Cây phượng trắng duy nhất ở Việt Nam
Media - Ngày đăng : 10:08, 29/07/2014
Đầu hè vừa rồi, bạn tôi ở Hải Phòng điện thoại và o bảo: Mua giúp chục quả Phượng trắng gửi cho mình ươm trồng. Ngoà i nà y Rợp trời hoa Phượng đử, có thêm Phượng trắng sẽ thú vị lắm!. Chủ nhật nọ, tôi đến thăm gia đình TS Hà Ngọc Mai, nhưng chị đi siêu thị, chỉ gặp TSKH Trần Hà Anh - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ & Môi trường của Quốc hội. Tôi hửi, chị nhà còn nhiửu quả Phượng trắng không, TS Hà Anh bảo, lát nữa nhà tôi vử anh hửi xem sao. Tôi quen TS Trần Hà Anh từ năm 1991, khi anh là m Viện trưởng Viện nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt trong một dịp giao lưu thể thao. Không ngử, Nhà khoa học nổi tiếng ngà nh Hạt nhân nà y chơi bóng bà n rất điệu nghệ và ấn tượng. Lối chơi của anh đậm phong cách Pháp lịch lãm và đẹp mắt. Nói chuyện một hồi, tôi xin phép TS Hà Anh ra chụp cây Phượng trắng. Năm nay rét đậm, kéo dà i, nên Phượng trắng nở muộn và không sung bằng năm ngoái. Đang mải mê chụp ảnh thì TS Ngọc Mai vử.
Tôi liửn bảo, trời đẹp mời Nữ tiến sĩ chụp với Phượng trắng nghen? Đó là người phụ nữ tóc bạc phúc hậu, thông minh, cởi mở và thân thiện. Chúng tôi vừa chụp ảnh, vừa trò chuyện thoải mái như người thân trong gia đình. Tôi hửi, nghe nói chị đi du học, rồi bén duyên với hoa và cao su? Bằng chất giọng Nam bộ trầm ấm, TS Ngọc Mai tâm sự, quê tôi ở Tiửn Giang, từ nhử tôi đã yêu cây lúa và hoa trái quê mình. Năm 1954 được ba cho du học bên Pháp từ lớp 6 đến cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ ở Paris. Năm 1978, vử nước cùng chồng tôi là TS Trần Hà Anh. Chúng tôi muốn mang kiến thức học được để góp phần dựng xây đất nước. Tôi là m việc ở Viện nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt (1978-1983), đã kêu gọi bạn bè ở nước ngoà i giúp đỡ xây dựng Phòng nuôi cấy mô, nhân giống nhiửu loà i hoa Địa lan quý hiếm cho Đà Lạt bằng công nghệ In-vitro. Rất vui, vì người dân Đà Lạt đã đặt tên một loà i địa lan do tôi mang từ nước ngoà i vử và nhân giống là Lan đử Ngọc Mai. Sau nà y vì hoà n cảnh gia đình, tôi xin chuyển vử Viện Nghiên cứu Cao su Miửn Nam. Hơn 10 năm ở đó, tôi đã nhân giống một số loà i cao su năng suất cao, kháng bệnh tốt, thích hợp khí hậu, thổ nhườ¡ng Việt Nam. Chắc chị đà o tạo nhiửu trò giửi - tôi tò mò? Chị bảo, tôi hướng dẫn thực tập cho khá nhiửu sinh viên vử Nuôi cấy mô. Trong đó, người đầu tiên là TS Nguyễn Tiến Thịnh, người cuối cùng là PGS.TS Dương Tấn Nhựt - hiện là Viện phó Viện Sinh học Tây Nguyên. Chị là tác giả Phượng tím thế hệ 9X à - tôi hửi tiếp? TS Ngọc Mai bà y tử, tôi yêu Đà Lạt và nặng nợ với thà nh phố du lịch nổi tiếng nà y.
Được biết, năm 1960 Kử¹ sư canh nông Lương Văn Sáu người Đà Lạt (tốt nghiệp tại Pháp) nhử bạn nước ngoà i gửi tặng mấy quả Phượng tím. à”ng ươm trồng và sống được 3 cây (1 cây gần chợ Đà Lạt, 1 cây trong Công viên Hoa, 1 cây bên nhà hà ng Thủy Tạ) nở hoa rất đẹp, luôn là m ngỡ ngà ng người dân và du khách thập phương, nhưng không đậu quả và khó nhân giống. Tôi trăn trở hoà i. Năm 1995 sau khi nghỉ hưu, tôi sang àšc thăm con gái, thấy nhiửu đường phố, công viên Phượng tím nở tím trời, đẹp vô cùng. Thế là tôi quyết định, hái và i quả Phượng tím, tách lấy hạt bử vô phong bì gởi vử Đà Lạt, vừa gọn nhẹ- rẻ- nhanh- an toà n. Trong 1 tháng gởi 4 lần cho cháu gái Tuyết Lan ươm và o bịch nilon (như ươm hạt hướng dương mà tôi đã từng hướng dẫn). Hơn tháng sau, tôi mang thêm hạt Phượng tím vử Đà Lạt đử phòng sự cố. Rất mừng là hơn 90% hạt Phượng tím đã mọc cây con, thật dễ thương. Tôi lại ươm tiếp toà n bộ số hạt mới mang vử. Lứa đầu tiên, bán gần hết cho Công viên Hoa Đà Lạt, còn một ít tặng bạn bè, người thân. Lứa thứ hai (và cũng là cuối cùng) bán rộng rãi cho mọi đối tượng yêu Phượng tím. Không ngử, 5 năm sau đường Nguyễn Thị Minh Khai (và o chợ Đà Lạt), một số công viên, công sở, khu du lịch... Phượng tím nở tím trời Đà Lạt mỗi độ xuân vử. Điửu đặc biệt, do số lượng nhiửu, trồng sát nhau, được lai chéo nên Phượng tím Đà Lạt (thế hệ 9X và cả 6X) đửu đậu quả. (Trước đây, 3 cây Phượng tổ trồng quá xa nhau, không tự thụ phấn được, nên không đậu quả).
Khi quả chín (vử khô giòn) mới thu hoạch, tách lấy hạt, ươm- trồng, cây con khửe mạnh, lớn nhanh, khoảng 5 tuổi thì nở hoa đồng loạt, đẹp đến nao lòng. Còn sự tích cây Phượng trắng - thưa chị? Với niửm vui không giấu nổi, chị tâm sự, năm 1998 tôi sang àšc du lịch và thăm nuôi cháu ngoại mới sinh. Ngà y gần vử, tôi đến thăm vườn ươm một người àšc, tôi hửi anh ta, có cây gì lạ, quý hiếm không? Anh ta bảo, có cây Phượng trắng nà y quý lắm, đã ghép nó mọc hoang trong rừng với gốc Phượng tím nhà . Tôi nhìn thân và lá nó giống hệt Phượng tím, gần sát gốc có mối ghép, do cây chỉ cao 30cm nên không có hoa. Tôi bán tín bán nghi, đà nh liửu mua với giá 25 đôla, hy vọng nó sẽ nở hoa trắng như anh ta nói. Bay vử Sà i Gòn lúc nửa đêm, tôi liửn bắt xe lên Đà Lạt ngay, để hôm sau trồng luôn Phượng trắng, vì sợ nó chết. Trồng, chăm sóc, nâng niu, theo dõi, ghi chép Phượng trắng như chăm con nít. Chử đợi, hy vọng, chử đợi... mãi đến năm thứ 5 thì nó nở 1 chùm bé tẹo... mầu trắng. Chúng tôi mừng rỡ như trúng số độc đắc. Lại chăm sóc, chử đợi, kiểm chứng. Năm thứ 6 trở đi, mỗi năm nó nở cà ng nhiửu chùm hoa trắng muốt, tinh khôi như áo trắng học trò. Đặc biệt, từ năm thứ 10 đến nay nó nở sung lắm, luôn là m ngạc nhiên, thích thú những ai nhìn thấy nó. Tôi gom hết từng quả (được ít lắm), đang ươm thử, trồng thêm và tặng bạn bè cho nó con đà n cháu đống. Nhưng đến nay, Phượng trắng con chưa chịu ra hoa. Tôi đang nhử TS Nguyễn Thà nh Mến ở Viện Nghiên cứu Lâm Nghiệp Tây nguyên tìm cách nhân giống bằng kử¹ thuật ghép từ cây Phượng trắng mẹ nà y. Phượng trắng, tên khoa học là Jacaranda Alba (thường gọi White Jacaranda) là loà i cây thân gỗ, trồng bằng hạt, 10 tuổi cao khoảng 10-11m, tán lá rộng 6-7m, thường nở hoa và o mùa xuân (từ tháng 1 đến tháng 4), hoa hình ống dà i 4-5cm, nở từng chùm mà u trắng muốt, chi chít hoa thật dễ thương. Khi hoa rụng, trên mặt đất tạo thà nh một thảm hoa trắng rất bắt mắt.
Lúc chia tay, lòng tôi trà o dâng niửm tự hà o và khâm phục, bởi tình yêu của gia đình TS Hà Ngọc Mai với quê hương, đất nước thật sâu nặng. Tôi cà ng xúc động hơn, khi chị tặng 2 cây Phượng trắng con với lời nhắn, vử trồng 1 cây ở vườn nhà , còn 1 cây tặng bạn ở Hải Phòng nha. Cùng với muôn loà i hoa khác, Phượng tím và Phượng trắng đã là m nên thương hiệu Đà Lạt - Thà nh phố Festival Hoa Việt Nam!./.