Nhà Hà Nội xưa và nay
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 11:50, 11/12/2012
Nhiửu cư dân đang sinh sống tại khu 36 phố phường không muốn chuyển đi đâu bởi sự tiện nghi vử điửu kiện sống tại khu vực nà y. Vậy sự đặc biệt gì đã níu chân họ lại?
Một góc phố cổ xưa.Khu phố cổ 36 phố phường của Hà Nội được giới hạn bởi đường Hà ng Đậu ở phía Bắc, phía Tây là đường Phùng Hưng, phía Đông là đường Trần Nhật Duật và Trần Quang Khải, phía Nam là đường Hà ng Bông, Hà ng Gai, Cầu Gỗ, Hà ng Thùng.
Khu phố cổ được biết đến hiện nay được thiết kế và quy hoạch theo phong cách kiến trúc Pháp với mạng lưới đường hình bà n cử, nhưng dấu vết lịch sử thì lại in đậm ở nhiửu lớp văn hoá chồng lên nhau.
Các phố được ngăn với nhau bởi những chiếc cổng lớn xây như bức tường mà bử rộng chiếm cả mặt đường, ban đêm được đóng một cách nghiêm ngặt. Trong mỗi phố là những dãy nhà san sát là m theo kiểu chồng bao diêm mà hiện nay chúng ta còn thấy ở các phố Hà ng Buồm, Hà ng Bạc, Hà ng Ngang, Hà ng Đà o... Các dãy nhà nà y vừa là nhà ở lại vừa là cửa hiệu.
Dưới thời nhà Lý, nhà Trần, Phố cổ Hà Nội bao gồm nhiửu phường trong tổng số 61 phường thời đó. Và o thời Lê, đầu thế kỷ XVI, Hà Nội trở thà nh Đông Kinh, khắp nơi đổ vử buôn bán là m ăn trong 36 phường lúc bấy giử, và dần dần, nơi đây chính là khu Phố Cổ thời nay.
Từ đời Lê (thế kỷ XV), nhiửu người Trung Quốc được phép cư trú ở Thăng Long (Hà Nội), họ rủ nhau đến là m ăn buôn bán ở phố Hà ng Ngang (xưa kia ở hai đầu phố có dựng hai cái cổng chắn ngang đường, tối đến đóng lại). Do đó thà nh tên Hà ng Ngang.
Khu phố cổ Hà Nội là một quần thể kiến trúc độc đáo, mang nặng bản sắc dân tộc Việt, có sắc thái đặc trưng của một khu dân cư sản xuất chủ yếu là nghử thủ công truyửn thống. Nơi đây diễn ra đồng thời nhiửu hoạt động trong đời sống hằng ngà y của cư dân đô thị như sinh sống, bán hà ng sản xuất, lễ hội, nghỉ ngơi, vui chơi giải trí, tạo nên một sức sống mãnh liệt để khu phố cổ tồn tại vĩnh viễn và phát triển không ngừng.
Sau khi thực dân Pháp đánh chiếm Hà Nội, quy hoạch Hà Nội bắt đầu có sự thay đổi. Khu phố cổ có nhiửu thay đổi mạnh mẽ, đường phố được nắn lại, có hệ thống thoát nước, có hè phố, đường được rải nhựa và có hệ thống chiếu sáng, nhà cửa hai bên đường phố được xây gạch lợp ngói. Bên cạnh những nhà cổ mái ngói xuất hiện các ngôi nhà có mặt tiửn được là m theo kiểu cách Châu à‚u.
Khu phố cổ Hà Nội từ 1954-1985, dân cư có sự thay đổi, nhiửu gia đình từ chiến khu trở vử được bố trí và o ở khu phố cổ. Kể từ đó số hộ ở trong mỗi số nhà cứ tăng dần lên từ một hộ đến hai, ba hộ, rồi mỗi hộ gia đình lại phát triển thêm theo kiểu tam đại, tứ đại đồng đường...Sự méo mó của những ngôi nhà tại khu vực nà y cũng bắt đầu từ đó.
Phố cổ ngà y nay có nhiửu không gian vẫn được giữ lại vẹn nguyên. Khu phố cũCùng song song phát triển với khu phố cổ còn có khu phố cũ. Nhưng điểm khác biệt lớn nhất của khu phố cũ là những biệt thự được hình thà nh để phục vụ cho người Pháp ở, là m việc khi xâm lược Việt Nam.
Những biệt thự kiến trúc Pháp cổ đã là m nên vẻ đẹp riêng cho những con đường Hà Nội.Năm 1883, người Pháp bắt đầu lên kế hoạch xây dựng lại thà nh phố. Dựa trên các khu phố Hà Nội vốn có, những kiến trúc sư người Pháp vạch thêm các con đường mới, xây dựng các công trình theo hướng thích nghi với môi trường sở tại, tạo nên một phong cách ngà y nay được gọi là kiến trúc thuộc địa. Khu vực đô thị do người Pháp quy hoạch và xây dựng gồm ba khu: nhượng địa, thà nh cũ và nam hồ Hoà n Kiếm, ngà y nay mang tên chung là khu phố cũ, hay khu phố Pháp.
Khu nhượng địa mang hình chữ nhật được giới hạn bởi các con phố Bạch Đằng, Trà ng Tiửn, Lê Thánh Tông, Trần Nhân Tông và Nguyễn Huy Tự hiện nay. Vốn là đồn thủy quân của Hà Nội cổ, đến năm 1875, khu vực nà y được nhượng lại cho quân đội Pháp xây doanh trại, dinh thự và bệnh viện. Những công trình kiến trúc ở đây có mái lợp ngói đá đen, hà nh lang xung quanh, nhà cuốn hình cung. Dinh thự Tổng tham mưu trưởng quân Pháp, ngà y nay là Nhà khách Bộ Quốc phòng xây dựng trong khoảng thời gian 1874 đến 1877. Bệnh viện Lanessan, hiện là Quân y viện 108 và Bệnh viện Hữu Nghị, khánh thà nh năm 1893.
Khu thà nh cũ gồm các phố Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Hoà ng Diệu, Điện Biên Phủ, Lê Hồng Phong, Chu Văn An, Trần Phú. Những con đường ở đây rộng, dà i và được trồng nhiửu cây xanh. Các biệt thự mang kiến trúc miửn Bắc nước Pháp với trang trí cầu kử³, tỷ mỉ. Một công trình kiến trúc tiêu biểu và quan trọng của khu thà nh cũ là Phủ Toà n quyửn, ngà y nay là Phủ Chủ tịch, được xây dựng trong khoảng 1900 đến 1902.Khu nam hồ Hoà n Kiếm cũng là một hình chữ nhật với hai cạnh dà i là phố Trà ng Thi “ Trà ng Tiửn và phố Trần Hưng Đạo, hai cạnh ngang là phố Phan Bội Châu và phố Phan Chu Trinh. Khu vực nà y được xây dựng đồng thời với khu thà nh cũ song quy trình quy hoạch có chậm hơn do phải giải tửa nhiửu là ng xóm. Một công trình quan trọng của thà nh phố là Nhà hát Lớn nằm ở đầu phố Trà ng Tiửn, được xây từ 1902 tới 1911, theo mẫu Opéra Garnier của Paris.
Kiến trúc Pháp len lửi khắp không gian phố cổ.Kiến trúc Pháp thường được xem như một di sản của Hà Nội, nhưng ngà y nay đã phải chịu nhiửu biến đổi. Những công trình cao tầng và các ngôi nhà giả phong cách Pháp là m khu phố cũ trở nên khó nhận diện. Bên cạnh đó, nhiửu thửa đất được sát nhập để xây dựng các cao ốc khiến cảnh quan bị phá vỡ. Những hà ng rà o thấp dọc các con phố, những mà u sắc tiêu biểu “ tường và ng và cửa gỗ mà u xanh “ cũng bị thay đổi và che lấp bởi các biểu hiệu quảng cáo. Hiện Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội với sự giúp đỡ của vùng àŽle-de-France đang triển khai dự án bảo tồn và phát triển khu phố nà y.
Chia sẻ của một kiến trúc sư cho rằng, điửu quan trọng nhất trong việc sử dụng nhà ở là mỗi người thửa mãn được nhu cầu hà i hòa với bản thân, quan tâm đến tính hữu dụng của ngôi nhà hơn là hình thức của ngôi nhà . Phải chăng vì điửu nà y, mà tại các khu đô thị mới, nhiửu biệt thự tiửn tỷ đang bị bử hoang cho cử dại mọc mà không có người đến ở...
Có lẽ vì thế, mà dù còn nhiửu vấn đử, nhưng khu phố cổ, và khu phố cũ vẫn đang tồn tại để tạo nên diện mạo một Hà Nội vừa cổ kính, vừa hiện đại và mang tính lịch sử, văn hóa đặc biệt. Dấu ấn vử nhà ở tại Hà Nội nhử đó cũng đặc biệt hơn..