Sâm Ngọc Linh giả - tiửn mất tật mang Bà i 2: Sâm Ngọc Linh giả thao túng thị trường
Media - Ngày đăng : 11:29, 27/06/2016
Sâm Ngọc Linh “ thật giả lẫn lộn
Năm 1973 khi cây thuốc giấu của người Xê Đăng được dược sĩ Đà o Kim Long phát hiện trên dãy Ngọc Linh, núi cao thứ 2 ở nước ta và cao nhất Trường Sơn, loà i đốt trúc nhân sâm nà y nhanh chóng được loan truyửn ra ngoà i cộng đồng người Xê Đăng. Tại Kon Tum một thời người ta khai thác sâm nà y như khai thác cá biển. Người người đà o sâm nấu nước uống, bán, đổi rau, đổi muối.
Thu hoạch sâm Ngọc Linh trồng chủ yếu để lấy hạt
Công dụng sâm Ngọc Linh chắc ai quan tâm đửu đã biết: Bồi bổ sức khoẻ, kéo dà i sự tươi trẻ, tăng cường sức đử kháng, tăng cường sinh lực phái mạnh...Hơn 50 luận án tiến sĩ lấy sâm Ngọc Linh là m đối tượng nghiên cứu. Loà i sâm nà y được xếp trên cả sâm Cao Ly. Qua xác thực của chúng tôi, khả năng kháng ung thư của sâm Ngọc Linh là rất tốt. Tôi biết rõ một trường hợp u não giai đoạn 3, sau khi phẫu thuật ở bệnh viện Chợ Rẫy năm 2011, tiếp đến là nhiửu lần xạ trị, trong thời gian đó sử dụng đửu đặn mỗi ngà y 1 lát sâm Ngọc Linh, đến nay đã hơn 2 năm, sức khoẻ của bệnh nhân nà y vẫn bình thường, đi lao động hà ng ngà y. Một trường hợp khác ở Kon Tum bị ung thư vú, sau khi phẫu thuật và xạ trị, mặc dù đã lớn tuổi nhưng sức khoẻ của chị rất tốt nhử sử dụng đửu đặn sâm Ngọc Linh từ nhiửu năm qua.
Từ chục năm nay nguồn sâm Ngọc Linh trong tự nhiên cạn kiệt, sâm giả len lửi và thay thế dần. Trước năm 2009, những thứ giả sâm Ngọc Linh gồm rất nhiửu loại gồm củ Ráy, Tam thất hoang, Tam thất Vũ Điệp... Họ dùng sâm thật giã nhuyễn ngâm với sâm giả, nên một số người không biết, nhắm khẩu vị thấy đắng, ngót ngọt cứ tưởng sâm Ngọc Linh thật. Đầu năm 2010 sâm giả bùng lên, dân buôn sâm cho rằng do lũ lớn, núi lỡ cả mảng rừng sâm trôi xuống họ vớt được như vớt gỗ. Có người thấy rẻ mua cả chục kg phơi khô. Khi bị báo chí phanh phui, giử sâm giả dần tinh vi, khó phân biệt.
Ở Gia Lai, Kon Tum hiện nay nhiửu người thường dùng sâm Ngọc Linh để là m quà biếu cho quan khách, bạn bè. Hầu hết họ bử ra tiửn thật lớn để mua đồ dửm mà không biết. Cũng có người biết không phải sâm Ngọc Linh thật nhưng vì áp lực quà biếu từ Hà Nội nên vẫn mua. Giá cả vô chừng, hai ba chục triệu/kg cũng có, năm ba triệu/kg cũng xong, tuử³ đường dây. Những kẻ buôn sâm siêu lợi nhuận, bởi giá mua và o chỉ 800.000đ/kg. Như trong bà i trước tôi đã đử cập, loại giả sâm Ngọc Linh nà y hình dáng rất giống cây sâm Ngọc Linh thật, từ củ, hoa, lá. Nguy hại của loại sâm giả đưa từ Trung Quốc sang là chất bảo quản cực độc và loại thuốc kích thích ra lá.
Vườn sâm Ngọc Linh của Cty CP Sâm Ngọc Linh Kon Tum ươm giống để lấy hạt nhân rộng.
Lâu nay chúng ta quen gọi củ sâm, thực chất đó là thân cây sâm Ngọc Linh, chứ không phải củ nằm dưới đất như củ nghệ, củ gừng... Khi hạt sâm Ngọc Linh rơi xuống đất mọc lên, có gốc nhưng bộ phận gốc nà y không lớn lên hà ng năm thà nh củ mà như người tiêu dùng nhìn thấy mà phần gốc nà y nuôi thân cây phát triển. Mùa xuân đâm chồi nảy lộc, cây sâm Ngọc Linh vươn cà nh nảy một đốt, ra lá ra hoa và đến mùa đông cây rụi lá. Cái đốt do cà nh mọc ra năm trước nằm trên mặt đất, cứ lớn dần qua chục năm thà nh chục đốt. Chúng ta khai thác thân nà y để sử dụng, nghĩa là khai thác phần thân cây sâm tích luử¹ qua các năm. Do thân sâm nằm trên mặt đất ở rừng rậm, cà nh khô lá mục nhiửu, cùng với nước mưa đưa đất vùi lấp bồi lắng nên giống như thân sâm nằm dưới đất nên quen gọi củ sâm là vậy. Nhiửu người bán sâm giả vùi củ dưới đất đử cho rằng mình mới đà o lên là hoà n toà n lừa đảo.
Hiện nay loại sâm Ngọc Linh do các cá nhân và doanh nghiệp trồng người ta sử dụng mùn đất để phủ lên gốc sâm Ngọc Linh để bảo vệ phần thân, rễ nằm dưới đất. Vì thế một số củ sâm Ngọc Linh có gốc phình to, nhiửu nhánh rất nhiửu rễ, rất khác với củ Tam thất. Sâm Ngọc Linh thật, do trồng phải gắn với phần gốc nà y.
Nỗ lực bảo tồn sâm Ngọc Linh
Từ năm 1995 khi cây sâm Ngọc Linh trong tự nhiên đứng trước nguy cơ cạn kiệt, các tỉnh Kon Tum, Quảng Nam cùng Bộ Y tế đặt vấn đử, trồng sâm để duy trì nguồn gien và phát triển thương mại. Lâm trường Đăk Tô (nay là Cty TNHH MTV Lâm nghiệp Đăk Tô) Kon Tum lãnh ấn tiên phong trồng sâm Ngọc Linh. Gần 20 năm trôi qua, doanh nghiệp nà y loay hoay với diện tích 8 ha sâm. Song trên thực tế, mật độ đậm đặc và chất lượng của vườn sâm nà y có như kử³ vọng hay không là vấn đử cần bà n.
Từ tháng 10/2013 Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh Kon Tum cho biết, vườn ươm sâm giống ở xã Măng Ri, huyện Tu Mơ Rông của Trung tâm Giống Sâm Ngọc Linh (thuộc Công ty TNHH MTV lâm nghiệp Đăk Tô) đang xuất hiện bệnh thối củ sâm khiến hơn 8 ha sâm Ngọc Linh của đơn vị nà y đứng trước nguy cơ bị dịch nghiêm trọng. Hiện Chi cục Bảo vệ thực vật Kon Tum đã tiến hà nh kiểm tra, lấy mẩu phẩm gửi giám định để xác định nguyên nhân bệnh; đồng thời hướng dẫn các biện pháp trước mắt xử lý tạm thời sâu hại trên cây sâm Ngọc Linh, khiến nhiửu người quan tâm hết sức lo lắng.
Củ sâm Ngọc Linh
Ở tỉnh Quảng Nam, từ năm 2005-2010 Viện Dược liệu đã tiến hà nh triển khai dự án đầu tư cấp bộ Y tế Nghiên cứu phát triển sâm Việt Nam. Dự án triển khai trồng được 3ha sâm Ngọc Linh tại Trạm dược liệu Trà Lĩnh, Nam Trà My, Quảng Nam.
Hiện nay một số người dân tộc thiểu số ở Kon Tum và Quảng Nam đã trồng và có thu hoạch từ sâm Ngọc Linh. Tuy nhiên đa số là sâm nà y chỉ là những vườn manh mún, diện tích nhử, công tác bảo quản hết sức khó nghiêm ngặt nên sản phẩm không có nhiửu. Hiện tại nhu cầu hạt sâm nhân giống rất lớn nên người trồng sâm ít khai thác củ, chỉ để thu hoạch hạt, nhân giống vì hiện tại sâm cây con giá rất cao.
Nước ta có nhiửu nơi trồng thử nghiệm sâm Ngọc Linh như Đà Lạt, Tam Đảo, Sa Pa, Bình Định...tuy nhiên kết quả chưa có tính thuyết phục. Do đặc trưng địa lý, hiện tại chỉ riêng vùng đất Quảng Nam và Kon Tum xung quanh dãy Ngọc Linh là phát triển được sâm Ngọc Linh. Đến nay cũng chỉ có Cty CP Sâm Ngọc Linh Kon Tum là có vườn sâm lớn nhất nước với diện tích khoảng 150 ha. Tuy nhiên lãnh đạo công ty nà y cho biết chỉ đang nhân giống, thu hái hạt, không thu hoạch củ.
UBND tỉnh Kon Tum đã cho chủ trương đầu tư dựa án Hoà n thiện quy trình công nghệ nhân giống, canh tác, mở rộng sản xuất, xây dựng phát triển thương hiệu quốc gia sâm Ngọc Linh; Cơ quan quản lý dự án: Bộ Khoa học và Công nghệ; Chủ đầu tư: Trung tâm Ươm tạo và Hỗ trợ doanh nghiệp KH&CN-Cục phát triển thị trường và KH&CN.
Giống sâm Ngọc Linh của Cty CP Sâm Ngọc Linh Kon Tum còn rất nhử.
Dự án đặt mục tiêu từ nay đến năm 2023 sẽ phấn đấu trồng được từ 800 đến 1.000 ha Sâm Ngọc Linh, với tổng kinh phí đầu tư trên 567 tỉ đồng. Dự án sẽ đầu tư khoa học, công nghệ để xây dựng và hoà n thiện quy trình nhân giống, tạo ra số lượng cây giống lớn, dự kiến từ 4 -5 triệu cây giống/năm; hoà n thiện quy trình công nghệ canh tác và mở rộng diện tích trồng Sâm theo kế hoạch; hoà n thiện quy trình công nghệ chế biến, xây dựng nhà máy chế biến các sản phẩm cây Sâm Ngọc Linh; áp dụng các công nghệ mới trong thu hoạch, bảo quản, chiết xuất nhằm tạo được các sản phẩm có giá trị cao; xây dựng nhà máy chế biến với quy trình công nghệ hiện đại, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và xuất khẩu; tìm giải pháp để xây dựng và phát triển thương hiệu quốc gia cho các sản phẩm của cây Sâm Ngọc Linh và được bảo hộ trên thế giới; bảo vệ cùng với việc chống hà ng giả cho thương hiệu Sâm Ngọc Linh.
Mộng Thường “ Nguyễn Thảo “ Văn Long