Phố Hà ng Bạc - Nét quyến rũ của Phố cổ Hà Nội
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 11:06, 28/03/2013
Cộng với những di tích lịch sử được dựng lên ở con phố nà y là m cho Hà ng Bạc vừa cổ kính vừa tâm linh. Điửu nà y khác hẳn với bất cứ một con phố nà o ở Châu á. Thế mới biết tại sao khách du lịch quốc tế khi đến Hà Nội bao giử họ cũng chọn Hà ng Bạc là m điểm dừng chân lâu nhất.
Cho đến nay người ta vẫn chưa thấy cuốn sách nà o nghiên cứu của các chuyên gia sử học ghi chép niên đại ra đời của phố hà ng bạc. Nhưng theo tấm bia ghi ở đình Dũng Hãn (số 42 Hà ng Bạc) thì phố Hà ng Bạc ra đời và o thời nhà Lê. Thời Pháp thuộc - Phố Hà ng Bạc còn có tên tiếng Pháp là Rue de changeurs (tức là phố Đổi Bạc hay phố của những người nhiửu tiửn). Những ngà y ấy phố Hà ng Bạc là nơi tập trung những người thợ tinh xảo trong kử¹ thuật chế tác đồ và ng bạc của đất kinh kử³. Những người là m nghử nà y ngoà i một số người dân Hà Nội gốc còn phần lớn là những cư dân cuả 3 là ng khác di cư đến: dân là ng Châu Khê (huyện Hưng Yên, chuyên đúc bạc đổi tiửn), dân là ng Định Công Thượng (huyện Thanh Trì - Hà Nội, chuyên Đồ Đậu) và dân là ng Đồng Xâm (nổi tiếng với nghử chạm bạc). Sở dĩ có chuyện những người dân ở nơi khác vử đây lập nghiệp là vì: và o thế kỷ 15, quan thượng thư bộ lại Lưu Xuân Tín - vốn là người là ng Châu Khê được triửu đình nhà Lê giao cho việc lập xưởng đúc bạc nén tại kinh thà nh Thăng Long (tức Hà Nội ngà y nay), lúc bấy giử bạc nén được dùng là m đơn vị tiửn tệ để trao đổi. ông đã đưa thợ ở Châu Khê tới kinh thà nh lập xưởng đúc bạc.
Dần dần cùng với nghử đúc Bạc, thợ Châu Khê là m cả nghử thợ trang trí và ng bạc. Đến đầu thế kỷ 19, dưới triửu Nguyễn, xưởng đúc bạc nén chuyển và o Huế, nhưng phần lớn thợ Châu Khê vẫn ở lại Thăng Long là m nghử kim hoà n. Họ lập thà nh phường thợ tại phố Hà ng Bạc ngà y nay. Lúc nà y do việc phải tuyển gấp người để chuyên phục vụ nhu cầu đúc bạc cho vua quan, nho sử¹ và xây dựng nhà cửa nên những người thợ và ng bạc ở Định Công và Đồng Xâm cũng tới đây lập nghiệp. Người ta chuyên sản xuất, buôn bán kể cả đổi bạc nén lấy bạc vụn. Đây cũng là sự giải thích vì sao phố Hà ng Bạc còn có tên là phố Đổi Bạc. Dân các là ng đến Hà ng Bạc theo họ hà ng, là ng xóm với nhau, và họ sống quần cư tại một điểm, một phường. ở mỗi là ng lại chuyên một nghử, vì thế mới có chuyện ở con phố dà i ấy có người thì chuyên sản xuất, người thì chuyên mua bán... là m cho con phố nà y lúc nà o cũng tấp nập. Điửu thật thú vị ở Phố hà ng Bạc là bên cạnh sự vương giả ấy, còn có một cái gì đó sâu lắng lạ thường: Những ngôi nhà hình ống và những mái nhà chồng diêm, với mái ngói cong, lô xô và mửm mại đã tạo cho Hà ng Bạc một nét duyên riêng giữa rất nhiửu những con phố cổ của Hà Nội. Cộng với những di tích lịch sử được dựng lên ở con phố nà y là m cho Hà ng Bạc vừa cổ kính vừa tâm linh. Điửu nà y khác hẳn với bất cứ một con phố nà o ở Châu á.
Thế mới biết tại sao khách du lịch quốc tế khi đến Hà Nội bao giử họ cũng chọn Hà ng Bạc là m điểm dừng chân lâu nhất. Chẳng thế mà Jacques - một kiến trúc sư người Pháp khi đến Hà ng Bạc đã mê tít lối kiến trúc của những ngôi nhà cổ ở đây. Những ngôi nhà hình ống với bử dà i, rộng tuy có hạn, nhưng lại vẫn tạo được khoảng không gian, ở đó có nơi để thử cúng, có nơi để nghỉ ngơi, sản xuất và buôn bán, nhưng vẫn rất thông thoáng có đủ lượng ánh sáng chiếu và o. Nhà chồng diêm thì khác hẳn: là loại nhà hai tầng không hoà n toà n với gác xép có cửa giả hay cửa cỡ nhử hoặc cửa tròn mở ra phố. Loại nhà nà y ngoà i mái ngói nghiêng xuống mặt phố còn có mái tranh vẩy thêm ra hè. Hai đầu hồi xây và i ba bậc, có đường chỉ hay đường triện đơn giản. Bử nóc hai mái hơi cong lên ở hai đầu và gử trang trí. Kết thúc ở hai đầu góc mái là cái đầu xây trang trí gạch bằng chỉ. Với lối kiến trúc nà y là m cho phố Hà ng Bạc khác hẳn với những con phố khác của Hà Nội. Những di tích lịch sử ở phố Hà ng Bạc cũng được thống kê là nhiửu nhất trong các phố cổ của Hà Nội, nổi tiếng là đình Dũng Hãn, đình Trương Thị, đình Kim Ngân... ông cụ trông coi đình Dũng Hãn cho biết: Đình Dũng Hãn có niên hiệu Cảnh Hưng thứ 44, được xây dựng và o cuối thế kỷ 18. Đây là ngôi đình rộng nhất ở phố cổ Hà Nội, ở chính giữa dùng để thử Linh Lang Vương, bên ngoà i có miếu thử thần nữ. Mỗi ngôi đình ở phố Hà ng Bạc được gắn với một dòng họ riêng.
Ngà y xưa khi người dân ở các là ng lên đây lập nghiệp, họ đã đửu dựng một ngôi đình để là m nơi hội họp, tế lễ. Ví dụ như người dân là ng Châu Khê khi lên đây đã dựng ngôi đình Trương Thị và đình Kim Ngân để hội họp, cho đến cuối thế kỷ 19, khi dân là ng Châu Khê lên lập nghiệp ngà y cà ng đông thì ngôi đình Trương Thị và đình Kim Ngân không đủ chỗ cho dân là ng hội họp tế lễ nên họ đã mua Nội Miếu ở thà nh Hà i Tượng (nay là số 30 phố Hà ng Giầy) để là m đửn thử Vọng. Dân là ng Định Công thì lập đửn thử 3 ông tổ nghử Kim Hoà n là : Trần Điửn, Trần Điện và Trần Hoà n, và hà ng năm cứ và o ngà y 12/2 âm lịch dân là ng Định Công lại mở hội tưởng nhớ công lao 3 người thầy nghử Kim Hoà n. Người là ng Đồng Xâm lên đây ít nên chưa có điửu kiện lập đình miếu. Nên hà ng năm và o ngà y giỗ tổ người dân là ng Đồng Xâm ở Hà Nội đửu vử là ng dự hội. Cuộc sống thời mở cửa đã có những điửu khác xưa rất nhiửu, song những người thợ kim hoà n ở phố Hà ng Bạc vẫn luôn là m ra những sản phẩm và ng bạc tinh xảo.
Trên các đồ và ng bạc ấy người ta dễ nhận thấy hai đặc điểm nổi bật là tạo dáng nghệ thuật và tạo văn rất tinh xảo, sinh động là m hấp dẫn ngà y cà ng đông khách du lịch đến thăm quan và mua sắm. Tuy nhiên trong dòng người tấp nập đến phố Hà ng Bạc ấy cón có rất nhiửu người tới những ngôi đửn tự xưa thắp nén nhang cầu mong những điửu tốt đẹp.