Nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Sĩ Dũng:Cần khuyến khích công dân ứng cử­ đại biểu Quốc hội

Nên khuyến khích công dân tham gia ứng cử­Theo dư luận chung, có vẻ như trong cuộc bầu cử­ lần nà y, số người tự ứng cử­ sẽ nhiửu hơn so với tất cả những lần trước. à”ng nhìn nhận vấn đử nà y như thế nà o?

- Trước hết cần phải khẳng định rằng, mọi công dân Việt Nam đủ 18 tuổi đửu có quyửn bầu cử­ và  trên 21 tuổi đửu có quyửn ứng cử­ đại biểu Quốc hội. Аó là  quyửn hiến định và  là  vấn đử không mới. Các khóa Quốc hội trước đửu đã có những người tự ứng cử­ và  có người đã trúng cử­ đại biểu Quốc hội. Ví dụ, ông Nguyễn Minh Hồng, ông Phan Văn Quý...

Tôi cho rằng, việc có những người tự ứng cử­ và o Quốc hội là  rất quan trọng. Thứ nhất, nó bảo đảm dân chủ và  cho thấy các quyửn hiến định được thực thi trên thực tế. Hai là , Quốc hội là  cơ quan đại diện nên phải phản ánh được tiếng nói đa dạng của xã hội. Mà  xã hội thì hết sức đa dạng: đa dạng lợi ích, đa dạng chính kiến, đa dạng niửm tin tôn giáo, đa dạng hệ thống giá trị...

Аiửu nà y đòi hửi thà nh phần đại biểu Quốc hội cũng phải đa dạng. Ba là , hoạt động chính trị cũng giống như các lĩnh vực hoạt động khác, muốn là m tốt, ngoà i tà i năng, phẩm chất đạo đức chưa đủ, mà  còn phải có đam mê, nhiệt huyết. Những người ứng cử­ tự do phải có đam mê, nhiệt huyết, thực sự muốn là m đại biểu Quốc hội. Vì vậy, nếu họ được người dân tín nhiệm bầu là m đại biểu Quốc hội thì họ sẽ hoạt động tốt.

Vấn đử còn lại là  là m sao để thông tin liên quan đến việc tự ứng cử­ đến được với nhiửu người dân và  có cơ chế để tạo thuận lợi cho người dân tự ứng cử­.

Аể nhiửu người dân biết thì báo chí cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyửn vử quyửn tự do ứng cử­. Còn để tạo thuận lợi cho các ứng cử­ viên tự do thì cũng nên đưa lên internet các thông tin cần thiết như thời hạn đăng ký, các địa điểm nhận đăng ký; các mẫu văn bản đã được số hóa... Nếu cần, người dân chỉ việc tải các mẫu văn bản xuống và  điửn thông tin và o, gử­i cơ quan chức năng để ra tự ứng cử­. Аiửu quan trọng là  trong quá trình hiệp thương phải hết sức công tâm, xem xét kử¹ các ứng cử­ viên để những người xứng đáng không bị loại ra.

Аể tạo thuận lợi tối đa cho các ứng cử­ viên tự do và  cũng là  để nhẹ gánh cho quá trình hiệp thương, nhiửu người đử nghị phương thức thu thập chữ ký (đủ một số chữ ký nhất định thì ứng cử­ viên được đưa và o danh sách bầu cử­). Theo ông đử nghị nà y có hợp lý không?

- Ở nhiửu nước, người ta là m như vậy; thậm chí có nước còn quy định là  chỉ cần đóng tiửn đặt cọc (nếu người tự ứng cử­ trúng cử­ hoặc thu được một số lượng phiếu nhất định, thì tiửn sẽ được trả lại; nếu không thì tiửn bị sung và o công quử¹). Tuy nhiên, ở hoà n cảnh nước ta hiện nay, theo tôi, đây là  điửu cần được cân nhắc thêm. Hơn nữa, các ứng cử­ viên được đử cử­ phải thông qua  quá trình hiệp thương hết sức phức tạp, còn người tự ứng cử­ thì chỉ cần thu thập chữ ký, thì không biết có thật công bằng không.

Thông thường, ở các nước đa đảng, các đảng giới thiệu ứng cử­ viên. Còn những người không đảng phái hoặc không được giới thiệu thì mới thu thập chữ ký để ra tranh cử­. Còn ở nước ta hiện nay một đảng cầm quyửn nên chúng ta cần phải có quá trình hiệp thương cho phù hợp với hoà n cảnh thực tế.

Có ý kiến đử nghị rằng, thay vì để các đơn vị bầu cử­ lớn như vẫn là m thì nên chia nhử các đơn vị bầu cử­ ra; mỗi đơn vị bầu cử­ chỉ bầu một đại biểu. Như vậy đại biểu được bầu có trách nhiệm hơn với cử­ tri, và  cử­ tri dễ bử giám sát người mình bầu ra. Xin ông cho biết quan điểm của ông trước đử nghị nà y!

- Аúng là  mỗi đơn vị bầu một đại biểu, thì trách nhiệm trước cử­ tri sẽ được tăng cường. Tuy nhiên, điửu nà y cũng sẽ ảnh hưởng không nhử đến khả năng đại diện cho lợi ích quốc gia (đại diện cho toà n dân) của các vị đại biểu.

Nếu chia nhử các đơn vị bầu cử­ và  mỗi đơn vị chỉ bầu một đại biểu thì việc xác định trách nhiệm của đại biểu với cử­ tri bầu ra mình là  rất rõ rà ng và  có sự gắn bó mật thiết vử lợi ích cũng được xác lập. Аiửu nà y sẽ khuyến khích đại biểu đấu tranh cho quyửn lợi của cử­ tri bầu ra mình. Tuy nhiên, điửu quan trọng nhất là  đại biểu Quốc hội phải đấu tranh cho lợi ích quốc gia chứ không phải cho lợi ích của một nhóm dân cư bầu ra mình. Nếu lợi ích của một nhóm dân cư, một đơn vị bầu cử­ trùng với lợi ích quốc gia thì không sao, nhưng hai lợi ích ấy xung đột nhau thì sao? Khi ấy sẽ rất khó bảo vệ lợi ích quốc gia.

à”ng có thể đưa ra một ví dụ cụ thể được không?

- Nếu chúng ta chia ra như vậy thì đại biểu đại diện cho nông dân là  đông nhất chứ gì. Ví dụ, muốn đô thị hóa, công nghiệp hóa nông nghiệp thì phải thu gom đất đai lại. Аộng lực để chuyển đổi công nghiệp hóa nông nghiệp thời gian qua là  giá đất rẻ. Nếu vì quyửn lợi của nông dân mà  đại biểu đấu tranh để giá đất cao lên thì rất khó khăn cho quá trình công nghiệp hóa. Lợi ích chung của quốc gia khó thực hiện được.

Trên thế giới, ở đâu cũng vậy thôi, như nước Anh chẳng hạn, không có thời kử³ đẩy nông dân ra khửi đất thì là m sao mà  công nghiệp hóa được. Аó là  mới nói tới chuyện xung đột lợi ích quốc gia và  lợi ích của nhóm dân cư. Còn nhiửu phức tạp khác nữa nếu chúng ta chia nhử các điểm bầu cử­ ra. Ví dụ, theo cách thức bầu cử­ hiện nay, ứng cử­ viên của T.Ư đửu được đưa vử các địa phương để ứng cử­.

Cho dù ứng cử­ viên đó trúng cử­ thì lại trở thà nh đại biểu của địa phương, thì đó vẫn là  ứng cử­ viên của T.Ư. Mà  như vậy thì sẽ rất rủi ro cho các vị ứng cử­ viên của T.Ư. Tỷ lệ thất cử­ của các vị nà y sẽ rất cao. Khi còn là m Giám đốc Trung tâm Thông tin, thư viện và  nghiên cứu khoa học của Văn phòng Quốc hội chúng tôi có là m một cuộc điửu tra để xem hà nh vi lựa chọn của cử­ tri. Kết quả cho thấy có tới 70% lựa chọn ứng cử­ viên của địa phương.

Kiửu bà o có thể ứng cử­và  bầu cử­ không?

Gần đây có nhiửu kiửu bà o đặt vấn đử là  cần tạo điửu kiện để người Việt Nam ở nước ngoà i được tham gia ứng cử­ và  bầu cử­. Vậy nên xử­ lý vấn đử nà y như thế nà o, thưa ông?

- Những người Việt Nam ở nước ngoà i có quốc tịch Việt Nam đửu có quyửn ứng cử­ và  bầu cử­ theo luật định. Tuy nhiên, cho dù ở đây vử mặt pháp lý không có vấn đử gì, thì vử mặt kử¹ thuật vẫn có rất nhiửu khó khăn. Khác với việc bầu cử­ Tổng thống (Việc bầu cử­ Tổng thống có nửn tảng là  cả một dân tộc), việc bầu cử­ đại biểu Quốc hội phải theo đơn vị bầu cử­.

Nếu kiửu bà o muốn tham gia ứng cử­ và  bầu cử­ thì chúng ta có thà nh lập đơn vị bầu cử­ ở nước ngoà i được không hay kiửu bà o phải đăng ký vử ứng cử­, bầu cử­ ở các đơn vị trong nước? Thông thường, mỗi đơn vị bầu cử­ sẽ có khoảng từ 350.000 cử­ tri trở lên. Xác lập các đơn vị bầu cử­ như thế nà y ở nước ngoà i quả thực không dễ.

Cái khó thứ hai là , trong một cộng đồng có 350.000 cử­ tri trở lên ấy có thể đoà n kết được với nhau để cuộc bầu cử­ diễn ra tốt đẹp không. Một sự hòa giải thật sự sẽ là  không thể thiếu ở đây. Việc ứng cử­ cũng vậy. Không có đơn vị bầu cử­ thì không có nơi để tham gia tranh cử­.

Còn việc ứng cử­ viên người Việt ở nước ngoà i vử nước để ứng cử­ và o một đơn vị bầu cử­ nà o đó thì cũng rất khó khăn. Vì trước khi đăng ký để ứng cử­ phải qua hiệp thương. Mà  hiệp thương thì người ta phải biết ứng cử­ viên ấy là m việc ra sao, sống ở địa phương thế nà o, có được người dân nơi cư trú tín nhiệm không. Rất phức tạp, rất khó.

Còn nữa, cử­ tri đơn vị bầu cử­ cũng rất khó để bầu cho họ, vì cử­ tri không hiểu ứng cử­ viên là  người thế nà o. Giả dụ, ứng cử­ viên đó có trúng cử­ đi chăng nữa thì họ sẽ thực hiện chức năng đại diện ra sao; cử­ tri giám sát họ thế nà o...

Như vậy là  không có cách nà o khác để kiửu bà o ta tham gia ứng cử­ và  bầu cử­ để góp phần xây dựng đất nước, thưa ông?

-  Tất nhiên, cũng có những cách thức khác để trong Quốc hội có đại biểu là  người Việt Nam ở nước ngoà i. Nhưng chúng ta phải nghiên cứu kử¹ để sử­a luật. Ví dụ, Quốc hội đầu tiên của chúng ta có tới 70 đại biểu là  do chỉ định. Chúng ta vẫn có thể nghiên cứu và  sử­a đổi Luật Bầu cử­ để bà  con Việt kiửu có thể cử­ được đại diện của mình là m đại biểu. Ví dụ, đại diện cho cộng đồng người Việt Nam ở Mử¹ có 2 đại biểu, do cộng đồng người Việt giới thiệu chẳng hạn. Ở Singapore, trong luật cũng có quy định đảng đối lập tuy thất cử­ cũng vẫn có được một số ghế nhất định trong Quốc hội. Аây sẽ là  các vị đại biểu giữ ghế theo luật, chứ không phải theo bầu cử­.

Xin cảm ơn ông!

Theo KTĐT