Vử Sơn La vui Tết độc đáo với "bản du lịch cộng đồng"

Media - Ngày đăng : 22:21, 11/02/2016

NHN Online - Cũng như nhiửu dân tộc khác trên đất nước Việt Nam, phong tục đón Tết Nguyên Аán được người Mường coi là  lễ hội lớn nhất trong năm. Tuy nhiên cùng với sự phát triển kinh tế, xã hội, phong tục đón Tết của nhiửu dân tộc nói chung và  người Mường nói riêng ở nhiửu vùng đã mất dần đi những nét riêng, độc đáo. Với mong muốn duy trì và  phát triển nét văn hóa riêng của dân tộc, người Mường ở xã Mường Thải, huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La vẫn lưu giữ được phong tục đón Tết Nguyên Аán xưa.

Năm 2013, khi công trình hồ thủy lợi Suối Chiếu, tại bản Chiếu, xã Mường Thải, huyện Phù Yên nà y được khánh thà nh đã tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình và  dường như thiên nhiên cũng ưu đãi hơn cho nơi đây khi có rất nhiửu mó nước khoáng nóng. Аây cũng là  những điửu kiện quan trọng để huyện Phù Yên xây dựng bản Chiếu thà nh bản du lịch cộng đồng.

bản Chiếu xã Mường Thải, huyện Phù Yên, Sơn La

Nét độc đáo trong Tết của người Mường đầu tiên phải kể đến cây nêu. Аối với văn hóa tín ngườ¡ng của người Việt, cây nêu ý nghĩa ban đầu được giải thích thông qua truyện cổ tích Cây nêu ngà y Tết. Theo đó, cây nêu được dựng với mục đích ngăn không cho quỷ từ biển Аông và o đất liửn và  bén mảng đến nơi người cư ngụ. Cây nêu trở thà nh biểu tượng của sự đấu tranh giữa cái thiện và  ác, giữa thiên thần và  quỷ dữ, nhằm bảo vệ cuộc sống bình yên cho con người. Ngà y Tết thần linh vử trời, con người cần có những bảo bối của thần nhằm đử phòng cảnh giác, chống lại sự xâm nhập của ác quỷ.

Cây nêu được biểu hiện dưới nhiửu hình thức và  tùy và o tín ngườ¡ng riêng của từng dân tộc mà  có cách biểu hiện khác nhau. Tại miửn Bắc Việt Nam, cây nêu thường được người Kinh dựng và o ngà y 23 tháng Chạp à‚m lịch, là  ngà y Táo quân vử trời, với quan niệm rằng chính từ ngà y nà y cho tới đêm giao thừa vắng mặt Táo công, ma quỷ thường nhân cơ hội nà y lẻn vử quấy nhiễu.  Đối với dân tộc Mường tại một số vùng của Tỉnh sơn la, họ trồng cây nêu và o ngà y30 tháng Chạp âm lịch. Người Mường trồng nhiửu loại cây nêu. Ngoà i nêu chính (nêu lớn) được trồng ở giữa sân nhà  còn có nhiửu cây nêu khác nhử hơn, được cắm ở bếp, ngoà i vườn, chuồng trâu, chuồng lợn, chuồng gà , độn thóc.

à”ng Аinh Thanh Cho, Bản Chiếu, xã Mường Thải, huyện Phù Yên cho biết: Cây nêu của gia đình chặt cây lứa từ rừng mang vử, phải là  cây lứa non, phần buộc và o nà y gọi là  cái leo, buộc và o để chống ma xấu vử quấy, nhà  sẽ dông cả năm. Ngọn cây lứa buộc ánh sao, dựng lên  trong ngà y 30 Tết. Cổng nhà  dựng 2 cái, ngoà i ra còn dựng ở chuồng gà , chuồng lợn, nhà  nhử thử thổ công... dựng 1 cây  để bảo vệ khửi ma xấu.

Bánh chưng của người Mường cũng khác so với các dân tộc khác, có hình trụ dà i, có đường kính khoảng 5cm, được buộc nhiửu lạt để bánh không bị vỡ khi luộc

Nếu như trồng cây nêu của người Mường là  việc của người đà n ông thì gói bánh chưng hoà n toà n do bà n tay khéo léo của của người phụ nữ đảm nhiệm. Người Mường thường gói bánh và o ngà y 30 Tết, bánh chưng của người Mường cũng khác so với các dân tộc khác, có hình trụ dà i, có đường kính khoảng 5cm, được buộc nhiửu lạt để bánh không bị vỡ khi luộc. Trong dịp Tết mỗi nhà  thường gói nhiửu bánh, đây cũng là  dịp để những người phụ nữ trong gia đình sum họp bên nhau, kể cho nhau nghe vử kết quả là m ăn trong năm cũ, chuyện gia đình và  những dự định trong năm mới.  Bánh chưng của người Mường không chỉ dùng là m lễ vật thắp hương thần linh, tổ tiên mà  còn là  một món quà  tặng khách quý đến chúc Tết gia đình.

Bà  Sa Thị Bưng, Bản Chiếu, xã Mường Thải, huyện Phù Yên nhớ lại: Khi tôi còn thanh niên cũng không biết gói đâu, khi lập gia đình và o thì học hửi từ bố mẹ mới biết gói. Thường thường những người lớn tuổi, những người có chồng, có con mới gói bánh. Аối với các bà , các mẹ lên ông, lên bà  rồi không phải gói nữa, ngà y Tết là m con là m bánh đặt lên bà n thử. Trong ngà y ngà y 30 Tết  người Mường sử­a soạn nhiửu vật phẩm như thịt lợn, thịt gà , cá, rượu gạo, vải và  hoa trái bà y lên bà n thử cúng mời thần linh, tổ tiên vử ăn Tết. Ngoà i những lễ vật nêu trên, cái Tết của người Mường cũng không thể thiếu được một cà nh đà o và  đôi cây mía đặt cạnh bà n thử. Theo tín ngườ¡ng của người Mường, sau khi chủ nhà  chuẩn bị xong lễ vật, tự tay dải chiếu mời thầy mo (thầy cúng) là m lễ cho gia đình.

à”ng Аinh Thanh Cho, Bản Chiếu, xã Mường Thải, huyện Phù Yên cũng cho biết: Năm mới, gia đình có các lễ vật đặt lên bà n thử, kính mời thần linh, tổ tiên ăn Tết cùng gia đình. Kính mong thần linh, tổ tiên phù hộ cho một năm mới ăn gia là m lên, gia đình không có ai bệnh tật, mọi ngời đoà n kết, sống yêu thương nhau. Аối với người Mường, tuyệt đối không đặt lên thử các loại gia cầm như vịt, ngan. Theo quan niệm, đây là  những loại vật nuôi đi lại chậm chạp, lạch bạch, nếu thử sẽ gặp những điửu không tốt.Với sự phát triển kinh tế bản mường, sự giao thoa mạnh mẽ của văn hóa nhưng những lễ vật dâng lên bà n thử của người Mường nơi đây không có nhiửu thay đổi so với trước kia.

à”ng Аinh Thanh Cho, Bản Chiếu, xã Mường Thải, huyện Phù Yên nhấn mạnh: Thử ngà y xưa chỉ có bánh chưng, rượu, tùy theo gia đình có thể có gà , lợn. Аặc biệt không được thử gan, vịt, chỉ gà , lợn hoặc cá, ngoà i ra còn hoa quả. Аối với kẹo, bánh ngà y xưa không có, cách đây khoảng 20-30 năm mới có. Ngoà i ra còn có vải cho các cụ và o năm mới. Chỉ khác có thêm bánh kẹo thôi, còn vẫn nguyên như ngà y xưa.

Một trong những gia vị không thể thiếu trong Tết người Mường nơi đây là  phần hội. Sang ngà y mùng một Tết, nhân dân trong bản và  du khách gần xa tập trung tại nhà  văn hóa bản đắm say trong điệu múa, điệu hát của nhữngMột trong những gia vị không thể thiếu trong Tết người Mường nơi đây là  phần hội. Sang ngà y mùng một Tết, nhân dân trong bản và  du khách gần xa tập trung tại nhà  văn hóa bản đắm say trong điệu múa, điệu hát của những chà ng trai, cô gái trong bản. Nét vui tươi hiện lên trên khuôn mặt từ người lớn đến trẻ nhử trong điệu hát ính lả ơi.

Có lẽ được chử đợi nhất trong phần hội là  hội tung còn. Tung còn không phân biệt lứa tuổi, nên rất nhiửu người hà o hứng tham gia, mọi người tụ tập đông đúc quây kín sân ném còn. Quả còn tung lên mang ý nghĩa tượng trưng cho mọi  việc buồn, ốm đau, mọi việc xấu sẽ được rũ sạch, thay và o đó là  sự ấm no, hạnh phúc. Quả còn được ném qua lại giữa nam và  nữ, biểu trưng cho âm “ dương giao hoà , cuộc sống sẽ sinh sôi, mùa mà ng bội thu.

Góp phần đem cái tết vui hơn, đủ đầy hơn cho những hộ nghèo, đối tượng chính sách, những năm qua, mỗi khi Tết đến xuân vử công tác chăm lo tết cho người nghèo, gia đình chính sách lại được cấp ủy, chính quyửn xã Mường Thải, huyện Phù Yên đặc biệt quan tâm.  Bằng sự hỗ trợ của Nhà  nước, sự nỗ lực phần đấu của gia đình anh Аinh Công Thế, bản Chiếu, là  một trong nhiửu hộ gia đình thoát nghèo năm 2015. Tết Nguyên đán Bính Thân 2016 nà y, gia đình anh được đón tết trong ngôi nhà  mới, được các cấp, chính quyửn đến chia sẻ, động viên cảm thấy rất vui, Anh Аinh Công Thế, bản Chiếu, xã Mường Thải, huyện Phù Yên phấn khởi: Gia đình tôi thuộc hộ nghèo trong năm 2015, được sự quan tâm giúp đỡ của Аảng, chính quyửn, sự nỗ lực của bản thân, gia đình tôi đã là m được ngôi nhà  ấm cúng, khang trang. Tết năm nay gia đình cũng sắm tết khá giả hơn mọi năm. Xin cảm ơn Аảng, chính quyửn các cấp đã giúp đỡ gia đình trong những năm vừa qua.

Trao đổi với phóng viên à”ng Аỗ Hồng Tốt,  Phó Chủ tịch UBND xã Mường Thải, huyện Phù Yên, Sơn La cho biết: Trong năm 2016, để chuẩn bị đón Tết Bính Thân, Thường trực Аảng ủy, HАND, UBND xã đã tổ chức hội nghị và  có kế hoạch gử­i cho các bản, chỉ đạo các bản trong toà n xã có các hoạt động cho bà  con đón tết như ném còn văn hóa văn nghệ. Cụ thể chúng tôi đã tổ chức một buổi giao lưu văn nghệ và o ngà y mồng 3 tết tại  sân UBND xã để cho các đội trogn toà n xã tham gia. Ngoà i ra chúng tôi cũng có các hoạt động đửn ơn đáp nghĩa, thăm hửi các gia đình chính sách, để cho họ đón tết ấm cúng hơn.

Ngà y xuân đã vử trên khắp mọi miửn đất nước, và  dưới những mái nhà  ngói đử khang trang nà y, người Mường vẫn dà nh cho nhau những lời chúc tốt đẹp vử năm mới bằng ngôn ngữ của cha ông. Chúc cho nhau có nhiửu sức khửe, mùa mà ng bội thu, bản là ng tươi đẹp./.

ĐĂNG CHUNG