Yêu để sống, sống để yêu thương
Truyện - Ngày đăng : 07:53, 27/05/2019
Là người yêu thơ, có thơ đăng trên các báo Trung ương và địa phương khá sớm, nhưng mãi đến cuối năm 2018, Trần Khánh Toàn mới tập hợp các bài thơ để in cuốn thơ đầu tiên (khi học lớp viết văn Nguyễn Du khóa 12 của Hội Nhà văn Việt Nam).
Theo những câu thơ bộc bạch của tác giả thì thơ là một trong 4 ngăn quan trọng của trái tim người lính trên các mặt trận: an ninh, Tổ quốc, em, gia đình và thơ ca. Và, có lẽ “giời bắt làm thi sĩ”, giời đày phải làm kiếp nhà thơ bắt đầu từ Nguyễn Bính, được một số người làm thơ sau này tán thưởng ảnh hưởng đến tác giả. Cả cái việc dại khờ, lơ ngơ, chỉ yêu thơ này của tác giả nữa, cũng là một cái đặc điểm có ở không ít thi sĩ bậc đàn anh:Anh vẫn là anh vẫn dại khờ
Không ham tiền bạc, chỉ yêu thơ
Anh vẫn là anh, vẫn dại khờ
Chỉ yêu đất nước và yêu thơ
(Dại khờ)
Có thể coi tập thơ đầu tay này là một tập thơ tình với hai phần: Tình yêu đất nước quê hương và Tình yêu đôi lứa. Tất nhiên sự phân chia này cũng chỉ có tính chất tương đối. Và tên tập thơ, tác giả cũng muốn bày tỏ một quan niệm của mình về cuộc đời của cá nhân và của mọi người “Sống để yêu thương”. Điều này không mới, vì nhà thơ Nga A. Puskin nổi tiếng đã từng viết “Trái tim không thể một ngày không yêu”; còn nhà văn Nga V. Raxputin đã có một cuốn sách “Còn sống, còn yêu”. Ở Việt Nam, nhà thơ Tố Hữu cũng từng mơ ước: “Có gì đẹp trên đời hơn thế/ Người với người sống để yêu nhau”. Nhưng không sao, đó là một quan niệm sống của riêng thi nhân Trần Khánh Toàn, nhưng cũng là quan niệm chung của rất nhiều người, tuy họ không bộc lộ.
Với quan niệm như thế nên không ngạc nhiên, khi chúng ta bắt gặp trong tập thơ chỉ đôi ba bài có nhan đề yêu “Tôi yêu Hà Nội”, “Tôi yêu phụ nữ Việt Nam”, nhưng tình yêu đất nước, yêu quê hương, yêu những ngày thường đang sống, yêu giọt mưa, hạt nắng, yêu những bông hoa, yêu những khúc dân ca, yêu món quà quê giản dị mà đậm đà tình nghĩa là tình cảm thấm đượm và đậm nét trong mỗi bài.
Tâm hồn người viết là tâm hồn của một người yêu đời, yêu cuộc sống dù cho cuộc đời này còn nhiều vất vả, còn lắm gian nan. Yêu đời nên cảm thấy sống để yêu, yêu để sống thêm hạnh phúc. Sống hòa thuận nhịn nhường (Nhường), sống phóng khoáng, thanh thản, không bon chen, ganh tị, không đua danh lợi: “Chớ quá coi trọng đồng tiền/ Công danh lợi lộc dính liền khổ đau” (Lời cụ Nguyễn Du). Sống vui và tặng người khác niềm vui cho cuộc đời thêm đẹp: “Hãy cho nhau những nụ cười/ Cho nhau tha thứ để đời đẹp hơn” (Sống để yêu thương). Quan niệm thế nên tác giả cảm thấy cuộc sống thật đáng yêu:
Bốn mùa cầm ở trên tay
Sao tha thiết thế, từng ngày yêu thương
(Quà quê)
Ngắm những bông hoa tháng ba, tác giả không giấu được lòng yêu hoa, yêu cuộc đời nhiều màu sắc, ngọt ngào:
Sao yêu thế? Hoa tháng ba
Tháng tràn mật ngọt cho ta yêu đời
(Hoa tháng ba)
Vui trong lòng nên tác giả nhìn cuộc sống thành phố thấy vẫn còn những lo toan, những ùn tắc giao thông, những tất bật mưu sinh, nhưng gương mặt người thì niềm vui rạng rỡ:
Trên phố vắng ai đạp xe lặng lẽ
Gánh hàng hoa tươi màu phố trẻ
Khuôn mặt người rạng rỡ những niềm vui
(Hà Nội cuối mùa thu)
Tác giả coi những tháng năm đất nước “Vất vả và gian lao/ Đất nước như vì sao/ Cứ đi lên phía trước” (Thanh Hải) như một bài ca thời gian, bài ca bốn mùa Việt Nam tươi đẹp:
Tháng ngày đất nước quê hương
Cánh cò bay lả thân thương tuyệt vời
Trải qua lịch sử ngàn đời
Bốn mùa đẹp mãi đất trời Việt Nam
(Bài ca năm tháng)
Trong phần thơ Tình yêu đất nước quê hương, người viết đề cập đến nhiều mặt của đời sống. Anh ca ngợi Bác Hồ khi người về tát nước gầu giai chống hạn với những câu thơ giàu hình ảnh cụ thể:
Đi khắp năm châu vẫn dép này
Ka ki mũ cát chẳng đổi thay
Thương dân lội ruộng quần xắn ống
Gầu giai tát nước vẫn dẻo tay
(Bác về chống hạn)
Anh rưng rưng biết ơn cha mẹ với bao lo toan vất vả (Vu lan nhớ cha, Bông hồng cài áo, Cảm xúc khóc cười, Cánh võng ngày xưa, Mùa hoa bưởi, Những điều nhỏ nhặt). Những bài thơ ấy thể hiện lòng hiếu thảo với các bậc sinh thành:
Những gì làm được hôm nay
Là do mẹ chắp cánh bay thuở nào
Những điều nhỏ nhặt năm nao
Từ đôi tay mẹ đi vào đời con
Muốn dâng mẹ tấm lòng son
Tỏ lòng hiếu thảo
BIẾT ƠN MẸ HIỀN
(Những điều nhỏ nhặt)
Tác giả ca ngợi những người mẹ anh hùng (Tấm lòng của mẹ), ca ngợi những người thầy giáo trên núi cao hay ở đồng bằng đem cái chữ và dâng hiến cả tuổi xuân cho đàn em nhỏ (Cô giáo vùng cao, Người lái đò). Tác giả suy ngẫm về tục giỗ Quốc tổ Hùng Vương (Lời thề), về việc chào cờ và hát quốc ca (Chào cờ Tổ quốc). Lại còn thác lời Nguyễn Du, thác lời chồng nàng Bân (Lời cụ Nguyễn Du, Dặn nàng Bân),… Điều đó cho thấy sự đa dạng trong chủ đề thơ của người viết.
Suốt cả hai phần của tập thơ, người viết đều nhất quán trong tư tưởng yêu đất nước quê hương, yêu thương lứa đôi đằm thắm. Phần thứ hai nghiêng về những tình cảm riêng tư, những kỉ niệm “Phượng hồng”, “Phượng tím”, những câu hỏi “Vì sao”, những nỗi nhớ dạt dào mạnh mẽ “Ùn ùn”, “Nhớ ai”, những kỉ niệm “Hoa sưa”, “Hoa gạo tháng ba”, “Hoa sữa Hà Nội”,… Nhân vật được nói đến nhiều, trực tiếp và gián tiếp là EM (trong các bài Nói với em, Chùm thơ không đề 1,2; Cho em 1; Cho em 2; Đố em; Em là…; Cải ngồng; Hoa sữa Hà Nội; Hoa gạo tháng ba; Khi em cười…). Người viết là người nâng niu, trân trọng những kỉ niệm đẹp của tình yêu:
Mỗi năm chỉ nở một lần
Hoa sưa trắng muốt, trong ngần mưa xuân
Cánh hoa rải thảm dưới sân
Rơi rơi như tuyết, bước chân ngại ngùng
Hoa sưa ơi! Đẹp vô cùng
Bên nhau e ấp, xin đừng quên nhau
(Hoa sưa)
Có thể thấy, tác giả làm nhiều thể thơ khác nhau, nhưng Trần Khánh Toàn nghiêng về thơ lục bát. Nhìn chung thơ lục bát của tác giả viết chắc tay, vần luật chỉn chu, mềm mại. Một đôi bài, tác giả cố gắng đưa những nghĩ suy có tính chất triết lí. Chẳng hạn: Bay cao mới biết nhìn xa/ Mở mang tầm mắt nhìn ra ngoài đời (Đi máy bay). Hoặc: Ngẫm trong nênh nổi phù sinh/ Nhấp ly đắng mới thấu tình thế gian (Pha cà phê). Tiếc là số bài như vậy không nhiều. Một số bài nhuần nhuyễn có thể xếp vào những bài thơ, câu thơ hay. Ví dụ:
Em đi sông vắng nụ cười
Cánh đồng ven bãi đã lười sang xuân
Tàn đông đốt đuốc bới sao
Bóng em, ai có cất vào trời đêm…?
(Cải ngồng)
Ai đem thả xuống trần gian
Bao khuông nhạc ruộng bậc thang
yêu kiều
Mù Cang Chải sóng sánh chiều
Mâm Xôi gợi nhớ bao điều khát khao
(Mù Cang Chải)
Tuy vậy, khi làm các bài thơ dài, lục bát dễ bị biến thành diễn ca, vừa phần trùng lặp vần, vừa phần giảm sút chất thơ. Các bài ở thể thơ khác cũng vậy. Nhìn chung, thơ kị viết quá dài.
Có một số từ ngữ chưa thật chắt lọc hoặc được quá nhiều người dùng đến không còn nhung tuyết như: chênh chao, quyết không ngơi, ngất ngây tình nồng, tiến xa vẹn toàn, bước chân xao xuyến ngập tràn,... có thể sẽ làm giảm sút phần nào ấn tượng đẹp của bạn đọc. Với tập thơ đầu tay của một người yêu thơ, có thể nói là tác giả đã ghi được dấu ấn đáng kể của mình.