại giao" vì anh Liêm đặt mục tiêu duy trì và bảo tồn văn hóa lên hà ng đầu. Sắp tới, anh sẽ đưa và o thử nghiệm các tiết mục múa rối có chủ đử và kịch bản rõ rà ng, không đơn thuần chỉ là trò như hiện tại.
"Tôi muốn khán giả không chỉ được xem, được tận tay sử và o rối mà còn được tìm hiểu vử cuộc sống của gia đình nghệ sĩ, cùng và o bếp và thưởng thức đồ ăn Việt. Nhử vậy, họ không chỉ có kiến thức mà còn hiểu thêm vử múa rối truyửn thống", anh Liêm cho hay.