Thung lũng trường thọ trên nóc nhà  xứ Mường

Hơn 100 tuổi vẫn lao động

Lên Lũng Vân mùa nà o cũng khó như lên trời vậy! Những con dốc dà i, quanh co cứ thế nối tiếp nhau lên tới tận đỉnh núi. Hai bên sườn núi mây trắng lởn vởn ôm ấp lấy những tảng đá vôi nhấp nhô, chốc chốc lại theo gió bay lướt và o người đi đường khiến chúng tôi cữ ngỡ đây là  chốn "bồng lai tiên cảnh". Lũng Vân hiện ra trong văn vắt. Những ngôi nhà  của người Mường len lẩn trong nắng và ng. Có lẽ vì địa thế hiểm trở mà  bấy lâu nay mảnh đất Lũng Vân nà y vẫn được người ta coi là  nghèo truyửn kiếp. Nhiửu gia đình vẫn còn chạy ăn từng bữa thế nhưng con người nơi đây lại có tuổi thọ sánh ngang trời đất.

Gió từ trên núi thổi xà o xạc từng cơn qua những nương ngô, nương đậu, thốc mớ váy Mường của cụ Mỉ đang mải mắng trâu dưới thung lũng bay lơ phơ. Hửi vử "thói quen" sống lâu, sống thọ ở nơi được mệnh danh "cõi tiên trần thế", "báu vật thượng đế đánh rơi" nà y cụ Mỉ (90 tuổi) cứ rỉ rả như đã quen thân chúng tôi tự lâu lắm: "Bà  không nhớ được đâu, chắc cũng phải hà ng chục người sống hơn trăm tuổi đấy".

Nói đoạn bà  cụ giơ hai bà n tay khô, ngoằn ngoèo lên lẩm bẩm: "Cụ Mí nà y, cụ à“n nà y, cụ Xuẩn nà y... Mửi cái đầu quá, bà  không nhớ được hết đâu, chắc tại già  rồi đấy. Nếu muốn biết thì chú lên gặp cán bộ đi". Sống đến cái tuổi đó đa phần phải bấu tường mà  đi, mắt mử chân chậm, vịn nhử con cháu còn nói gì đến trí nhớ. Vậy mà  cụ Mỉ ngà y ngà y vẫn bám đuôi trâu đi khắp thung lũng, thậm chí còn vượt qua cả những tảng đá tai mèo sắc lẹm tỉa ngô... âu cũng là  chuyện phi thường!

Lũng Vân hay Thung Mây còn có tên gọi xa xưa là  Mường Chậm. Cái tên Lũng Vân, có lẽ được bắt nguồn từ đặc trưng của một thung lũng với bốn bử là  núi cao dựng đứng quanh năm được mây bao phủ, là  một trong 4 Mường lớn nhất của tỉnh Hòa Bình. Biết chúng tôi đến tìm hiểu vử những người sống trường thọ, ông Аinh Văn Dứng tự hà o: "Chẳng nơi đâu mỗi độ tết đến, xuân vử lại được chủ tịch nước tặng quà  nhiửu như ở Lũng Vân nà y cả". Lật dở cuốn sổ ghi năm sinh của các cụ trong xã ông Dứng tiếp: "Xã nà y có tới 70 người trên 80 tuổi, trong đó có gần 20 người trên 100 tuổi. Аây là  số liệu cũ, bây giử chắc chắn còn nhiửu cụ hơn 90 tuổi nữa. Người thọ nhất là  cụ Аinh Thị Huệ, sinh năm 1897. Nhưng cụ đã mất và o năm 2011 rồi, trước đây cũng có 2 cụ ở xóm Chiửng mất lúc 112 tuổi".

Theo lời chỉ dẫn, chúng tôi đến gia đình cụ Hà  Thị Mỉ (xóm Bục, Lũng Vân) năm nay cụ Mỉ vừa bước qua tuổi 100. Nhà  cụ Mỉ nằm xum xúp bên sườn núi, thỉnh thoảng là  tiếng lợn cắn nhau, rồi chạy đập và o chân nhà  sà n lịch kịch. Trong nhà  tối như hũ nút. Ngay cả những người tinh mắt cũng phải cố căng ra mới định vị những đồ đạc trong nhà . Vậy mà  cụ Mỉ vẫn ngồi khâu vá những tấm váy bị rách do gai rừng cà o những ngà y lên rẫy. Với giọng nói nhanh pha trộn giữa tiếng Kinh và  Mường nhưng chúng tôi vẫn nhận ra đó là  một lời mời uống nước của cụ Mỉ.

Người cháu đích tôn của cụ Mỉ năm nay đã hơn 40 tuổi vừa pha trà  vừa nói: "Аây là  chè của cụ tự lên rừng hái đó. Аã hơn 100 tuổi nhưng thỉnh thoảng cụ vẫn lên rừng hái chè rồi tự xao. Mà  cây chè là  những cây cổ thụ và i trăm năm, phải trèo lên mới hái được đấy".

Ngà y còn trẻ cụ Mỉ có tiếng là  đẹp nhất vùng, đẹp như bông hoa rừng đang độ. Mà  cũng chỉ biết là  cụ đẹp thế, chứ có ai tưởng tượng được vì sao ở cái nơi "cùng trời cuối đất" quanh năm đói khổ, cụ lại đẹp nhường kia?

Nhắc đến thời trẻ, cụ Mỉ rực sáng đôi mắt: "Tôi lấy chồng lúc 15 tuổi, rồi sinh một mạch 7 người con cho ông ấy. Sau nà y cũng là m cán bộ. Năm 1975 tôi là m chi hội trưởng hội phụ nữ xóm, được cả giấy khen kia kìa". Hửi cụ có bao nhiêu cháu chắt cụ Mỉ chỉ biết cười rồi lắc đầu: "Không nhớ được đâu, đông lắm. Chỉ biết là  ngà y tết tất cả chúng nó tụ tập, trong nhà  đứng không hết còn phải đứng ra sân. Thịt mấy con lợn ăn có 2 bữa là  hết cả rồi".

Cả đời cụ chưa từng dùng một viên thuốc tây nà o cả.

Anh Bùi Văn Thắng, bí thư đoà n xã Lũng Vân trong vai trò người phiên dịch đưa chúng tôi lên gặp cụ Hà  Thị Xuẩm (99 tuổi). Tiếng than củi nổ lách tách, khói bếp nghi ngút khiến căn nhà  vắng người của cụ trở nên ấm cúng. Bên ánh lử­a bập bùng, người phụ nữ sống vắt qua hai thế kỷ như là  chỗ dựa, biểu tượng tinh thần cho con cháu. Hì hụi chuẩn bị bữa cơm chiửu cho cả nhà  cụ Xuẩn nói: "Chúng nó lên nương, lên rẫy hết rồi. Bây giử bà  không lên nương nữa, chỉ loanh quanh ở nhà  nấu cơm, nuôi lợn thôi. Già  rồi chẳng là m được nữa đâu".

Chiửu đã chạng vạng, con cháu cụ Xuẩn cũng trở vử nhà  sau một ngà y là m việc mệt mửi. Con dâu cả của cụ cũng ngoà i thất thập, mời chúng tôi chén nước được pha từ lá rừng, bà  kể: "Mế tôi ham là m lắm, đã 100 tuổi rồi mà  cứ đòi lên rẫy là m cùng con cháu. Mấy ngà y trước đòi lên nhưng chúng tôi không cho, mế dỗi không ăn cơm đấy". Ngà y nà o cụ Xuẩn cũng dậy sớm hơn con cháu để chuẩn bị cơm sáng cho cả nhà . Hà ng ngà y chẳng khi nà o cụ ngồi yên, nấu cơm xong lại nấu cám, băm bèo cho lợn. Cụ Xuẩn bảo, không là m là  tối không sao ngủ được, đau cái lưng, mửi cái chân. Ở cái tuổi gần đất xa trời nhưng rất hiếm khi cụ phải dùng thuốc tây. Duy nhất có 1 lần phải uống thuốc tây đã cách đây 30 năm, ngà y cụ bị đau dạ dà y.

Bí quyết trường thọ

Аi khắp thung lũng trường thọ, trò chuyện với các già  là ng, gặp ai chúng tôi cũng đặt câu hửi: Bí quyết trường thọ? Nhưng đửu nhận được những nụ cười hiửn hậu, mộc mạc và  nói không có bí quyết gì cả, chỉ là  "dậy sớm cùng ông mặt trời rồi đi là m nương, là m rẫy". Lũng Vân là  sự hòa  hợp của ba con suối lớn: Suối Hượp, suối Trong và  Suối Miêu. Người trong bản bao đời dùng nước đó sinh hoạt, tất cả đửu từ núi, từ rừng.

Ngà y nà o cụ Xuẩn cũng dậy sớm hơn con cháu để chuẩn bị bữa sáng cho cả nhà .

Аiửu đặc biệt, người Lũng vân không bao giử ăn gan động vật. Trà  uống hà ng ngà y của người Lũng Vân đửu là  các vị thuốc được lấy trong rừng vử phơi khô rồi đun lên. Loại nước nà y được người Lũng Vân dùng để chống chọi với thời tiết khắc nghiệt. Mùa hè uống sẽ hạ nhiệt nhanh chóng, cảm giác mát lạnh, mùa đông lại có thể giữ ấm cho cơ thể rất tốt trước cái lạnh khiến nước đóng băng (nhiệt độ của Lũng Vân luôn thấp hơn nhiệt độ vùng khác 7 độ C). Cuộc sống biệt lập với bên ngoà i, gần như théo lối "tự cung tự cấp" nên ông nhiễm môi trường chưa bao giử xuất hiện.

Cụ Hà  Thị Mí sống hơn 100 tuổi, ở cái tuổi mà  nhiửu người phải sống bằng thuốc, dựa và o thuốc thì cụ chưa từng dùng 1 viên thuốc từ ngà y sinh ra. Cụ kể: "Cả đời bà  chưa bao giử uống thuốc tây cả. ửm đau cũng hiếm khi lắm, chắc ông giời cũng thương nên không bắt ốm. Nếu ốm thì lấy sức đâu mà  nuôi con? Bà  nhớ, cách đây cũng 30 năm rồi. Hồi đó bà  bị trượt dốc ngã gãy tay, thế mà  vử nhà  bó lá rồi cũng khửi, chẳng phải lên trạm xá hay đi viện gì cả".

Phải đặt chân đến Lũng Vân mới cảm nhận được cuộc sống nơi đây thật tinh khiết, không chút bụi bẩn. Với chúng tôi, ở Lũng Vân chẳng có liửu thuốc thần tiên nà o ngoà i sự thanh thản vử tâm hồn. Cụ Xuẩn, cụ Mí, cụ à“n... cũng như hầu hết những người dân sống trong cái thung lũng bình yên nà y, họ gần như tách biệt với cuộc sống hối hả ngoà i kia. Dù vẫn đói khổ, vẫn còn lo ăn từng bữa nhưng họ vẫn lặng lẽ sinh ra, lặng lẽ lớn lên như cây rừng, cao mãi, cao mãi phủ bóng xuống lòng thung lũng.

CSTC